Ένας πολύ σημαντικός αγωνιστής της επαρχίας Τριφυλίας που ανέδειξε την μαχητικότητα των Κοντοβουνίων στην Ελληνική επανάσταση και διακρίθηκε για τις ικανότητες του ήταν ο Αναγνώστης Γκότσης. Η οικογένεια Γκότση αποτελούσε πολυάριθμη και ισχυρή οικογένεια από την ευρύτερη περιοχή του Αετού (θέση Λόπεσι). Μάλιστα πριν την επανάσταση ο Αναστάσης Γκότσης ήταν μέλος της φιλικής εταιρείας. Αδελφός του Αναγνώστη ήταν ο Γιώργος Γκότσης ο οποίος ήταν από τους πρωτεργάτες της επανάστασης του 1821 στα Κοντοβούνια.
Μέσα σε αυτό το αγωνιστικό περιβάλλον δραστηριοποιήθηκε και ο Αναγνώστης Γκότσης. Δεν γνωρίζουμε ακριβή ημερομηνία γέννησης (μιας και δεν έχουν διασωθεί γραπτά κείμενα της εποχής), ωστόσο μπορούμε να υποθέσουμε ότι γεννήθηκε γύρω στα 1790. Ήταν συμμαθητής του Παπαφλέσσα στην ιερατική σχολή της Δημητσάνας. Εκεί πιθανότατα πήρε και το όνομα Αναγνώστης μιας και το πραγματικό του ήταν Δημήτρης. Μάλιστα η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου του Αετού κτίστηκε πριν πεθάνει με δικά του έξοδα, αλλά πήρε το όνομά του μετά τον ηρωικό θάνατό του. Η στενή τους φιλία χρησίμευσε όταν ο Αναγνώστης Γκότσης κατάφερε να φυγαδεύσει τον Παπαφλέσσα (ο οποίος διωκόταν από τους Τούρκους), στην Κωνσταντινούπολη.
Μετέβησαν στην Κυπαρισσία και από εκεί δια θαλάσσης πήγαν στην Ζάκυνθο. Εκεί ο Γκότσης μίσθωσε πλοίο και εφοδίασε τον Παπαφλέσσα με συστατικό έγγραφο της μητρόπολης Χριστιανουπόλεως προς τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως και κατόρθωσε από την Ζάκυνθο να φτάσει στην Κωνσταντινούπολη.
Συμμετείχε από την αρχή του αγώνα σε εκστρατευτικά σώματα της περιοχής του ενώ στις 4 Ιουνίου του 1823 προτείνεται από τους πληρεξούσιους της Τριφυλίας για τον βαθμό του εκατόνταρχου. Ο βαθμός αυτός σήμαινε ότι ήταν «μπουλουξής», υπαξιωματικός. Μάλιστα καταγράφεται ως Αναγνώστης Γκοτζόπουλος.
Όταν το 1825 ο Ιμπραήμ αποβιβάστηκε στην Πελοπόννησο, μετά τις πρώτες αποφασιστικές νίκες του όλοι τρομοκρατήθηκαν σε τέτοιο βαθμό ώστε ελάχιστοι τόλμησαν να τον αντιμετωπίσουν ανοιχτά. Στην Μεσσηνία όπου εκτός των μαχών κατέστρεφε ακόμα και τις καλλιέργειες, εφαρμόζοντας τακτικές τρομοκρατίας στον πληθυσμό, κανείς δεν ήταν διατεθειμένος να τον αντιμετωπίσει. Ο Παπαφλέσσας τότε μπήκε μπροστά, τέθηκε επικεφαλής στρατολόγησης. Η δικτύωση και ο σεβασμός που ενέπνεε σε συνδυασμό με τον πληθωρικό του χαρακτήρα, πίστευε πως θα του δώσουν την νίκη. Στο κάλεσμα του πρώτοι απάντησαν οι συντοπίτες του Κοντοβουνήσιοι. Ανάμεσα τους πολλά μέλη της οικογένειας Γκότση.
Ο Αναγνώστης Γκότσης, ακολούθησε τον Παπαφλέσσα στην τοποθεσία Μανιάκι όπου επέλεξε για την τελική μάχη.
Ο Αναγνώστης Γκότσης ωστόσο όσο και πολλοί άλλοι οπλαρχηγοί από τα Κοντοβούνια που γνώριζαν τον τόπο τον παρότρυναν να αλλάξουν τοποθεσία. Αναφέρει χαρακτηριστικά ο Α. Φραντζής:
«Επικεφαλής όντες εκ μεν της Τριφυλίας ο Αναστάσιος Γυφτάκης, ο Μπουχανάς, ο Αναγνώστης Γκότσης τρία τέκνα του παπά Οικονόμου εκ Αιγοιόίστης κι άλλοι διάφοροι καπιτάνοι Την συνάθροισιν τούτην των Ελληνικών στρατευμάτων ο μεν Γρηγόριος Δικαίος θεωρών έχαιρε, οι δε καπετάνιοι εκάστης επαρχίας εξαψέτως δε ο Π. Κεφάλας, ο Αθανασούλης Καπετανάκης, ο Πιέρος Βοϊδής και ο Αναστάσιος Γυφτάκης τω εσυμβούλευον να μη σταθώσιν εις την θέσιν Μανιακίου, ως ακατάλληλον δια μάχην, να απέλθωσιν δε εις την εκείθε θέσιν της Μονής Αγυιά, ονομαζομένην επί τω λόγω, ότι, εάν μείνωσιν εις το Μανιάκι , όχι μόνον δεν θέλουσιν βλάψει τον εχθρόν, αλλά θα αφανισθώσιν και όλοι οι Έλληνες.»
Στην μάχη που ακολούθησε στις 20 Μάίου του 1825 ο Αναγνώστης Γκότσης μαζί με άλλους Μεσσήνιους οχυρώθηκε στο ταμπούρι του Παπαφλέσσα. Αντιμετώπισαν μαζί με επιτυχία πολλαπλά κύματα επίθεσης των Αιγυπτίων. Ωστόσο την ώρα της τελικής επίθεσης, όταν οι Οθωμανικές δυνάμεις κατάφεραν να ανέβουν και να υπερκεράσουν τα ταμπούρια των Ελλήνων ο Παπαφλέσσας πέφτει νεκρός από το βόλι ενός Αλβανού (άτακτα σώματα που έφερε μαζί του ο Ιμπραήμ). Εκείνη την στιγμή ο Αναγνώστης Γ κότσης που βρισκόταν δίπλα στον Παπαφλέσσα σκότωσε τον Αλβανό, ενώ λίγο αργότερα μέσα στην αναταραχή της μάχης έπεσε και ο ίδιος νεκρός μένοντας το όνομά του στην αθανασία.
Τον ηρωισμό και τα κατορθώματα του Αναγνώστη Γκότση ο λαός της Μεσσηνίας τα ύμνησε σε διάφορα δημοτικά τραγούδια. Χαρακτηριστικό είναι το κάτωθι:
Του Φλέσσα η μάνα κάθεται στης Πολιανής τη στράτα,
και τους διαβάτες ρώταγε και στους διαβάτες λέει:
Μην είδατε τον αρχηγό κείνον τον Παπαφλέσσα;
Εψές προψές τον είδαμε πάνω στα Κοντοβούνια.
Και στον Αητό σταμάτησε στο σπίτι τ' Αναγνώστη,
και φάγανε και ήπιανε και πήγαν στου Τριπύλα.
Στου Μπουχανά ξεπέζεψαν και κάμανε συμβούλιο,
πως θα βαρέσουν τον πασά, του Ιμπραήμ τ ασκέρι.
Ο Αναγνώστης πρότεινε μέσ’ την Αγιό να πιάσουν,
πόχει ταμπούρια δυνατά κι όμορφα μετερίζια
Συμφώνησε κι ο Μπουχανάς αντάμα κι ο Γυφτάκης.
Κι' ο Φλέσσας δεν τους άκουσε και πιάσαν το Μανιάκι.
Κι' όλοι τους σκοτωθήκανε, χάθηκε και η Διαμάντω.
Μετέβησαν στην Κυπαρισσία και από εκεί δια θαλάσσης πήγαν στην Ζάκυνθο. Εκεί ο Γκότσης μίσθωσε πλοίο και εφοδίασε τον Παπαφλέσσα με συστατικό έγγραφο της μητρόπολης Χριστιανουπόλεως προς τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως και κατόρθωσε από την Ζάκυνθο να φτάσει στην Κωνσταντινούπολη.Συμμετείχε από την αρχή του αγώνα σε εκστρατευτικά σώματα της περιοχής του ενώ στις 4 Ιουνίου του 1823 προτείνεται από τους πληρεξούσιους της Τριφυλίας για τον βαθμό του εκατόνταρχου. Ο βαθμός αυτός σήμαινε ότι ήταν «μπουλουξής», υπαξιωματικός. Μάλιστα καταγράφεται ως Αναγνώστης Γκοτζόπουλος.
Όταν το 1825 ο Ιμπραήμ αποβιβάστηκε στην Πελοπόννησο, μετά τις πρώτες αποφασιστικές νίκες του όλοι τρομοκρατήθηκαν σε τέτοιο βαθμό ώστε ελάχιστοι τόλμησαν να τον αντιμετωπίσουν ανοιχτά. Στην Μεσσηνία όπου εκτός των μαχών κατέστρεφε ακόμα και τις καλλιέργειες, εφαρμόζοντας τακτικές τρομοκρατίας στον πληθυσμό, κανείς δεν ήταν διατεθειμένος να τον αντιμετωπίσει. Ο Παπαφλέσσας τότε μπήκε μπροστά, τέθηκε επικεφαλής στρατολόγησης. Η δικτύωση και ο σεβασμός που ενέπνεε σε συνδυασμό με τον πληθωρικό του χαρακτήρα, πίστευε πως θα του δώσουν την νίκη. Στο κάλεσμα του πρώτοι απάντησαν οι συντοπίτες του Κοντοβουνήσιοι. Ανάμεσα τους πολλά μέλη της οικογένειας Γκότση.
Ο Αναγνώστης Γκότσης, ακολούθησε τον Παπαφλέσσα στην τοποθεσία Μανιάκι όπου επέλεξε για την τελική μάχη.
Ο Αναγνώστης Γκότσης ωστόσο όσο και πολλοί άλλοι οπλαρχηγοί από τα Κοντοβούνια που γνώριζαν τον τόπο τον παρότρυναν να αλλάξουν τοποθεσία. Αναφέρει χαρακτηριστικά ο Α. Φραντζής:
«Επικεφαλής όντες εκ μεν της Τριφυλίας ο Αναστάσιος Γυφτάκης, ο Μπουχανάς, ο Αναγνώστης Γκότσης τρία τέκνα του παπά Οικονόμου εκ Αιγοιόίστης κι άλλοι διάφοροι καπιτάνοι Την συνάθροισιν τούτην των Ελληνικών στρατευμάτων ο μεν Γρηγόριος Δικαίος θεωρών έχαιρε, οι δε καπετάνιοι εκάστης επαρχίας εξαψέτως δε ο Π. Κεφάλας, ο Αθανασούλης Καπετανάκης, ο Πιέρος Βοϊδής και ο Αναστάσιος Γυφτάκης τω εσυμβούλευον να μη σταθώσιν εις την θέσιν Μανιακίου, ως ακατάλληλον δια μάχην, να απέλθωσιν δε εις την εκείθε θέσιν της Μονής Αγυιά, ονομαζομένην επί τω λόγω, ότι, εάν μείνωσιν εις το Μανιάκι , όχι μόνον δεν θέλουσιν βλάψει τον εχθρόν, αλλά θα αφανισθώσιν και όλοι οι Έλληνες.»
Στην μάχη που ακολούθησε στις 20 Μάίου του 1825 ο Αναγνώστης Γκότσης μαζί με άλλους Μεσσήνιους οχυρώθηκε στο ταμπούρι του Παπαφλέσσα. Αντιμετώπισαν μαζί με επιτυχία πολλαπλά κύματα επίθεσης των Αιγυπτίων. Ωστόσο την ώρα της τελικής επίθεσης, όταν οι Οθωμανικές δυνάμεις κατάφεραν να ανέβουν και να υπερκεράσουν τα ταμπούρια των Ελλήνων ο Παπαφλέσσας πέφτει νεκρός από το βόλι ενός Αλβανού (άτακτα σώματα που έφερε μαζί του ο Ιμπραήμ). Εκείνη την στιγμή ο Αναγνώστης Γ κότσης που βρισκόταν δίπλα στον Παπαφλέσσα σκότωσε τον Αλβανό, ενώ λίγο αργότερα μέσα στην αναταραχή της μάχης έπεσε και ο ίδιος νεκρός μένοντας το όνομά του στην αθανασία.
Τον ηρωισμό και τα κατορθώματα του Αναγνώστη Γκότση ο λαός της Μεσσηνίας τα ύμνησε σε διάφορα δημοτικά τραγούδια. Χαρακτηριστικό είναι το κάτωθι:
Του Φλέσσα η μάνα κάθεται στης Πολιανής τη στράτα,
και τους διαβάτες ρώταγε και στους διαβάτες λέει:
Μην είδατε τον αρχηγό κείνον τον Παπαφλέσσα;
Εψές προψές τον είδαμε πάνω στα Κοντοβούνια.
Και στον Αητό σταμάτησε στο σπίτι τ' Αναγνώστη,
και φάγανε και ήπιανε και πήγαν στου Τριπύλα.
Στου Μπουχανά ξεπέζεψαν και κάμανε συμβούλιο,
πως θα βαρέσουν τον πασά, του Ιμπραήμ τ ασκέρι.
Ο Αναγνώστης πρότεινε μέσ’ την Αγιό να πιάσουν,
πόχει ταμπούρια δυνατά κι όμορφα μετερίζια
Συμφώνησε κι ο Μπουχανάς αντάμα κι ο Γυφτάκης.
Κι' ο Φλέσσας δεν τους άκουσε και πιάσαν το Μανιάκι.
Κι' όλοι τους σκοτωθήκανε, χάθηκε και η Διαμάντω.
Στο παραπάνω δημοτικό αναφέρονται καθαρά και ο τόπος καταγωγής του Αγωνιστή αλλά κυρίως η Αντίθεσή του στην επιλογή της θέσης μάχης. Ο Αναγνώστης Γκότσης είχε προτείνει την τοποθεσία Αγιά. Η Διαμάντω ήταν αρραβωνιαστικιά του Αναγνώστη Γκότση, δεν τον εγκατέλειψε ούτε την ώρα της μάχης και ήταν κόρη του καπετάν Μπουχανά. Δυστυχώς αιχμαλωτίστηκε ζωντανή στο Μανιάκι από τους Τούρκους.
Σε άλλο δημοτικό τραγούδι του Αετού λέγεται ..
Στου Αετού το κεφαλάρι δεν κυλούν μόνο νερά
Μα φυτρώνουν παλικάρια μες της δάφνης τα κλαριά
Θέλετε να σας μολογήσω να σας πω ένα μυστικό
για τον Αναγνώστη Γκότση πώς σκοτώνει τον Πασά
κοίτα γέρικα πλατάνια σιώνοντας λίγο τα κλαδιά
όλο λένε ιστορίες για τα χρόνια τα παλιά
στο Ραυτόπουλο σαν φθάνει στου Γιαννίκου το στενό
τότε ο Γκότσης με ορμή και με σπουδή
από τα γένια τον αρπάζει και τον επετάει στην γη
ποιος είσαι συ και πώς σε λένε; πώς εβρέθηκες εδώ;
Αναγνώστης Γκότσης είμαι, καπετάνιος των κλεφτών.
Στου Αετού το κεφαλάρι δεν κυλούν μόνο νερά
Μα φυτρώνουν παλικάρια μες της δάφνης τα κλαριά
Θέλετε να σας μολογήσω να σας πω ένα μυστικό
για τον Αναγνώστη Γκότση πώς σκοτώνει τον Πασά
κοίτα γέρικα πλατάνια σιώνοντας λίγο τα κλαδιά
όλο λένε ιστορίες για τα χρόνια τα παλιά
στο Ραυτόπουλο σαν φθάνει στου Γιαννίκου το στενό
τότε ο Γκότσης με ορμή και με σπουδή
από τα γένια τον αρπάζει και τον επετάει στην γη
ποιος είσαι συ και πώς σε λένε; πώς εβρέθηκες εδώ;
Αναγνώστης Γκότσης είμαι, καπετάνιος των κλεφτών.
Γιάννη Μιχαλακάκου (έρευνα) εκπαιδευτικού - Αλέξανδρου Κωτσιόπουλου (επιμέλεια) Τεχνικός ιατρικών οργάνων
Αναδημοσιεύεται από: "Η Φωνή του Αετού" Αρ. Φύλλου 114
ΠΗΓΕΣ
1. diakonima.gr/ (εικόνα)
2. http://taygetos-zeritis.blogspot.gr/ (Μάχη στο Μανιάκι)
3. Κακούτη Στάθη «Μοραίτικα Δημοτικά Τραγούδια» Αθήνα 1978
4. Αμβρόσιου Φραντζή «Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης» τ. Β
5. Λεωνίδα Παπαναστασίου «Παραδόσεις και Ενθυμήματα από τον Αετό Μεσσηνίας»
6. Σύγχρονος Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη «Γκότση Οικογένεια» τ. 6ος σ. 937
7. Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας τόμος 14 σ. 202
8. Γ. Μοσχάκη «Η Μάχη στο Μανιάκι» περιοδικό Πόλεμος και Ιστορία τ. 50 Μάρτιος 2002
9. Λυριτζής, Σωτήρης Θ. «Κλέφται και Κάποι των Κοντοβουνίων κατά τας αρχάς του /Θ' αιώνος» περιοδικό Παρνασσός Αθήνα 1980
10. Λεωνίδα Παπαναστασίου «ΑΕΤΟΣ -ΤΡΙΠΥΛΗ» Δώριο Μεσσηνίας 1992
11. Το 2ο κατά σειρά στο κείμενο δημοτικό τραγούδι για τον Αναγνώστη Γκότση μας το παραχώρησε ευγενικά η Πηνελόπη Φλώρου σημειώνοντας, «Πιστεύω ότι το θυμάμαι όλο, το τραγουδούσαμε με την μητέρα μου με καμάρι».
12. Ιφιγένειας Γκότση «Αποκριάτικα έθιμα του Αετού Τριφυλίας, Η Προφωνού»
1. diakonima.gr/ (εικόνα)
2. http://taygetos-zeritis.blogspot.gr/ (Μάχη στο Μανιάκι)
3. Κακούτη Στάθη «Μοραίτικα Δημοτικά Τραγούδια» Αθήνα 1978
4. Αμβρόσιου Φραντζή «Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης» τ. Β
5. Λεωνίδα Παπαναστασίου «Παραδόσεις και Ενθυμήματα από τον Αετό Μεσσηνίας»
6. Σύγχρονος Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη «Γκότση Οικογένεια» τ. 6ος σ. 937
7. Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας τόμος 14 σ. 202
8. Γ. Μοσχάκη «Η Μάχη στο Μανιάκι» περιοδικό Πόλεμος και Ιστορία τ. 50 Μάρτιος 2002
9. Λυριτζής, Σωτήρης Θ. «Κλέφται και Κάποι των Κοντοβουνίων κατά τας αρχάς του /Θ' αιώνος» περιοδικό Παρνασσός Αθήνα 1980
10. Λεωνίδα Παπαναστασίου «ΑΕΤΟΣ -ΤΡΙΠΥΛΗ» Δώριο Μεσσηνίας 1992
11. Το 2ο κατά σειρά στο κείμενο δημοτικό τραγούδι για τον Αναγνώστη Γκότση μας το παραχώρησε ευγενικά η Πηνελόπη Φλώρου σημειώνοντας, «Πιστεύω ότι το θυμάμαι όλο, το τραγουδούσαμε με την μητέρα μου με καμάρι».
12. Ιφιγένειας Γκότση «Αποκριάτικα έθιμα του Αετού Τριφυλίας, Η Προφωνού»