Λίγο μετά την ήττα του στόλου τους στη Ναύπακτο (1571), οι Οθωμανοί άρχοντες της Πύλου έκτισαν το 1573 ένα νέο κάστρο, το Νιόκαστρο, στο νότιο άκρο του κόλπου του Ναυαρίνου, στην προσπάθειά τους να ενισχύσουν το σημαντικό στρατηγικό αυτό σημείο.
Ήταν φανερό πως η ύδρευση ήταν υψίστης σημασίας για την επιβίωση του οχυρού. Δεδομένου ότι δεν υπήρχε καμία πηγή νερού στο εσωτερικό του κάστρου, οι Οθωμανοί εφοδίασαν το οχυρό με το απαραίτητο υδραγωγείο. Αποτελείται από δύο διακριτά τμήματα που υδροδοτούνται από δύο διαφορετικές πηγές.
Το παλαιότερο τμήμα τροφοδοτόύνταν από την κοντινή πηγή "Παλιό νερό" που βρισκόταν σε απόσταση 4 χιλιομέτρων και το νεότερο από τις πηγές "Γκουμπέ" στην περιοχή του Χανδρινού καλύπτοντας μια απόσταση περίπου 12 χιλιομέτρων.
Αυτό το τμήμα είχε κυρίως ένα αγωγό πάνω σε χοντρό τοίχο, στον οποίο ενσωματώθηκαν αργότερα πολυάριθμα τοξωτά τμήματα (Εικ.1, 6) αλλά και γέφυρες, γεγονός εντυπωσιακό για την περιοχή αυτή. Οι αγωγοί ήταν αλλού υπέργειοι και αλλού υπόγειοι. Τα σωζόμενα τμήματα και των δύο κλάδων του υδραγωγείου στις παρυφές της πόλης μαρτυρούν την ταυτόχρονη λειτουργία τους.
 |
| Εικόνα 1 Γενική άποψη του υδραγωγείου από ΝΑ |
Το 2008 μια καταγραφή και μελέτη αποκατάστασης πραγματοποιήθηκε από το Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Πατρών και αφορούσε το τοξωτό τμήμα του υδραγωγείου, που βρίσκεται στα νότια προάστια της Πύλου. Στα πλαίσια της έρευνας εντοπίστηκε ολόκληρη η διαδρομή του υδραγωγείου μέχρι τις πηγές του κοντά στο Χανδρινό. Για τη μελέτη χρησιμοποιήθηκε η υπάρχουσα βιβλιογραφία και τα γνωστά τοπογραφικά δεδομένα (ΓΥΣ 1 : 5000, Ανάβαση UKHO κ.λπ.). Επιπλέον , η έρευνα στην Υδρογραφική Υπηρεσία του Ηνωμένου Βασιλείου αποκάλυψε εξαιρετικά σημαντικά στοιχεία για το υδραγωγείο και τα τμήματά του εκτός της πόλης ενώ βοήθησε να ταυτοποιηθεί η πορεία του σε σημεία όπου δεν υπήρχαν πλέον αρχιτεκτονικά κατάλοιπα.
Το υδραγωγείο που ξεκινούσε από την πηγή "Παλιό νερά" στα Β-ΒΑ του κάστρου και αποτελούνταν από ένα απλό πέτρινο τοίχο ελάχιστου πλάτους ~ 0.60μ. (Εικόνα 2α)
Στην κορυφή του τοιχώματος αρχικά υπήρχε στρώση κονιάματος πάνω από το οποίο περνούσε το νερό. Σε μετέπειτα προσθήκες και επισκευές προστέθηκαν κεραμίδια για να περνάει το νερό και ίσως πήλινος αγωγός.
 |
| Εικόνα 2. α, β, γ. |
Η αύξηση του ύψους του επιπέδου του αγωγού μέσω διαφόρων φάσεων της κατασκευής
του, αντιπροσωπεύει προφανώς προσπάθειες να μεταφερθούν μεγαλύτερες ποσότητες νερού από τις πηγές και/ή να οδηγήσει το νερό σε υψηλότερες περιοχές στο εσωτερικό του κάστρου. Είναι βέβαιο ότι το υδραγωγείο "Παλιό νερό" έφτανε αρχικά στο Νιόκαστρο περίπου 3m χαμηλότερο από το νεότερο και κατά την τελευταία φάση του 2,10 μ χαμηλότερα.(Εικόνα. 2γ,10) Το αρχικό επίπεδο (~ 43,5m) σχετίζεται με την περιοχή νότια του μεγάλου τζαμιού.
Στα κατάλοιπα του παλιού υδραγωγείου ανατολικά του δρόμου προς Μεθώνη, τα δύο κύρια επίπεδα του αγωγού μπορούν να διακριθούν εύκολα. (Εικόνα 2β)
Στην θέση "Καμάρες" (Εικόνα 1) ήταν εν μέρει επικαλυπτόμενος από το τοξωτό τμήμα τουνεότερου υδραγωγείου που τροφοδοτούνταν από τον Χανδρινό. (Εικόνα 10, 2γ). Η κάλυψη του υψηλότερου αγωγού μαρτυρεί την ταυτόχρονη λειτουργία και των δύο υδραγωγείων. Δεν είναι γνωστό πως η διαδρομή αυτού του υδραγωγείου συνεχιζόταν μετά την καμπή του νεότερου τοξωτού, δεδομένου ότι οι επισκευές του 1830 έγιναν μόνο στα νεότερα τμήματα και τα παλαιότερα πιθανώς κατεδαφίστηκαν. Σ΄αυτό συμφωνούν και οι αναφορές που έχουμς από τις αρχές του 1800 που αναφέρουν αυτό το τμήμα ως κατεστραμένο. (UKHO, Leake, Gell Ε.Α.)
Το μεγάλο υδραγωγείο από τις πηγές του Χανδρινού
Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω το υδραγωγείο τροφοδοτείται από τις πηγές "Γκουμπέ" ή "Γούβες" που βρίσκονται στο οροπέδιο του Αγ. Δημητρίου στον Χανδρινό σε επίπεδο ~ 220μ πάνω από τη θάλασσα. Το όνομα προέρχεται από μιά κυκλική καλυπτόμενη κατασκευή (ίσως θολωτή) η οποία περιγράφεται από τον Leake. (Leake 1968, 398 σ., Atlas 1835 PLT XII). Επιπλέον, λόγω της σημασίας του ο ποταμός-χείμαρρος που ονομάζεται σήμερα Ξεριά ονομαζόταν μέχρι το 1830 Κούρμπες (G644 UKHO, Μπένετ 2000 σελ. 349).
Στην θέση της αρχικής κυκλικής δεξαμενής στην πηγή σήμερα υπάρχουν δύο μικρές τετράγωνες δεξαμενές οι οποίες συνδέονται μεταξύ τους με μιά τοξωτή στοά ύψους 1,80μ. (Εικ. 3α, β) που βρίσκεται κάτω από προστατευτική κάλυψη σκυροδέματος. Αν και κάποια τμήματα της κατασκευής χρονολογούνται στην Οθωμανική περίοδο το μεγαλύτερο μέρος της θα πρέπει να θεωρείτε μέρος των επισκευών του υδραγωγείου που έγιναν την περίοδο 1831/2 (Μπαλτάς1997,σ74, Sakari2008,σ152). Από την νότιο δεξαμενή ένας μικρότερος πέτρινος υπόγειος αγωγός (Εικ. 3Α δεξιά) κατευθύνεται προς την νότια άκρη του οροπεδίου. Οι ντόπιοι τον αποκαλούν "Σουέλο" που είναι παράφραση του suyolu (ο δρόμος του νερού στα τουρκικά) και σήμερα χρησιμοποιείται στην υπερχείλισή του, για το πότισμα των κοντινών καλλιεργιών . Στο μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής του είναι κατεστραμένος και ξαναεμφανίζεται μετά από 1100 μέτρα στην νότια πλαγιά του οροπεδίου σε επίπεδο ~ 173m πάνω από τη θάλασσα. Επίσης λέγεται ότι υπήρχε επιπλέον πρόσληψη νερού και από άλλη μία πηγή που τρέχει ακόμα και σήμερα.
Το μεγάλο υδραγωγείο από τις πηγές του Χανδρινού
Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω το υδραγωγείο τροφοδοτείται από τις πηγές "Γκουμπέ" ή "Γούβες" που βρίσκονται στο οροπέδιο του Αγ. Δημητρίου στον Χανδρινό σε επίπεδο ~ 220μ πάνω από τη θάλασσα. Το όνομα προέρχεται από μιά κυκλική καλυπτόμενη κατασκευή (ίσως θολωτή) η οποία περιγράφεται από τον Leake. (Leake 1968, 398 σ., Atlas 1835 PLT XII). Επιπλέον, λόγω της σημασίας του ο ποταμός-χείμαρρος που ονομάζεται σήμερα Ξεριά ονομαζόταν μέχρι το 1830 Κούρμπες (G644 UKHO, Μπένετ 2000 σελ. 349).
Στην θέση της αρχικής κυκλικής δεξαμενής στην πηγή σήμερα υπάρχουν δύο μικρές τετράγωνες δεξαμενές οι οποίες συνδέονται μεταξύ τους με μιά τοξωτή στοά ύψους 1,80μ. (Εικ. 3α, β) που βρίσκεται κάτω από προστατευτική κάλυψη σκυροδέματος. Αν και κάποια τμήματα της κατασκευής χρονολογούνται στην Οθωμανική περίοδο το μεγαλύτερο μέρος της θα πρέπει να θεωρείτε μέρος των επισκευών του υδραγωγείου που έγιναν την περίοδο 1831/2 (Μπαλτάς1997,σ74, Sakari2008,σ152). Από την νότιο δεξαμενή ένας μικρότερος πέτρινος υπόγειος αγωγός (Εικ. 3Α δεξιά) κατευθύνεται προς την νότια άκρη του οροπεδίου. Οι ντόπιοι τον αποκαλούν "Σουέλο" που είναι παράφραση του suyolu (ο δρόμος του νερού στα τουρκικά) και σήμερα χρησιμοποιείται στην υπερχείλισή του, για το πότισμα των κοντινών καλλιεργιών . Στο μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής του είναι κατεστραμένος και ξαναεμφανίζεται μετά από 1100 μέτρα στην νότια πλαγιά του οροπεδίου σε επίπεδο ~ 173m πάνω από τη θάλασσα. Επίσης λέγεται ότι υπήρχε επιπλέον πρόσληψη νερού και από άλλη μία πηγή που τρέχει ακόμα και σήμερα.
 |
| Εικόνα 3. α,β. |
Υπάρχουν τρία αρκετά καλά διατηρημένα γεφύρια του υδραγωγείου στην περιοχή του Λιακόπουλου. Η μία στα βόρεια είναι η ψηλότερη με ένα μόνο ελαφρώς οξυκόρυφο τόξο (επίπεδο αγωγό ~ 172) ενώ αυτή στα δυτικά είναι η μακρύτερη, κατασκευασμένη με τρεις μεγάλες καμάρες και μικρότερες καμάρες ανάμεσά τους. (Παπαθανασόπουλος, 2004 , p56 F.94) (επίπεδο αγωγού ~ 169m).
Στο σημείο αυτό, τον νοτιοανατολικό τμήμα του ρέματος Ξεριά, τα τμήματα του υδραγωγείου είναι εμφανή. Στο Ξεριά σώζεται το μεγαλύτερο μέρος μιας εντυπωσιακής γέφυρας του υδραγωγείου, ύψους 18,4μ. , που συνδέει τις δύο απόκρημνες πλαγιές του ρεύματος. Εκεί, το επίπεδο του αγωγού από τη θάλασσα είναι περίπου 91m. (Εικ. 4, 5β) Στην μεγάλη κύρια αψίδα σώζονται ίχνη από μεγάλα ξύλινα δοκάρια που στήριζαν της πλευρές της καθώς και σιδερένιοι σύνδεσμοι ενώ οι μικρότερες ανακουφιστικές αψίδες είναι κατασκευασμένες από τούβλα. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι κυματοθραύστες είναι χτισμένοι και στις δύο πλευρές. Το πλάτος της κατασκευής μειώνεται στην κορυφή (Εικ. 4α). Οι αγωγοί (εικόνα 5α, 6) διατηρούν ακόμη κάποιες πλάκες που τους κάλυπταν.
 |
| Εικόνα 4. α,β. |
Μετά από το ρέμα του Ξεριά το υδραγωγείο θα έχει κατά πάσα πιθανότητα κατεύθυνξσ παράλληλη με το δρόμο προς Καλαμάτα και σύμφωνα με τις υψομετρικές καμπύλες θα σχημάτιζε μια καμπή προς τα βόρεια, όπως φαίνεται και από τα σχέδια του Αγγλικού Ναυαρχείου (UKHO E579, G644) .
Το επόμενο μικρό γεφύρι του υδραγωγείου που φαίνεται στα Αγγλικά αρχεία, θα πρέπει να είναι στο ρέμα κοντά στη διασταύρωση της Γιάλοβας, αλλά δεν βρέθηκε και το επίπεδο του υπολογίζεται στα 62μ.
 |
| Εικόνα 5. α,β. |
 |
| Εικόνα 6 |
Μια σημαντική γέφυρα του υδραγωγείου φαίνεται καθαρά στα παλαιότερα διαγράμματα (UKHO E579, G644) στις βορειοανατολικές παρυφές της Πύλου, αλλά χωρίς ίχνη που να μπορεί να δει κανείς στις μέρες μας. (εκτιμώμενο επίπεδο 47,5m) (Εικ. 11)
Τέλος, το υδραγωγείο φτάνει το Νιόκαστρο από τα νότια με ένα εντυπωσιακό αψιδωτό τμήμα στην περιοχή Καμάρες. (επίπεδο 46,1μ) Στο σημείο αυτό συναντιόταν με το παλαιότερο υδραγωγείο.
Το τελευταίο τμήμα του υδραγωγείου ήταν υπόγειο και πέρναγε κάτω από τις επάλξεις του Νιόκαστρο (Εικόνα 12, 13, 14) και τερμάτιζε εντός του οχυρού σε δύο θέσεις, μία στην ακρόπολη (Παπαθανασόπουλος 2004, p.55) και σε μια άλλα δίπλα από την κεντρική πύλη. (Mπαλτάς 1997 σελ. 72) (και τα δύο σημεία σε επίπεδο 45,9m από την θάλασσα). Εκεί το υδραγωγείο τροφοδοτουσε δεξαμενές και σιντριβάνια.
 |
| Εικόνα 11 & 12 |
Η χρήση του υδραγωγείου
Το υδραγωγείο παρείχε νερό και σε κρήνες που βρίσκονταν εκτός από του κάστρου. Δύο κρήνες που απεικονίζονται στα Αγγλικά αρχεία σίγουρα τροφοδοτούνταν από το υδραγωγείο του Χανδρινού. Η μία βρισκόταν στο νότιο τμήμα στις "Καμάρες" στο δρόμο προς τη Μεθώνη και η άλλη στις Β-ΒΑ παρυφές της Πύλου στον δρόμο προς Καλαμάτα. Δυστυχώς, καμία δεν έχει διασωθεί.
Παρόμοιες κρήνες δίπλα σε άλλα υδραγωγεία, όπως της Καβάλας παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την πιθανή μορφή τους (EOS Καβάλας 2009). Λαμβάνοντας υπόψη τα τμήματα των υδραγωγείων κοντά στους δρόμους κατά την οθωμανική εποχή μπορεί εύκολα να συμπεράνουμε ότι περισσότερες κρήνες αυτού του είδους υπήρχαν κατά μήκος του υδραγωγείου μέχρι τον Χανδρινό.
Ένα μικρό στόμιο υπερχείλισης (όπως στην Κωνσταντινούπολη Cecen 1992 122 σ.122) (Εικ. 10) που βρισκόταν στον τοξωτό τμήμα στις "Καμάρες", θα μπορούσε να σχετίζεται με τις ανάγκες ποτίσματος των κήπων που βρίσκονταν σε κοντινή απόσταση εκείνα τα χρόνια (UKHO E579, G644 , OCB211 Α1 καθώς Τσελεμπή το1994 σ.78) Για παράδειγμα, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί το νερό κατά τη διάρκεια της νύχτας, όταν η συνεχής ροή δεν ήταν απαραίτητη για την πόλη.
Το υδραγωγείο παρείχε νερό και σε κρήνες που βρίσκονταν εκτός από του κάστρου. Δύο κρήνες που απεικονίζονται στα Αγγλικά αρχεία σίγουρα τροφοδοτούνταν από το υδραγωγείο του Χανδρινού. Η μία βρισκόταν στο νότιο τμήμα στις "Καμάρες" στο δρόμο προς τη Μεθώνη και η άλλη στις Β-ΒΑ παρυφές της Πύλου στον δρόμο προς Καλαμάτα. Δυστυχώς, καμία δεν έχει διασωθεί.
Παρόμοιες κρήνες δίπλα σε άλλα υδραγωγεία, όπως της Καβάλας παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την πιθανή μορφή τους (EOS Καβάλας 2009). Λαμβάνοντας υπόψη τα τμήματα των υδραγωγείων κοντά στους δρόμους κατά την οθωμανική εποχή μπορεί εύκολα να συμπεράνουμε ότι περισσότερες κρήνες αυτού του είδους υπήρχαν κατά μήκος του υδραγωγείου μέχρι τον Χανδρινό.
Ένα μικρό στόμιο υπερχείλισης (όπως στην Κωνσταντινούπολη Cecen 1992 122 σ.122) (Εικ. 10) που βρισκόταν στον τοξωτό τμήμα στις "Καμάρες", θα μπορούσε να σχετίζεται με τις ανάγκες ποτίσματος των κήπων που βρίσκονταν σε κοντινή απόσταση εκείνα τα χρόνια (UKHO E579, G644 , OCB211 Α1 καθώς Τσελεμπή το1994 σ.78) Για παράδειγμα, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί το νερό κατά τη διάρκεια της νύχτας, όταν η συνεχής ροή δεν ήταν απαραίτητη για την πόλη.
Είναι προφανές ότι στο υδραγωγείο της Πύλου, που βρισκόταν μακριά από την πρωτεύουσα της οθωμανικής αυτοκρατορίας, ενσωματώνονται διάφορες τεχνικές που είχαν αναπτυχθεί μέσα από τις γνωστές κατασκευές μεγάλες κλίμακας που έγιναν για την υδροδότηση της Κωνσταντινούπολης (Çeçen 1992), της Καβάλας (Lowry 2008,σ.239-241), της Αδριανούπολης κ.λπ.
Στην περίπτωση του υδραγωγείου της Πύλου αξιοπρόσεκτη είναι ικανότητα κατασκευής μεγάλων τοξωτών τμημάτων ακόμα και σε δύσβατες περιοχές όπως το ρέμα του Ξεριά.
Η εφαρμογή των ξύλινων δοκών στήριξης και των σιδερένιων συνδέσμων, η κατασκευή των κυματοθραυστών στις βάσεις του γεφυριού, το πλάτος που μειώνεται στην κορυφή, οι πολλές ανακουφιστικές αψίδες που μείωναν, επίσης, την επίδραση του ανέμου (Cecen 1992,σ. 117), καθώς και η χρήση αψίδων κανονικές και οξυκόρυφες, είναι χαρακτηριστικά στοιχεία μαρτυρούν την ενσωμάτωση αυτών των βελτιωμένων τεχνικών.
Επιπλέον, είναι σαφές ότι οι μέθοδοι που εφαρμόζονται στα μνημεία της περιοχής της πρωτεύουσας διαδόθηκαν και στις απομακρυσμένες περιοχές. Η σύγκριση με άλλα υδραγωγεία, μέσω αυτής της μελέτης, μαρτυρεί ότι υπήρχαν ορισμένες προδιαγραφές και πρότυπα που ακολουθήθηκαν περισσότερο ή λιγότερο από τα Σκόπια μέχρι την Χίο και την Κω και από την Κρήτη και την Πύλο μέχρι τις Σέρρες. Τέτοια κατασκευαστική τυπολογική διαδικασία μπορεί να συγκριθεί με παρόμοιες προσεγγίσεις που ανιχνεύονται στην οθωμανική αρχιτεκτονική των πόλεων (Cerasi 1985)
Η ροή του νερού θα μπορούσε πιθανότατα να φτάνει στο φρούριο με αρκετή δύναμη ώστε να λειτουργήσει έναν μικρό μύλο.(Benett 2005, P245 n 17) Το ότι το υδραγωγείο σε πολλά σημεία δεν κινείται σε ευθεία δεν οφείλεται σε αδεξιότητα αλλά στην προσπάθεια των κατασκευαστών να το στηρίξουν σε όσο το δυνατόν πιό στερεό έδαφος.
 |
| Το Υδραγωγείο της Πύλου κτίστηκε τον 16ο αιώνα για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες ύδρευσης στο Νιόκαστρο. Μετέφερε νερό από τις θέσεις Παλιό Νερό και Κουμπέ (κοντά στο Χανδρινό), διακλαδιζόμενο σε δύο. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα δημόσια έργα της οθωμανικής διοίκησης στη Μεσσηνία. Για χρόνια είχε μείνει παραμελημένο, όπως φαίνεται από τη φωτογραφία του 1968. |
Η χρονολόγηση του υδραγωγείου
Πολλοί ερευνητές, ιστορικοί και οι τοπικοί ιστοριοδίφες ασχολήθηκαν με τη χρονολόγηση του υδραγωγείου της Πύλου.
Οι Andrews, Μπαλτάς και Benett (Andrews 1953, Μπαλτας 1997, Benett 2005) προσέγγισαν το θέμα με πιο λεπτομερή τρόπο. Η αναφορά του Εβλιά Τσελεμπή (Τσελεμπί 1994, σ.78) για την κατασκευή του υδραγωγείου που τροφοδοτείται από τον Χανδρινό κατά τη διάρκεια των ετών του Μουράτ Δ ' (1623-1640) (Benett 2005 σελ. 245) είναι λογικό και συνδέεται με τις αποδείξεις σχετικά με τις φάσεις κατασκευής του παλαιότερου έργου. Πιθανότατα κατασκευάστηκε ταυτόχρονα με το Νιόκαστρο (1573) και η περίοδος των σχεδόν 70 χρόνων μέχρι η ανέγερση του νέου δικαιολογούν τις δύο 2 μεγάλες και τις άλλες 2 μικρότερες κατασκευαστικές φάσεις. (Εικ. 2γ).
Η ανάλυση του κονιάματος του αρχικού τμήματος αποκάλυψε στοιχεία παρόμοια με αυτά στην βενετοκρατούμενη Κρήτη (Γαλανού Δογάνη στο Αντωνίου κ.ά.. 2008), πιθανώς λόγω των επιρροών των ενετικών μεθόδων κατασκευής. Η συνέχιση της χρήσης του παλαιού υδραγωγείου θα μπορούσε να σχετίζεται με τις ανάγκες που είχε το Βαρόσι, δηλαδή το εκτός τειχών πόλισμα των Ελλήνων. Είναι βέβαιο ότι κατά την κατάκτηση του Νιόκαστρου από τον Μοροζίνι στις 18-6-1686 (Παπαθανασόπουλος 2004, σ. 49) το υδραγωγείο ήταν σε λειτουργία ενώ το τμήμα των οχυρώσεων που κατασκεύασαν οι Ενετοί, (Benett 2005 p.244 , Παπαθανασόπουλος 2004, σ.58 σχήμα 96), χτίστηκε πάνω από το σημείο που τερμάτιζε το υδραγωγείο. (Εικ.13, 14)
 |
| Εικ. 13, 14. |
Επίλογος
Είναι προφανές ότι το έργο για την ύδρευση του Νιόκαστρου, ενσωματώνει το μεγαλύτερο μέρος της οικοδομικής τεχνογνωσίας των οθωμανών, παρά το γεγονός ότι ήταν αρκετά μακριά από την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας τους.
Το υδραγωγείο κατάφερε να τροφοδοτήσει το Νιόκαστρο με επαρκείς ποσότητες νερού από μια πηγή που βρίσκεται πάνω από 12 χιλιόμετρα μακρυά, διασχίζοντας ένα τραχύ ορεινό ανάγλυφο του εδάφους, για μια περίοδο 250 ετών. Επιπλέον, διατήρησε τη συνέχιση της χρήσης της προϋπάρχουσας κατασκευής που προμηθεύονταν νερό από τις πηγές "Παλιό νερό". Τέλος, τμήματα των κατασκευών στο σημείο της πηγής έχουν επισκευαστεί από τον Δήμο Πύλου, και είναι ακόμα σε χρήση λόγω της πολύ καλής κατασκευής τους!
G. P. Antoniou: "The Architecture and Evolution of the Aqueduct of Pylos -Navarino"
Βιβλιογραφία και Πηγές:
Ανάβαση, Χάρτης Μεσσηνία Αρ. 17, ΤΟΠΟ 100, Sc. 1:100.000, Athens (in Greek)
Andrews K. (1953). Castles of the Morea, ASCSA, Princeton NJ
Αντωνίου Γ. et al. (2008) Μελέτη Τεκμηρίωσης και Αποκατάστασης Υδραγωγείου Πύλου, U.of Patra Dep. of Architecture Eng. Patra, Greece (in Greek)
Atlas 1835 - Puillon de Boblaye M., Virlet, T. Expidition scientifique de MoreeSection des sciences physiques 5. Atlas, Paris.
Βουρνούς M. (1997) Της κόρης το Γεφύρι, Χίος Ελλάς, in Κοσμική Αρχιτεκτονική στα Βαλκάνια1300-1500 και η Διατήρησή της, π. 336-337 HMC Thessaloniki. (in Greek)
Benet J et al. (2000). Pylos regional archaeological project, part III: Sir William Gell's itinerary in the Pylia and regional lanscapes in the Morea in the second Ottoman period in: Hesperia 69, p 343-380, ASCSA, Princeton NJ
Benet J et al. (2005). The fortress of Avarin i-cedid, in: Hesperia Suppl. 34, 241-265 ASCSA, Princeton NJ
Çeçen, K. (1992) Sinan’s Water Supply System in Istanbul, I.T.U., Istanbul
Gell W.,(1817). Itinerary of the Morea: Being a Description of the Routes of That Peninsula, London.
Çelebi Evliya Λούπης Δ. (trnlt) (1994), Οδοιπορικό στην Ελλάδα (1668-1671), Πελοπόννησος-Νησιά Ιονίου- Κρήτη- Νησιά Αιγαίου, p 78 Athens (in Greek)
Cerasi M. (1988) Late Ottoman Architects and Master Builders in Muqarnas 5, p. 87-102 Leiden
Γ.Υ.Σ. 1:5000 maps 7254-8, 7254-6, 7255-5, 7255-4, 7255-6 (in Greek)
E.O.S. Kavalas, (2009) O Δρόμος του Νερού, http://www.eoskavalas.gr/2009-04-17-16-53-33/2009-06-01-22-08-19/2009-06-01-22-17-45/2009-06-01-22-20-40.html (in Greek)
Leake W. (1830/1968) Travels in the Morea V 1, p. 398-399(2nd Ed) Hakkert, Amsterdam
Lowry H. (2008) The Shaping of Ottoman Balkans, 1350-1500, I.T.U., Istanbul
Fonter N., Xanthoulis S. (2006), Roman Agueduct and Hydraulic Engineering: Case of Nimes Aqueduct and its Pont du Grant Bridge, in: Angelakis A. Koutsoυiannis D. (Eds.), 1st IWA-WWTAC Symposium Preprint Book, N.AG.RE.F, Iraklion, Greece
Miljcovits-Pepec P. (1997) Υδραγωγείο, Σκόπια ΠΓΔΜ, in Κοσμική Αρχιτεκτονική στα Βαλκάνια και η Διατήρησή της, π342-343 HMC Thessaloniki. (in Greek)
Μπαλτάς Χ. (1997). Πύλος, Ναβαρίνο, Νιόκαστρο, Ανάκτορο Νέστορος. Τουριστικός οδηγός και σύντομη ιστορία, p 65,66. Athens. (in Greeck)
Παπαθανασόπουλος Γ., Θ. (2004) Πύλος-Πυλία Οδοιπορικό στον χώρο και τον χρόνο p 55-56, ΤΑΠΑ, Athens. (in Greek)
Sakari S. (2008) Aqueduct of Niokastro, in Brouskari E. (ed) Ottoman Architecture in Greece, 151-152, H.M.C. Athens
UKHO Ref: D8934 Admiralty Chart 211 Sourced from UK Hydrographic Office
UKHO Ref: E579 Admiralty Chart 211 Sourced from UK Hydrographic Office
UKHO Ref: G644 Admiralty Chart 211 Sourced from UK Hydrographic Office
UKHO Ref: OCB 211 A1 Admiralty Chart 211 Sourced from UK Hydrographic Office
UKHO Ref: OCB 211 B1 Admiralty Chart 211 Sourced from UK Hydrographic Office
UKHO Ref: OCB 211 C1 Admiralty Chart 211 Sourced from UK Hydrographic Office
Wikipedia, http://it.wikipedia.org/wiki/Spalto
Είναι προφανές ότι το έργο για την ύδρευση του Νιόκαστρου, ενσωματώνει το μεγαλύτερο μέρος της οικοδομικής τεχνογνωσίας των οθωμανών, παρά το γεγονός ότι ήταν αρκετά μακριά από την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας τους.
Το υδραγωγείο κατάφερε να τροφοδοτήσει το Νιόκαστρο με επαρκείς ποσότητες νερού από μια πηγή που βρίσκεται πάνω από 12 χιλιόμετρα μακρυά, διασχίζοντας ένα τραχύ ορεινό ανάγλυφο του εδάφους, για μια περίοδο 250 ετών. Επιπλέον, διατήρησε τη συνέχιση της χρήσης της προϋπάρχουσας κατασκευής που προμηθεύονταν νερό από τις πηγές "Παλιό νερό". Τέλος, τμήματα των κατασκευών στο σημείο της πηγής έχουν επισκευαστεί από τον Δήμο Πύλου, και είναι ακόμα σε χρήση λόγω της πολύ καλής κατασκευής τους!
G. P. Antoniou: "The Architecture and Evolution of the Aqueduct of Pylos -Navarino"
Βιβλιογραφία και Πηγές:
Ανάβαση, Χάρτης Μεσσηνία Αρ. 17, ΤΟΠΟ 100, Sc. 1:100.000, Athens (in Greek)
Andrews K. (1953). Castles of the Morea, ASCSA, Princeton NJ
Αντωνίου Γ. et al. (2008) Μελέτη Τεκμηρίωσης και Αποκατάστασης Υδραγωγείου Πύλου, U.of Patra Dep. of Architecture Eng. Patra, Greece (in Greek)
Atlas 1835 - Puillon de Boblaye M., Virlet, T. Expidition scientifique de MoreeSection des sciences physiques 5. Atlas, Paris.
Βουρνούς M. (1997) Της κόρης το Γεφύρι, Χίος Ελλάς, in Κοσμική Αρχιτεκτονική στα Βαλκάνια1300-1500 και η Διατήρησή της, π. 336-337 HMC Thessaloniki. (in Greek)
Benet J et al. (2000). Pylos regional archaeological project, part III: Sir William Gell's itinerary in the Pylia and regional lanscapes in the Morea in the second Ottoman period in: Hesperia 69, p 343-380, ASCSA, Princeton NJ
Benet J et al. (2005). The fortress of Avarin i-cedid, in: Hesperia Suppl. 34, 241-265 ASCSA, Princeton NJ
Çeçen, K. (1992) Sinan’s Water Supply System in Istanbul, I.T.U., Istanbul
Gell W.,(1817). Itinerary of the Morea: Being a Description of the Routes of That Peninsula, London.
Çelebi Evliya Λούπης Δ. (trnlt) (1994), Οδοιπορικό στην Ελλάδα (1668-1671), Πελοπόννησος-Νησιά Ιονίου- Κρήτη- Νησιά Αιγαίου, p 78 Athens (in Greek)
Cerasi M. (1988) Late Ottoman Architects and Master Builders in Muqarnas 5, p. 87-102 Leiden
Γ.Υ.Σ. 1:5000 maps 7254-8, 7254-6, 7255-5, 7255-4, 7255-6 (in Greek)
E.O.S. Kavalas, (2009) O Δρόμος του Νερού, http://www.eoskavalas.gr/2009-04-17-16-53-33/2009-06-01-22-08-19/2009-06-01-22-17-45/2009-06-01-22-20-40.html (in Greek)
Leake W. (1830/1968) Travels in the Morea V 1, p. 398-399(2nd Ed) Hakkert, Amsterdam
Lowry H. (2008) The Shaping of Ottoman Balkans, 1350-1500, I.T.U., Istanbul
Fonter N., Xanthoulis S. (2006), Roman Agueduct and Hydraulic Engineering: Case of Nimes Aqueduct and its Pont du Grant Bridge, in: Angelakis A. Koutsoυiannis D. (Eds.), 1st IWA-WWTAC Symposium Preprint Book, N.AG.RE.F, Iraklion, Greece
Miljcovits-Pepec P. (1997) Υδραγωγείο, Σκόπια ΠΓΔΜ, in Κοσμική Αρχιτεκτονική στα Βαλκάνια και η Διατήρησή της, π342-343 HMC Thessaloniki. (in Greek)
Μπαλτάς Χ. (1997). Πύλος, Ναβαρίνο, Νιόκαστρο, Ανάκτορο Νέστορος. Τουριστικός οδηγός και σύντομη ιστορία, p 65,66. Athens. (in Greeck)
Παπαθανασόπουλος Γ., Θ. (2004) Πύλος-Πυλία Οδοιπορικό στον χώρο και τον χρόνο p 55-56, ΤΑΠΑ, Athens. (in Greek)
Sakari S. (2008) Aqueduct of Niokastro, in Brouskari E. (ed) Ottoman Architecture in Greece, 151-152, H.M.C. Athens
UKHO Ref: D8934 Admiralty Chart 211 Sourced from UK Hydrographic Office
UKHO Ref: E579 Admiralty Chart 211 Sourced from UK Hydrographic Office
UKHO Ref: G644 Admiralty Chart 211 Sourced from UK Hydrographic Office
UKHO Ref: OCB 211 A1 Admiralty Chart 211 Sourced from UK Hydrographic Office
UKHO Ref: OCB 211 B1 Admiralty Chart 211 Sourced from UK Hydrographic Office
UKHO Ref: OCB 211 C1 Admiralty Chart 211 Sourced from UK Hydrographic Office
Wikipedia, http://it.wikipedia.org/wiki/Spalto