Η πρώτη Βενετοκρατία στην Κορώνη
Η περίοδος της Βενετοκρατίας για την Κορώνη αρχίζει τον ίδιο καιρό που για την υπόλοιπη Πελοπόννησο αρχίζει η Φραγκοκρατία. Η άλωση της Πόλης από τους Σταυροφόρους (1204) γίνεται η απαρχή της Φράγκικης κατοχής που θα διαρκέσει για πολλά χρόνια. Για πολλά μέρη, όπως και στην περίπτωση της Κορώνης, θα κρατήσει για αιώνες η σκλαβιά. Και θα τελειώσει η κατοχή όχι για να τη διαδεχτεί η ελευθερία. Μα για να ξαναπέσει στην κατοχή της τίγρης του Σουλτάνου, σκλαβιά πικρότερη και πιο αιμοβόρα. Από τα νύχια του λιονταριού στα νύχια της τίγρης. Θα περίμενε κανείς την Κορώνη ένα ματωμένο κουφάρι να το κλωτσοβολούν στα πολεμικά τους παιχνίδια τα δύο θεριά. Και όμως είναι η περίοδος τούτη, εποχή σκλαβιάς, που η Κορώνη φτάνει στην ψηλότερη δόξα της.
Είναι η περίοδος που συνέχεια στους ελαιώνες της «βρέχει λάδι», στα παζάρια της τρέχει το χρυσάφι, το λιμάνι της γίνεται το σταυροδρόμι της Μεσογείου. Στα κάστρα της οι περίφημοι μπαρμπάδες λύνουν και δένουν πολύπλοκες υποθέσεις για μεγάλους και ταπεινούς. Είναι η ώρα της Κορώνης, που με τη δίδυμή της αδερφή τη Μεθώνη, θα γίνουν οι σημαντικότεροι κόμβοι για τη βενετική κυριαρχία στη Μεσόγειο. Το παρατσούκλι τους οφθαλμοί της Βενετίας μας περιγράφει καθαρά τη σημασία πο.υ είχαν στα χρόνια τούτα οι δύο θαλασσινές πόλεις, τα Μεθωνοκόρωνα, όπως σιγά-σιγά γίνονται γνωστές.
Η ιστορική θεώρηση της Κορώνης σε τούτη την εποχή είναι διαφορετική από τις προηγούμενες. Όλοι όσοι καταπιάστηκαν με την εξιστόρηση των γεγονότων, βρήκαν άφθονο πληροφοριακό υλικό, ιδιαίτερα όσο πλησιάζουμε προς τα νεότερα χρόνια. Βασικές λεπτομέρειες μας δίνουν οι ελληνικές πηγές και μάλιστα το πασίγνωστο Χρονικόν του Μορέως, καθώς και οι φραγκόφωνες πηγές της εποχής, όπως το Βιβλίο της Κουγκέστας, της Φράγκικης Κατάχτησης.
 |
| Άποψη του Κάστρου της Κορώνης. Χρονολογία έκδοσης 1686 |
Η αλήθεια είναι πως έχουν δημοσιευτεί θαυμαστές εργασίες που καλύπτουν ικανοποιητικά τον χώρο της Πελοπονήσου και της Μεσσηνίας στην περίοδο της Βενετιάς και της Τουρκοκρατίας. Μελέτες, όπως του Α.Βοη, Σπ. Λάμπρου, Δ. Ζακυνθινού, καθώς και η συνθετική εργασία του Ε. Μίλερ, ρίχνουν ικανοποιητικό φως στα ταραγμένα τούτα χρόνια. Στον τομέα της τοπικής ιστορίας, εκτός από την παλιότερη και ελλιπή εργασία του Περ. Στυλιανοπούλου, έχουμε το βιβλίο του Ν. Κοτσίρη για τη Μεθώνη, και ένα πολύτιμο άρθρο για τη Μεσσηνία του Ρ. Topping από το οποίο μπορεί κανείς να πάρει μια επαρκή εικόνα και για την κατάσταση της Κορώνης.
Οι ερασιτέχνες ιστορικοί της Κορώνης από την άλλη μεριά, προσπάθησαν να συγκεντρώσουν πληροφορίες σχετικές με τον τόπο, χωρίς όμως να αγγίζουν τα βασικά προβλήματα της περιοχής αυτής. Απλώς εξιστορούν τα γεγονότα στο σημείο που τους βοηθούν οι πληροφορίες τους. Η μελέτη όμως του Αντώνη Μομφεράτου παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τον ιδιωτικό και δημόσιο βίο στα Μεθωκόρωνα κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας.
Καθώς λοιπόν η εργασία τούτη δεν έχει σκοπό να επαναλάβει στις λεπτομέρειές τους τις γνωστές πληροφορίες για την Κορώνη ή να δώσει λύση στα ιστορικά προβλήματα της εποχής, προτιμά από τούτο το σημείο να παραθέσει απλώς τα γεγονότα, σε ένα λιτό, περιληπτικό περίγραμμα. Για κείνους που θα 'θελαν μια λεπτομερέστατη θεώρηση των γεγονότων, υπάρχουν περισσότερα βιβλιογραφικά στοιχεία στις υποσημειώσεις. Ας συμβουλευτούν τις σχετικές πηγές ή τις υπάρχουσες εργασίες άλλων.
Σε τούτες τις αράδες λοιπόν, ας ακολουθήσουμε το σύντομο δρόμο της περίληψης. Ας δούμε την Κορώνη στο στροβίλισμά της ανάμεσα σε ρηγόπουλα και σε πασάδες. Από τη Δύση πάντα τα ρηγόπουλα. Και οι πασάδες πάντα από την Ανατολή. Συνανnώνται πάνω στο μουντό Κορωνιώτικο βράχο, που τώρα το άφθονο χρυσάφι τον κάνει πιο κοφτερό και πιο θρασύ. Και ο ντόπιος λαός να σπαρταρά, μια στα νύχια του λιονταριού και μια στα νύχια της τίγρης. Και είναι τούτη της Κορώνης η μεγάλη ώρα !
Ένας αρχιπειρατής, ο Βετεράνος, εκυρίεψε, λέει, την Κορώνη πριν τη Φραγκοκρατία, κάποτε στις αρχές ίσως του δωδέκατου αιώνα. Με τον ερχομό του Γ οδεφρείδου Βιλλεαρδουίνου και των Φράγκων του το 1205, η Κορώνη είναι από τα πρώτα κάστρα που θα παραδοθούν. Είναι αλήθεια πως οι ντόπιοι με αρχηγό τον Λέοντα Χαμάρετον από τη Λακεδαίμοντα προσπάθησαν να αμυνθούν. Το Χρονικό της Κουγκέστας διηγείται πως μια σημαντική σύγκρουση έγινε έξω από την Κορώνη, «στον Ελαιώνα του Κούνδουρου», ή «στην Κουντούρα», που πρέπει να τοποθετηθεί στην περιοχή Χαροκοπειού. Στη μάχη εκείνη παράταξαν οι Φράγκοι 120 σιδερόφραχτους καβαλαραίους και 400 πεζούς που στη θέα τους οι ντόπιοι υπερασπιστές ετράπη καν σε φυγή. Δεξιά: Ανάγλυφο από το βενετικό κάστρο της Κορώνης. (Ο Λέων της Βενετίας) 1929Οι Βυζαντινοί της Κορώνης ήταν φαίνεται άτακτοι και όχι αποφασισμένοι για πόλεμο.
Μάταια ο περίφημος Δοξαπατρής Βουτσαράς από το Αράκλωβο με το περίφημο απελατίκι του, το βαρύ ρόπαλο των Βυζαντινών της εποχής, άφησε θρύλο με την άμυνά του και της φράγκικης εισβολής. Οι Κορωναίοι παραδώσανε τον τόπο τους χωρίς μάχη και απλώς με τη συμφωνία να γίνουν σεβαστές οι περιουσίες τους και η τιμή τους. Να πώς περιγράφει την παράδοση της Κορώνης το Χρονικό του Μορέως:
« ... Και απ' εκεί [τη Μεθώνην] εκίνησαν υπάν εις την Κορώνην.
Εύρον το Κάστρον αχαμνόν εκ τείχων τε και πύργων
Εις βράχον ήταν σπήλαιον, πολλά αφιρωμένον ...
. . . Εκείνοι γαρ οι Κορωναίοι, όπου ήσαν εις το Κάστρο
το ιδείν το πλήθος του λαού, το θράσος του πολέμου,
ελάλησαν και είπασι συμπάθειαν να έχουν.
Το Κάστρο να τους δώσουσιν μόνο να τους ομώσουν .
Να έχουσι τους οίκους των μετά των γονικών τους.
Ο Πρωτοστάτωρ το ήκουσε, μισέρ Τζεφρές εκείνος,
Ευθύς όρκον τους έδωσεν και ο πόλεμος επαύθη ... »
Η Φραγκοκρατία στην Κορώνη κράτησε μόλις δύο χρόνια. Το 1207 οι Βενετοί κυνήγησαν την ολιγάριθμη Φράγκικη φρουρά και εγκαταστάθηκαν οι ίδιοι στην Κορώνη. Δύο χρόνια αργότερα επισημοποίησαν την κατοχή τους με τη Συνθήκη της Σαπιέτζας που υπόγραψε ο ίδιος ο Βιλλεαρδουΐνος (1209).
Στην αρχή τα υπολείμματα των Βυζαντινών τειχών γκρεμίζονται για να ξαναχτιστούν περήφανα και επιβλητικά λίγο αργότερα (1250-1270). Για μια σύντομη περίοδο η Κορώνη έχει σοβαρά προβλήματα με τις πολιορκίες των Γενουατών και των Καταλανών που συναγωνίζονται τους Βενετούς. Στα ίδια χρόνια (1261-1282) η Βενετική κυριαρχία στην Κορώνη κλονίζεται από τις προσπάθειες του Μιχαήλ η' Παλαιολόγου να προσαρτήσει την Πελοπόννησο στη Βυζαντινή αυτοκρατορία.
Μα πριν τελειώσει ο δέκατος τρίτος αιώνα η Βενετιά έχει πολύ γερά θεμελιωθεί στην Κορώνη. Το κάστρο αποχτίζεται και δίνει στην πολιτεία δύναμη και σιγουριά. Πολύ σύντομα γίνεται ο κυριότερος σταθμός ανεφοδιασμού της εμπορικής και ταξιδιωτικής επικοινωνίας με την Ανατολή. Πολύς κόσμος, έμποροι και Εβραίοι, αριστοκράτες και προσκυνητές, άρχοντες και ιππότες πάνε και έρχονται στην Κορώνη και της προσθέτουν χρήμα και φήμη.
Η Κορώνη εξελίσσεται σε μεγάλο Εμπορικό και Ναυτικό κέντρο. Αποκτά ναύσταθμο, όπου κατασκευάζονται και επισκευάζονται κάθε είδους πλοία. Ανεφοδιάζονται εδώ όλα τα διερχόμενα ενετικά πλοία με πάσης φύσεως εφόδια για ένα μήνα, δηλαδή όσο χρονικό διάστημα χρειάζεται ένα πλοίο της εποχής να μεταβεί στα ακραία εμπορικά κέντρα της Ανατολικής Μεσογείου (Αίγυπτο, Συρία) και Εύξεινο Πόντο και μέσω Κορώνης να επανέλθει Ενετία ή Δυτ. Μεσόγειο.
Η κεντρική θέση της Κορώνης, το ισχυρόν της φρούριο και ο ναύσταθμος την καθιστούν κύριον Κέντρον Ανεφοδιασμού των εμπορικών πλοίων της κραταιάς Ενετικής Δημοκρατίας.
Το 1291 καθωρίστηκε η Κορώνη να εισφέρει στη Μητρόπολη (ΒΕΝΕΤΙΑΝ) δύο χιλιάδες ουγγιά καθαρού χρυσού εκ των περισσευμάτων των προσόδων της. Τούτο είναι αρκετά εύγλωττο δείγμα της ευημερίας της.
Η Κορώνη είναι επίσης βιομηχανικό κέντρο. Διαθέτει βιομηχανία μετάξης, βαφικών ειδών και κυρίως πολιορκητικών μηχανημάτων. Από τη Κορώνη εξάγονται, εκτός των ειδών διαμετακομιστικού εμπορίου, μέταλλα, έλαιον, μέταξα, σύκα και πρινόκοκκος (χρησιμεύων δια βαφικούς σκοπούς). Η ανάπτυξη του εμπορίου και η επικοινωνία με τα άλλα εμπορικά κέντρα επέδρασε τόσο ώστε να αυξηθεί κατά πολύ ο πληθυσμός της πόλεως και να δημιουργηθεί μια ιδιόρρυθμος, κοινωνια.
 |
| Άποψη του κάστρου της Κορώνης. Χρονολογία έκδοσης 1690. Έκδοση PEETERS |
Οι νόμοι οι οποίοι εξεδόθησαν σε Κορώνη και Μεθώνη και ίσχυαν επί Ενετοκρατίας, αποτέλεσαν αντικείμενο μελέτης υπό του καθηγητού του Πανεπιστημίου Αντωνίου Μομφεράτου εκδοθείσης το 1914 με τίτλον «Μεθώνη-Κορώνη επί Ενετοκρατίας υππό Κοινωνικής, Πολιτικής και Δημοσιονομικήν Έποψιν». Από τη μελέτη αυτή φαίνεται καθρά με πόση λεπτομέρεια ρυθμίζονταν όλα τα ζητήματα και οι σχέσεις των κατοίκων από πλευράς αστικής, διοικητικής, δικαστικής, αστυνομικής, οικονομικής και δίδεται μια πολύ καθαρά εικόνα· της ζωής και της κατάστασης, η οποία επικρατούσε στις δύο αυτές πόλεις. Θα παραθέσουμε ορισμένα χαρακτηριστικά από τη μελέτη του Αντ. Μομφεράτου ..Διοίκησις. Εις την Κορώνην και τη Μεθώνην τη Διοίκησιν ασκούσαν οι Φρούραρχοι (Castelani), οι οποίοι διωρίζοντο από τη Βενετία. Οι Φρούραρχοι μόνοι τους ή με δύο Συμβούλους (Consiglieri) αποφάσιζαν και εξέδιδαν διαταγές οι οποίοι είχαν ισχύν Νόμου.
Οι κάτοικοι δια να λάβουν γνώση των διαταγών ειδοποιούντο με σάλπιγγες και συγκεντρώνονταν στις πλατείες και τα κεντρικά μέρη της πόλης, όπου οι διαταγές «διελαλούντο με κήρυκας» (τελάληδες). Ενίοτε διωρίζοντο και Βάιλοι, οι οποίοι ήταν επιφορτισμένοι δια γενικών ή ειδικών αποστολών ή διωρίζοντο ως αντιπρόσωποι του Δόγη της Βενετίας.
Δικαστική Υπηρεσία. Στην Κορώνη υπήρχαν δύο δικαστήρια: Ανώτερον (Corte Major ή Grande) και κατώτερον (Corte Menor) με γραμματέα (Scrivan). Η λειτουργία τους ήταν καθορισμένη με κάθε λεπτομέρεια. Όμοια δικαστήρια ήταν φυσικά και στη Μεθώνη. Υπήρχε Σώμα δικηγόρων, το οποίο μάλιστα μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453 από την οποία ήλθαν αρκετοί δικηγόροι εις την Κορώνη, αυξήθη τόσο πολύ, ώστε να επιβληθεί ή εκ περιτροπής κατ' έτος άσκησης των δικηγορικών καθηκόντων.
Ομοίως υπήρχαν πολλοί συμβολαιογράφοι. Η λειτουργία των Συμβολαιογραφίων, η τήρηση των αρχείων και δια την εγκυρότητα, ως προ την ουσία και τους τύπους, ο τρόπος σύνταξης συμβολαίων, προικοσυμβολαίων και αντισυμβολαίων (εκ μέρους του μνηστήρας δια την εξασφάλιση της μελλούσης συζύγου) διαθηκών και κληρονομιών με πλήθος περιπτώσεων, περί μισθωμάτων, δανεισμού και επιτοκίων κ.λπ προεβλέποντο και καθωρίζοντο λεπτομερώς από τους ισχύοντας νόμους.
Φορολογία. Η επιβολή φόρων και είσπραξη τούτων ήταν καθορισμένη με θαυμαστή δεξιοτεχνία, ώστε η φορολογία να είναι γενική και η φοροδιαφυγή πολύ δύσκολη. Σειρά νόμων προέβλεπε τη φορολογία επί εισοδημάτων γεωργικών, αλιείας, ποιμνίων, σφαγίων, δερμάτων, ελαίου, οίνου, σίτου, άρτου, εμπορευμάτων εισαγομένων και εξαγωμένων, ζυγιστικών κ.λπ.
Οι χωρικοί εξάλλου της περιοχής της Κορώνης υποχρεώνοντο σε εργασιά ( αγγαρείαν) 2-4 η μέρες κατά μήνα. Από τα λίγα αναφερόμενα συνάγεται πράγματι, ότι πολύ εύστοχα ρυθμίζονταν πάρα πολλά ζητήματα, καθώς και οι σχέσεις όλων των κατοίκων μετά των αρχών και μεταξύ των.
Η Κορώνη για πολλά χρόνια ήταν μία από τις μεγαλύτερες, αν όχι η μεγαλύτερη, πόλη της Πελοποννήσου, οπωσδήποτε όμως πολυαριθμότερη από τις σημερινές μεγαλοπόλεις (π.χ. Πάτρας, Καλαμάτα, Τρίπολη).
Οι κάτοικοι της Κορώνης έπειτα από την πτώση της Κωνσταντινούπολης πρέπει να υπερέβαιναν τους 30- 40.000. Τούτο συμπεραίνεται από πολλούς νόμους και διατάξεις (ασφαλείας, κυκλφορίας κ.λπ) και από τον αριθμό των πολεμιστών, ο οποίος αναφέρεται κατά τις διάφορες πολιορκίες του κάστρου της και τις μετακινήσεις του πληθυσμού, έπειτα από κάθε κατάκτησή της από τους Τούρκους.
Ο Βιτσέντσος Κορνάρος εις τον Ερωτόκριτον εξυμνεί τα αφεντόπουλα της Κορώνης και Μεθώνης γιά τη συμμετοχή του στους αγώνες κονταρομαχίας, τους οποίους οργάνωσε ο Ρήγας των Αθηνών προκειμένου να διαλέξει γαμπρό για την κόρη του. Δώδεκα Ρηγόπουλα και Αρχοντόπουλα, από όλη την Ελλάδα, το Βυζάντιο, την Κύπρο και Κρήτη έλαβαν μέρος στους αγώνες . από ισάριθμους ακμάζουσας την εποχήν εκείνη πολιτείας. Από αυτά τα αρχοντόπουλα τέσσερα είναι από τις κυριότερες πόλεις του Μοριά: Κορώνη, Μεθώνη, Ναύπλιο και Πάτρα.
 |
| Απόψεις του κάστρου της Κορώνης. Χρονολογία έκδοσης 1688 Έκδοση CORONELLI |
Πλούσια και δυνατή η Κορώνη, βασικά μόνο για τους πλούσιους και δυνατούς βενετσιάνους και στους φίλους τους. Υπάρχουν καθαρές αποδείξεις ότι και στα χρόνια τούτα της ακμής ο ντόπιος ελληνικός πληθυσμός δυστυχεί. Με τις ατέλειωτες συγκρούσεις, τη βαριά φορολογία και τις θρησκευτικές προκαταλήψεις, πολλοί Έλληνες αναγκάζονται να εγκαταλείπουν ομαδικά τις βενετικές κτήσεις καταφεύγοντας συχνά στη φραγκοκρατούμενη Αχαία ή τις Βυζαντινές επαρχίες.
Ένας άλλος κίνδυνος που συχνότατα απειλούσε τους κατοίκους της Κορώνης ήταν οι λιμοί, και κυρίως οι λοιμοί, συνηθισμένο φαινόμενο στον Μεσαίωνα, ιδιαίτερα στα μεγάλα λιμάνια που πάντα ήταν ευνοϊκοί χώροι για τη διάδοση και τη μετάδοση κολλητικών ασθενειών. Επανειλημμένα η Κορώνη προσβλήθηκε από τέτοιες ασθένειες που επέδρασαν συχνά στον πληθυσμό συντελώντας στην ελάττωσή του.
Γενικά όμως ο ντόπιος πληθυσμός ακολουθεί την πολιτεία στη μοίρα της, καλή ή κακή. Στα 1350 η Κορώνη λαβαίνει μέρος με τη Βενετία στον πόλεμο εναντίον της Γένουας. Οι Γενουάτες για αντιπερισπασμό αποβιβάζονται στη Μεσσηνία και μαζί με τις άλλες βενετικές κτήσεις, λεηλατούν και την Κορώνη. Κοντά σε αυτά μπορεί κανείς να προσθέσει και τον σοβαρό κίνδυνο των πειρατών που τακτικά κάνουν επιθέσεις ακόμα και στις καλά οχυρωμένες πόλεις, όπως η Κορώνη. Σε λίγο, πάνω από όλα θα προστεθεί και ο κίνδυνος των Τούρκων, που στα 13 96 κάνουν την εμφάνισή τους στην Κορώνη και τη λεηλατούν άγρια. Και είναι τούτος ο μέγας τουρκικός κίνδυνος που αναγκάζει τη Βενετία για νέα μέτρα και συμπληρωματικά οχυρωματικά έργα.
Στα 1423 η βενετική κυριαρχία επεκτείνεται και στο Ναβαρίνο, ενώ γύρω στα 1430 χτίζεται το φρούριο του Γκρίζι, που εξασφαλίζει την ελεύθερη επικοινωνία της Κορώνης με τη Μεθώνη, και ασφαλώς ολόκληρης της περιοχής του Ακρίτα.
Με την άλωση της Κωνσταντινούπολης και την πτώση των βυζαντινών κάστρων στον Μιστρά (1460), οι βενετικές κτήσεις γειτονεύουν άμεσα πια με το τουρκικό έδαφος. Χιλιάδες ελληνορθόδοξοι πρόσφυγες καταφεύγουν στις βενετοκρατούμενες πόλεις. Και φυσικά πολλοί φτάνουνς στην Κορώνη. Ο ίδιος ο Μωάμεθ ο Πορθητής επισκέπτεται τα Μεθωνοκόρωνα ( 1456) για να θαυμάσει, λέει, τη διοίκηση, την ευνομία και τον πλούτο τους. Όμως παρά την εγγύηση ειρήνης που υπόσχεται, πολύ σύντομα θα αρχίσουν οι εχθροπραξίες μεταξύ Βενετιάς και Οθωμανών.
Το 1463 άρχισε πόλεμος ανοιχτός που κράτησε μέχρι το 1479. Στην αρχή οι Βενετοί είχαν επιτυχίες, μα σύντομα κάμφθηκαν. Σε μια επιδρομή τους στην περιοχή Κορώνης οι Τούρκοι πιάσανε περίπου πεντακόσιους κάτοικους και τους έστειλαν αιχμάλωτους στην Κωνσταντινούπολη. Με διαταγή του Σουλτάνου θανατώθηκαν όλοι τους με τρόπο μαρτυρικό:
Διχοτομήθηκαν, λέει, στη μέση με το πριόνι. Τελικά, παρά τις πολεμικές τους αποτυχίες οι Βενετοί, κράτησαν στην κατοχή τους τα μεγάλα λιμάνια της Πελοποννήσου. Και θα τα κρατήσουν μέχρι τη στροφή του αιώνα.
Στα 1500 ο νέος Σουλτάνος Βαγιαζήτ ο Β' (1481-1512) φτάνει στον Μωριά, πολιορκεί και κυριεύει τη Μεθώνη, που την καταστρέφει ολοκληρωτικά, αφανίζοντας και τον πληθυσμό της. Η Κορώνη και μόνο με την εμφάνιση του φοβερού Σουλτάνου σήκωσε τα χέρια. Ο Φρούραρχός της Παύλος Κονταρίνι σε συνεννόηση με τον Βαγιαζήτ, παρέδωσε την πολιτεία ειρηνικά στους Οθωμανούς.
Η Κορώνη ασφαλώς θα πλήρωσε τους γενίτσαρους με αρκετό αίμα, πάντως όμως δεν έπαθε σημαντική καταστροφή. Λένε πως το ξεθεμέλιωμα της Μεθώνης επηρέασε και κατάθλιψε τόσο πολύ τον αλαφροίσκιωτο Σουλτάνο, που όταν μπήκε στην Κορώνη ήταν κυριολεκτικά ένα ράκος βασανισμένο από τύψεις και αγωνία. Πρώτη του δουλειά ήταν να προσευχηθεί με λυγμούς και στηθοκοπήματα στην καθολική Μητρόπολη του Αγίου Ροκ, που αμέσως φυσικά μετατράπηκε σε πρόχειρο τζαμί. Και όλα τα λάφυρα της κατάκτησης και τα έσοδα της πολιτείας τα αφιέρωσε, λέει, ο παράξενος εκείνος Σουλτάνος στη Μέκκα, πράγμα που ωστόσο πολύ λίγο τον ωφέλησε. Μέσα σε λίγα χρόνια κατάληξε να τρελαθεί.
Δευτέρα περίοδος Ενετοκρατίας (1685-1715)
Το 1685 ο Φραγκίσκος Μοροζίνης για να καταλάβει το Μοριά αρχίζει από την Κορώνη και την πολιορκία από ξηρά και θάλασσα με σημανnκό στρατό.
Από έφοδο σε έφοδο και με άγριο βομβαρδισμό από τα πλοία επί 49 ημέρες ξένοι και Έλληνες βάφουν τα τείχη του κάστρου με το ηρωϊκότερο αίμα.
Ο πρίγκιπας Μπρούνσβικ, ο πρίγκιπας της Σαβοίας, ο Μαρκήσιος Ντε Κουρμπόν, ο γενναίος αρχηγός Ραβανιέν και ο Μαλτέζος φύλακας της Βίγλας πληγώνονται στα πεδία των μαχών. Αλλά και οι Τούρκοι, τους οποίους φανατίζει ο Μουφτής με το Κοράνι στο χέρι, έχοντας αρχηγό τους τον σερασκέρη Χαλίλ, ανnστέκονται μη θέλοντας να παραδοθούν, παρότι γύρω τους τα τουρκικά πτώματα βρομούν αφόρητα και αρχίζει να τους δεκατίζει και η πανώλης. Η Αθηνά Ταρσούλη γράφει στα Κάστρα και Πολιτείες του Μοριά:
«Τέλος τον Αύγουστο του 1685 πέφτει η Κορώνη στα βενετσιάνικα χέρια μαζί με το κεφάλι του Τούρκου αρχηγού. Οι Βενετσιάνοι παίρνουν πολλά λάφυρα: καθαρόαιμα άλογα, ζωοτροφές, πολεμοφόδια, 120 χάλκινα κανόνια, πολλά. τσαντήρια και λάβαρα. Το πολυnμότερο λάφυρο ήταν το λάβαρο του Σουλτάνου, το οποίο μετέφερε στο ιρό του Αγ. Γαετάνου της Βενετίας, επειδή κατέλαβαν την Κορώνη, την η μέρα κατά την οποία γιόρταζε ο Άγιος. Μεγάλες γιορτές επακολούθησαν τότε στη Βενετία. Επί τρεις ημέρες έψαλλαν δοξολογίες στις εκκλησίες. Η εκκλησία του Αγίου Μάρκου έπλεε στο φως και το χρυσάφι και οι θόλοι τους αντηχούσαν από ψαλμωδίες και ύμνους. Στους φτωχούς δόθησαν ελεημοσύνες. Η Βενετία πανηγύρισε μία από τις μεγαλύτερες νίκες της. Δεν είχε άδικο, διότι η Κορώνη έγινε μια θριαμβική αψίδα, από όπου ο Μοροζίνης έμπαινε στην Ελλάδα, για να φτάσει εντός ολίγου κυριαρχικά στον Παρθενώνα και να τον βομβαρδίσει ως βάνδαλος».
Κουμάνης Εμίλιος, Φιλλιπίδης Θοδωρής, Βλάχου Έρικα: "Το κάστρο της Κορώνης και ευρύτερης περιοχής".
Ένας άλλος κίνδυνος που συχνότατα απειλούσε τους κατοίκους της Κορώνης ήταν οι λιμοί, και κυρίως οι λοιμοί, συνηθισμένο φαινόμενο στον Μεσαίωνα, ιδιαίτερα στα μεγάλα λιμάνια που πάντα ήταν ευνοϊκοί χώροι για τη διάδοση και τη μετάδοση κολλητικών ασθενειών. Επανειλημμένα η Κορώνη προσβλήθηκε από τέτοιες ασθένειες που επέδρασαν συχνά στον πληθυσμό συντελώντας στην ελάττωσή του.
Γενικά όμως ο ντόπιος πληθυσμός ακολουθεί την πολιτεία στη μοίρα της, καλή ή κακή. Στα 1350 η Κορώνη λαβαίνει μέρος με τη Βενετία στον πόλεμο εναντίον της Γένουας. Οι Γενουάτες για αντιπερισπασμό αποβιβάζονται στη Μεσσηνία και μαζί με τις άλλες βενετικές κτήσεις, λεηλατούν και την Κορώνη. Κοντά σε αυτά μπορεί κανείς να προσθέσει και τον σοβαρό κίνδυνο των πειρατών που τακτικά κάνουν επιθέσεις ακόμα και στις καλά οχυρωμένες πόλεις, όπως η Κορώνη. Σε λίγο, πάνω από όλα θα προστεθεί και ο κίνδυνος των Τούρκων, που στα 13 96 κάνουν την εμφάνισή τους στην Κορώνη και τη λεηλατούν άγρια. Και είναι τούτος ο μέγας τουρκικός κίνδυνος που αναγκάζει τη Βενετία για νέα μέτρα και συμπληρωματικά οχυρωματικά έργα.
Στα 1423 η βενετική κυριαρχία επεκτείνεται και στο Ναβαρίνο, ενώ γύρω στα 1430 χτίζεται το φρούριο του Γκρίζι, που εξασφαλίζει την ελεύθερη επικοινωνία της Κορώνης με τη Μεθώνη, και ασφαλώς ολόκληρης της περιοχής του Ακρίτα.
Με την άλωση της Κωνσταντινούπολης και την πτώση των βυζαντινών κάστρων στον Μιστρά (1460), οι βενετικές κτήσεις γειτονεύουν άμεσα πια με το τουρκικό έδαφος. Χιλιάδες ελληνορθόδοξοι πρόσφυγες καταφεύγουν στις βενετοκρατούμενες πόλεις. Και φυσικά πολλοί φτάνουνς στην Κορώνη. Ο ίδιος ο Μωάμεθ ο Πορθητής επισκέπτεται τα Μεθωνοκόρωνα ( 1456) για να θαυμάσει, λέει, τη διοίκηση, την ευνομία και τον πλούτο τους. Όμως παρά την εγγύηση ειρήνης που υπόσχεται, πολύ σύντομα θα αρχίσουν οι εχθροπραξίες μεταξύ Βενετιάς και Οθωμανών.
Το 1463 άρχισε πόλεμος ανοιχτός που κράτησε μέχρι το 1479. Στην αρχή οι Βενετοί είχαν επιτυχίες, μα σύντομα κάμφθηκαν. Σε μια επιδρομή τους στην περιοχή Κορώνης οι Τούρκοι πιάσανε περίπου πεντακόσιους κάτοικους και τους έστειλαν αιχμάλωτους στην Κωνσταντινούπολη. Με διαταγή του Σουλτάνου θανατώθηκαν όλοι τους με τρόπο μαρτυρικό:
Διχοτομήθηκαν, λέει, στη μέση με το πριόνι. Τελικά, παρά τις πολεμικές τους αποτυχίες οι Βενετοί, κράτησαν στην κατοχή τους τα μεγάλα λιμάνια της Πελοποννήσου. Και θα τα κρατήσουν μέχρι τη στροφή του αιώνα.
Στα 1500 ο νέος Σουλτάνος Βαγιαζήτ ο Β' (1481-1512) φτάνει στον Μωριά, πολιορκεί και κυριεύει τη Μεθώνη, που την καταστρέφει ολοκληρωτικά, αφανίζοντας και τον πληθυσμό της. Η Κορώνη και μόνο με την εμφάνιση του φοβερού Σουλτάνου σήκωσε τα χέρια. Ο Φρούραρχός της Παύλος Κονταρίνι σε συνεννόηση με τον Βαγιαζήτ, παρέδωσε την πολιτεία ειρηνικά στους Οθωμανούς.
Η Κορώνη ασφαλώς θα πλήρωσε τους γενίτσαρους με αρκετό αίμα, πάντως όμως δεν έπαθε σημαντική καταστροφή. Λένε πως το ξεθεμέλιωμα της Μεθώνης επηρέασε και κατάθλιψε τόσο πολύ τον αλαφροίσκιωτο Σουλτάνο, που όταν μπήκε στην Κορώνη ήταν κυριολεκτικά ένα ράκος βασανισμένο από τύψεις και αγωνία. Πρώτη του δουλειά ήταν να προσευχηθεί με λυγμούς και στηθοκοπήματα στην καθολική Μητρόπολη του Αγίου Ροκ, που αμέσως φυσικά μετατράπηκε σε πρόχειρο τζαμί. Και όλα τα λάφυρα της κατάκτησης και τα έσοδα της πολιτείας τα αφιέρωσε, λέει, ο παράξενος εκείνος Σουλτάνος στη Μέκκα, πράγμα που ωστόσο πολύ λίγο τον ωφέλησε. Μέσα σε λίγα χρόνια κατάληξε να τρελαθεί.
 |
| Κάτοψη του κάστρου της Κορώνης. Χρονολογία έκδοσης 1687 Έκδοση CORONELLI |
Πρώτη περίοδος τουρκοκρατίας (1500-1532)
Επί τριακόσια περίπου έτη η Κορώνη και η Μεθώνη υπήρξαν κτήσεις ενετικές και εθεωρούντο ως οι δύο οφθαλμοί της Δημοκρατίας του Αδρία και τα ισχυρότερα προπύργιά της.
Το 1500 όμως ο Σουλτάνος Βαγιαζήτ ο Β' έρχεται με 200 πλοία και ισχυρά αποβατική δύναμη πεζικού και ιππικού και αφού κατέλαβε ολόκληρο σχεδόν την Πελοπόννησο, επιτίθεται σφοδρώς εναντίον της Μεθώνης, την οποία κατακτά και καταστρέφει ολοσχερώς. Μετά ταύτα παραγγέλει στην Κορώνη να παραδοθεί για να μην υποστεί την τύχη της Μεθώνης.
Η φρουρά της Κορώνης, η οποία ανέρχεται μόνο σε 400 άνδρες (stratioti e Soldati) θέλει να προβάλει αντίσταση, αλλά τελικά πείθεται από τις συμβουλές των πολιτών Βερνάρδου και Λεονάρδου Φραγκίσκου, ότι κάθε ενέργεια θα ήταν μάταια και άσκοπος και παραδίνει. την πόλη, υπό τον όρο να επιτραπεί η έξοδος και η αναχώρηση εκ της πόλεως της φρουράς και των κατοίκων, εις όσους θα ήθελαν να την εγκαταλείψουν.
Έτσι ο Βαγιαζήτ κατέλαβε την Κορώνη χωρίς αντίσταση την 16ην Αυγόυστου 1500.
Ο Βαγιαζήτ εισήλθε στο κάστρο της Κορώνης και προσευχήθη στον Αλάχ στην καθολική Μητρόπολη, αφού προηγουμένως τη μετέτρεψε σε μωαμεθανικό τέμενος. Επίσης ο Βαγιαζήτ αφιέρωσε όλας τας προσόδους της κατακτηθείσης πόλεως υπέρ της Μέκκας.
Διαφυγή Κορωναίων εις Ζάκυνθον, Κεφαλληνίαν, Κέρκυραν
Αρκετοί Κορωναίοι μη επιθυμούντες να παραμείνουν υπό τον τουρκικό ζυγό, μαζί με άλλους διασωθέντας εκ της καταστροφής της Μεθώνης κατέφυγαν σε Κεφαλληνία, κατόπιν πρόσκλησης του αρμοστού αυτής Πεζάρου, την οποία προσφάτως είχαν καταλάβει οι Ενετο-Ισπανοί από τους Τούρκους. Οι περισσότεροι από τους Κορωναίους, οι οποίοι εγκατέλειψαν την Κορώνη μετά την άλωση της πόλης υπό των Τούρκων, διέφυγαν στη Ζάκυνθο όπου οι Ενετοί εδέχοντο την εγκατάσταση νέων αποίκων υό ορισμένες προϋποθέσεις. »Το 1546 ήταν τόσο πολλοί οι Κορωναίοι και οι Μανιάτες στη Ζάκυνθο ώστε εξήσκουν μεγίστη επιρροή εις τη διοίκηση της νήσου, διότι ο Βενετός Προβλεπτής ανέφερε προς τον Δόγην:
"ότι ηυξήθη τοιούτον ο αριθμός των ξένων εν τη πόλει και προαστίοις ιδιαίτατα εκ Κορωναίων και Μανιατών, ώστε ενούμενοι πάντες εν τω Συμβουλίω αναδεικνύουν κατ' έτος τους κατά την γνώμη των αξίους, επιφέροντες αποτυχίαν των εντοπίων, πράγμα το οποίο δημιουργεί μεγάλα παράπονα εκείνων των εντοπίων πολιτών, οι οποίοι είναι πιστότατοι εις τη Γαληνότητά σας".
»Η δημιουργηθείσα πλέον επαφή και σχέση της Κορώνης, Μεθώνης, Ναυαρίνου και Μάνης με τη Ζάκυνθο διηυκόλυνε μετά ταύτα τη μετακίνηση των κατοίκων των μερών αυτών προς τη νήσο καθ' όλο το μετέπειτα διάστημα μέχρι της, επαναστασεως».
Κατάληψις της Κορώνης υπό των Ισπανών (1532-1534)
Το 1532 ενώ ο Σουλτάνος Σουλεϊμάν με ισχυρό στρατό προήλαυνε εις Αυστρίαν με σκοπό να καταλάβει τη Βιέννη , ο αυτοκράτωρ Κάρολος ο Ε' αντέδρασεν αμέσως κατά ξηρά και θάλασσαν.
Ο Στόλαρχος του Καρόλου του Ε' Γενουήνσιος Ναύαρχος Andrea Doria, επικεφαλής συμμαχικού στόλου Ισπανών, Σικελών, του Πάπα, των Ιπποτών της Μάλτας και του Ιεροσολυμικού Τάγματος με 35 μεγάλα καράβια και 48 γαλέρες γεμάτα στρατό προσβάλλει το Κάστρο της Κορώνης. Με τα πλοία του αποκλείει από τις τρεις πλευρές (κατά θάλασσα) το Κάστρο. Ολοκληρώνει την πολιορκία από ξηρά με απόβαση στρατευμάτων, τα οποία θα ενεργήσουν την έξοδο εναντίον του Κάστρου. Με τα αποβιβασθέντα τμήματα μάχονται λιονταρίσια και πολλοί Κορωναίοι, από τους εγκατασταθέντας μετά το 1500 στη Ζάκυνο και ακολουθήσαντας τον Doria για την απελευθέρωση της πατρίδας.
Ο Doria αρχίζει την επίθεσή του με ένα σκληρό βομβαρδιασμό του Κάστρου. Εκατόν πενήντα πυροβόλα από τα πλοία και δεκατέσσερα από ξηρά με τα αποβιβασθέντα τμήματα να σφυροκοπούν άγρια το Κάστρο και να δημιουργούν πολλά ρήγματα στα τείχη και τους πύργους του. Τρεις αλλεπάλληλοι σκληρές επιθέσεις διαδέχονται τον βομβαρδισμόν του Κάστρου.
Οι Τούρκοι επέτυχαν να αποκρούσουν τις επιθέσεις αυτές ρίχνοντας από ψηλά ζεματιστό νερό και λάδι, πίσσα καυτή, άμμο και ασβέστη.
Οι επιτιθέμενοι έχουν μεγάλες απώλειες (τριακόσιοι νεκροί και χίλιοι τριακόσιοι περίπου), αλλά ο Doria δεν διστάζει να διατάξει και τέταρτη έφοδο. Με αυτήν την προσπάθεια οι άνδρες του Doria επέτυχαν να εισέλθουν στο Κάστρο και να καταλάβουν ένα μέρος αυτού. Την επόμενη ημέρα η προσπάθεια συνεχίζεται και καταλαμβάνεται ολόκληρο το κάστρο και η πόλη της Κορώνης.
Ο στρατηγός Mentoza διορίζεται διοκητής, τα τζαμιά μετατρέπονται και πάλι σε χριστιανικές εκκλησίες και η lεροσολυμική σημαία υψώνεται στα τείχη του κάστρου.
Η μάχη υπήρξε φοβερή και πολύνεκρος. Μεταξύ των νεκρών είναι ο Κορωναίος αρχηγός Θεόδωρος Βοσκίτης, διακριθείς άλλοτε εις Ιταλία και προαχθείς από ανδραγαθία εις Ίππαρχον.
Μεταξύ των Κορωναίων πολεμιστών διακρίνονται επίσης οι εθελοντικώς μετασχόντες Νικόλαος Μαμωνάς και ιδιαιτέρως ο Θεόδωρος Αγιαποστολίτης και ο Μιχαήλ Καλόφωνος. Η συμβολή του Θεόδωρου Αγιαποστολίτη και η ανδρεία η οποία υπέδειξε κατά την άλωση του Κάστρου, υπήρξε τοιαύτη, ώστε να του απονεμηθεί εκ μέρους του αυτοκράτορα Κάρολου του Ε' ο τίτλος του Ιππότου με σχετικό δίπλωμα επί περγαμηνής την Ι3η Ιουλίου 1533 και να του παραχωρηθούν δύο χωρία, το Λεοντάριον και ο Αγ. Γεώργιος της περιφερείας Καρυταίνης. Τούτου οι απόγονοι εκ των επισήμων πολιτών της Ζακύνθου, όπου είχαν εγκατασταθεί ο Α γιαποστολίτης μετά την κατάληψη της Κορώνης από τους Τούρκους το 1500, έφεραν υπερηφάνως τους σχετικούς τίτλους.
Επί τριακόσια περίπου έτη η Κορώνη και η Μεθώνη υπήρξαν κτήσεις ενετικές και εθεωρούντο ως οι δύο οφθαλμοί της Δημοκρατίας του Αδρία και τα ισχυρότερα προπύργιά της.
Το 1500 όμως ο Σουλτάνος Βαγιαζήτ ο Β' έρχεται με 200 πλοία και ισχυρά αποβατική δύναμη πεζικού και ιππικού και αφού κατέλαβε ολόκληρο σχεδόν την Πελοπόννησο, επιτίθεται σφοδρώς εναντίον της Μεθώνης, την οποία κατακτά και καταστρέφει ολοσχερώς. Μετά ταύτα παραγγέλει στην Κορώνη να παραδοθεί για να μην υποστεί την τύχη της Μεθώνης.
Η φρουρά της Κορώνης, η οποία ανέρχεται μόνο σε 400 άνδρες (stratioti e Soldati) θέλει να προβάλει αντίσταση, αλλά τελικά πείθεται από τις συμβουλές των πολιτών Βερνάρδου και Λεονάρδου Φραγκίσκου, ότι κάθε ενέργεια θα ήταν μάταια και άσκοπος και παραδίνει. την πόλη, υπό τον όρο να επιτραπεί η έξοδος και η αναχώρηση εκ της πόλεως της φρουράς και των κατοίκων, εις όσους θα ήθελαν να την εγκαταλείψουν.
Έτσι ο Βαγιαζήτ κατέλαβε την Κορώνη χωρίς αντίσταση την 16ην Αυγόυστου 1500.
Ο Βαγιαζήτ εισήλθε στο κάστρο της Κορώνης και προσευχήθη στον Αλάχ στην καθολική Μητρόπολη, αφού προηγουμένως τη μετέτρεψε σε μωαμεθανικό τέμενος. Επίσης ο Βαγιαζήτ αφιέρωσε όλας τας προσόδους της κατακτηθείσης πόλεως υπέρ της Μέκκας.
Διαφυγή Κορωναίων εις Ζάκυνθον, Κεφαλληνίαν, Κέρκυραν
Αρκετοί Κορωναίοι μη επιθυμούντες να παραμείνουν υπό τον τουρκικό ζυγό, μαζί με άλλους διασωθέντας εκ της καταστροφής της Μεθώνης κατέφυγαν σε Κεφαλληνία, κατόπιν πρόσκλησης του αρμοστού αυτής Πεζάρου, την οποία προσφάτως είχαν καταλάβει οι Ενετο-Ισπανοί από τους Τούρκους. Οι περισσότεροι από τους Κορωναίους, οι οποίοι εγκατέλειψαν την Κορώνη μετά την άλωση της πόλης υπό των Τούρκων, διέφυγαν στη Ζάκυνθο όπου οι Ενετοί εδέχοντο την εγκατάσταση νέων αποίκων υό ορισμένες προϋποθέσεις. »Το 1546 ήταν τόσο πολλοί οι Κορωναίοι και οι Μανιάτες στη Ζάκυνθο ώστε εξήσκουν μεγίστη επιρροή εις τη διοίκηση της νήσου, διότι ο Βενετός Προβλεπτής ανέφερε προς τον Δόγην:
"ότι ηυξήθη τοιούτον ο αριθμός των ξένων εν τη πόλει και προαστίοις ιδιαίτατα εκ Κορωναίων και Μανιατών, ώστε ενούμενοι πάντες εν τω Συμβουλίω αναδεικνύουν κατ' έτος τους κατά την γνώμη των αξίους, επιφέροντες αποτυχίαν των εντοπίων, πράγμα το οποίο δημιουργεί μεγάλα παράπονα εκείνων των εντοπίων πολιτών, οι οποίοι είναι πιστότατοι εις τη Γαληνότητά σας".
»Η δημιουργηθείσα πλέον επαφή και σχέση της Κορώνης, Μεθώνης, Ναυαρίνου και Μάνης με τη Ζάκυνθο διηυκόλυνε μετά ταύτα τη μετακίνηση των κατοίκων των μερών αυτών προς τη νήσο καθ' όλο το μετέπειτα διάστημα μέχρι της, επαναστασεως».
Κατάληψις της Κορώνης υπό των Ισπανών (1532-1534)
Το 1532 ενώ ο Σουλτάνος Σουλεϊμάν με ισχυρό στρατό προήλαυνε εις Αυστρίαν με σκοπό να καταλάβει τη Βιέννη , ο αυτοκράτωρ Κάρολος ο Ε' αντέδρασεν αμέσως κατά ξηρά και θάλασσαν.
Ο Στόλαρχος του Καρόλου του Ε' Γενουήνσιος Ναύαρχος Andrea Doria, επικεφαλής συμμαχικού στόλου Ισπανών, Σικελών, του Πάπα, των Ιπποτών της Μάλτας και του Ιεροσολυμικού Τάγματος με 35 μεγάλα καράβια και 48 γαλέρες γεμάτα στρατό προσβάλλει το Κάστρο της Κορώνης. Με τα πλοία του αποκλείει από τις τρεις πλευρές (κατά θάλασσα) το Κάστρο. Ολοκληρώνει την πολιορκία από ξηρά με απόβαση στρατευμάτων, τα οποία θα ενεργήσουν την έξοδο εναντίον του Κάστρου. Με τα αποβιβασθέντα τμήματα μάχονται λιονταρίσια και πολλοί Κορωναίοι, από τους εγκατασταθέντας μετά το 1500 στη Ζάκυνο και ακολουθήσαντας τον Doria για την απελευθέρωση της πατρίδας.
Ο Doria αρχίζει την επίθεσή του με ένα σκληρό βομβαρδιασμό του Κάστρου. Εκατόν πενήντα πυροβόλα από τα πλοία και δεκατέσσερα από ξηρά με τα αποβιβασθέντα τμήματα να σφυροκοπούν άγρια το Κάστρο και να δημιουργούν πολλά ρήγματα στα τείχη και τους πύργους του. Τρεις αλλεπάλληλοι σκληρές επιθέσεις διαδέχονται τον βομβαρδισμόν του Κάστρου.
Οι Τούρκοι επέτυχαν να αποκρούσουν τις επιθέσεις αυτές ρίχνοντας από ψηλά ζεματιστό νερό και λάδι, πίσσα καυτή, άμμο και ασβέστη.
Οι επιτιθέμενοι έχουν μεγάλες απώλειες (τριακόσιοι νεκροί και χίλιοι τριακόσιοι περίπου), αλλά ο Doria δεν διστάζει να διατάξει και τέταρτη έφοδο. Με αυτήν την προσπάθεια οι άνδρες του Doria επέτυχαν να εισέλθουν στο Κάστρο και να καταλάβουν ένα μέρος αυτού. Την επόμενη ημέρα η προσπάθεια συνεχίζεται και καταλαμβάνεται ολόκληρο το κάστρο και η πόλη της Κορώνης.
Ο στρατηγός Mentoza διορίζεται διοκητής, τα τζαμιά μετατρέπονται και πάλι σε χριστιανικές εκκλησίες και η lεροσολυμική σημαία υψώνεται στα τείχη του κάστρου.
Η μάχη υπήρξε φοβερή και πολύνεκρος. Μεταξύ των νεκρών είναι ο Κορωναίος αρχηγός Θεόδωρος Βοσκίτης, διακριθείς άλλοτε εις Ιταλία και προαχθείς από ανδραγαθία εις Ίππαρχον.
Μεταξύ των Κορωναίων πολεμιστών διακρίνονται επίσης οι εθελοντικώς μετασχόντες Νικόλαος Μαμωνάς και ιδιαιτέρως ο Θεόδωρος Αγιαποστολίτης και ο Μιχαήλ Καλόφωνος. Η συμβολή του Θεόδωρου Αγιαποστολίτη και η ανδρεία η οποία υπέδειξε κατά την άλωση του Κάστρου, υπήρξε τοιαύτη, ώστε να του απονεμηθεί εκ μέρους του αυτοκράτορα Κάρολου του Ε' ο τίτλος του Ιππότου με σχετικό δίπλωμα επί περγαμηνής την Ι3η Ιουλίου 1533 και να του παραχωρηθούν δύο χωρία, το Λεοντάριον και ο Αγ. Γεώργιος της περιφερείας Καρυταίνης. Τούτου οι απόγονοι εκ των επισήμων πολιτών της Ζακύνθου, όπου είχαν εγκατασταθεί ο Α γιαποστολίτης μετά την κατάληψη της Κορώνης από τους Τούρκους το 1500, έφεραν υπερηφάνως τους σχετικούς τίτλους.
 |
| Άποψη της Κορώνης από τη χερσόνησο. Χρονολογία έκδοσης 1687. Έκδοση CORONELLI |
Πολιορκία της Κορώνης υπό των Τούρκων 1533
Οι Τούρκοι δεν αργούν να επανέλθουν. Το επόμενο έτος 1533 έρχεται ο Τούρκος Ναύαρχος Λουτφή-Μπέης με 80 κάτεργα γεμάτα γενιτσάρους. Πολιορκεί το Κάστρο, στο οποίο είχαν καταφύγει 8.000 Χριστιανοί δικοί μας και ξένοι εθελοντές Ιταλοί, Γερμανοί, Ισπανοί και άλλοι.
Πείνα, δίψα και πάμπολλα μαρτύρια υφίστανται οι πολιορκούμενοι. Σκύλοι, γάτες, άλογα και κάθε λογής ψοφίμ χρησιμοποιούνται για τροφή. Οι πολιορκητές κατέστρεψαν το υδραγωγείον και οι υδατοδεξαμενές υπέστησαν ρήγματα από το βομβαρδισμό. Υπομένουν όμως καρτερικά όλες τις στερήσεις, γιατί οι Τούρκοι θα τους έγδερναν ζωντανούς όπως έκαναν σε 10 πεινασμένους Έλληνες από έξω από το Κάστρο, οι οποίοι τους ζήτησαν τροφή. Από στιγμή σε στιγμή θα ελύγιζαν κάτω από την αυγουστιάτικη ζέστη και τις παντοειδείς στερήσεις.
Ο διοικητής του κάστρου στρατηγός Mentoza είχε αποστείλει εγκαίρως στον αυτοκράτορα Κάρολο Ε' δικούς του ανθρώπους και Κορωναίους παρακαλώντας αυτόν να μην αφήσει αβοήθητη την Κορώνη και έτσι εκτεθεί η μικρά συμμαχική φρουρά και η πόλη στην εκδικητική μανία των Τούρκων.
Μεταξύ των αποσταλέντων στον αυτοκράτορα Κάρολο Ε' ήταν και ο ήρωας του προηγούμενου έτους Θεόδωρος Αγιαποστολίτης, όπως συμπεραίνεται από τις λέξεις του διπλώματος, το οποίο επί τη ευκαιρία του απενεμήθη, «ελθών προς ημάς από τοσούτον απωκισμένης επαρχίας υπέρ των πραγμάτων της πατρίδος».
Η αίτηση βοηθείας έγινε τελικά δεκτή από τον αυτοκράτορα Κάρολο Ε' και διατάσσεται και πάλι ο Doria να σπεύσει στην Κορώνη και να την απελευθερώσει. Πράγματι ο Doria αναχωρεί αμέσως από τη Μεσσήη της Σικελίας δια την Κορώνη. Τον ακολουθούν εθελοντικώς πολλοί ευγενείς Ισπανοί και Ιταλοί. Ευτυχώς φτάνει επικαίρως την τελευταία στιγμή ως από μηχανής θεός και ύστεα από μια σύντομη ναυμαχία διασκορπίζει τους Τούρκους και ελευθερώνει τους Χριστιανούς την 2 η Αυγούστου του 1533 σώζοντας τη ζωή 8.000 πολιορκούμενων Ισπανών, Ιταλών, Γερμανών και Ελλήνων. Αν και ο Doria διαθέτει εν συνόλω μόνο 36 μικρά και μεγάλα πλοία, δηλαδή λιγότερα από τα μισά κερδίζει εύκολα τη νίκη χάρη στην τέχνη του ιδίου την εμπειρία και την τόλμην των πληρωμάτων του.
Οι Τούρκοι δεν αργούν να επανέλθουν. Το επόμενο έτος 1533 έρχεται ο Τούρκος Ναύαρχος Λουτφή-Μπέης με 80 κάτεργα γεμάτα γενιτσάρους. Πολιορκεί το Κάστρο, στο οποίο είχαν καταφύγει 8.000 Χριστιανοί δικοί μας και ξένοι εθελοντές Ιταλοί, Γερμανοί, Ισπανοί και άλλοι.
Πείνα, δίψα και πάμπολλα μαρτύρια υφίστανται οι πολιορκούμενοι. Σκύλοι, γάτες, άλογα και κάθε λογής ψοφίμ χρησιμοποιούνται για τροφή. Οι πολιορκητές κατέστρεψαν το υδραγωγείον και οι υδατοδεξαμενές υπέστησαν ρήγματα από το βομβαρδισμό. Υπομένουν όμως καρτερικά όλες τις στερήσεις, γιατί οι Τούρκοι θα τους έγδερναν ζωντανούς όπως έκαναν σε 10 πεινασμένους Έλληνες από έξω από το Κάστρο, οι οποίοι τους ζήτησαν τροφή. Από στιγμή σε στιγμή θα ελύγιζαν κάτω από την αυγουστιάτικη ζέστη και τις παντοειδείς στερήσεις.
Ο διοικητής του κάστρου στρατηγός Mentoza είχε αποστείλει εγκαίρως στον αυτοκράτορα Κάρολο Ε' δικούς του ανθρώπους και Κορωναίους παρακαλώντας αυτόν να μην αφήσει αβοήθητη την Κορώνη και έτσι εκτεθεί η μικρά συμμαχική φρουρά και η πόλη στην εκδικητική μανία των Τούρκων.
Μεταξύ των αποσταλέντων στον αυτοκράτορα Κάρολο Ε' ήταν και ο ήρωας του προηγούμενου έτους Θεόδωρος Αγιαποστολίτης, όπως συμπεραίνεται από τις λέξεις του διπλώματος, το οποίο επί τη ευκαιρία του απενεμήθη, «ελθών προς ημάς από τοσούτον απωκισμένης επαρχίας υπέρ των πραγμάτων της πατρίδος».
Η αίτηση βοηθείας έγινε τελικά δεκτή από τον αυτοκράτορα Κάρολο Ε' και διατάσσεται και πάλι ο Doria να σπεύσει στην Κορώνη και να την απελευθερώσει. Πράγματι ο Doria αναχωρεί αμέσως από τη Μεσσήη της Σικελίας δια την Κορώνη. Τον ακολουθούν εθελοντικώς πολλοί ευγενείς Ισπανοί και Ιταλοί. Ευτυχώς φτάνει επικαίρως την τελευταία στιγμή ως από μηχανής θεός και ύστεα από μια σύντομη ναυμαχία διασκορπίζει τους Τούρκους και ελευθερώνει τους Χριστιανούς την 2 η Αυγούστου του 1533 σώζοντας τη ζωή 8.000 πολιορκούμενων Ισπανών, Ιταλών, Γερμανών και Ελλήνων. Αν και ο Doria διαθέτει εν συνόλω μόνο 36 μικρά και μεγάλα πλοία, δηλαδή λιγότερα από τα μισά κερδίζει εύκολα τη νίκη χάρη στην τέχνη του ιδίου την εμπειρία και την τόλμην των πληρωμάτων του.
 |
| Άποψη του ενετικού κάστρου της Κορώνης. Χρονολογία έκδοσης 1808 Έκδοση CASTELLAN |
Δευτέρα περίοδος τουρκοκρατίας (1534-1685)
Τα βάσανα της Κορώνης δεν επρόκειτο να τελειώσουν. Ο Σουλτάνος Σουλεϊμάν φέρει βαρέως την αποτυχία του Ναυάρχου του. Τον καταδικάζει σε θάνατο και τον αντικαθιστά με τον ξακουστόν Χαϊρεδίν Βαρβαρόσσα, ο οποίος είναι αποφασισμένος να καταλάβει οπωσδήποτε την Κορώνη και ετοιμάζεται δια τούτο πυρετωδώς.
Επιπλέον, μετά την αναχώρηση του Doria, οι Τούρκοι με ισχυρές δυνάμεις πεζικού και ιππικού από το στρατόπεδο της Ανδρούσης επέδραμον στην Κορώνη και έφεραν τους κατοίκους και τη φρουρά σε δύσκολη θέση.
Για να απαλλαγεί η Κορώνη από τις πιέσεις των Τούρκων, ο νέος διοικητής στρατηγός Ροδερίγος Μακκικάο Ναυαρραίος με τον οποίον είχαν αντικαταστήσει ο Doria τον Mentoza, θέλησε να ανταποδώσει το χτύπημα και μαζί με πολλούς Κορωναίους απετόλμησε νυχτερινή επιδρομή εναντίον του τουρκικού στρατοπέδου της Ανδρούσης, όπου εβρίσκοντο 1.000 γενίτσαροι και 1.000 ιππείς. Οι επιδρομείς δεν πέτυχαν να αιφνιδιάσουν τους Τούρκους. Ακολούθησε σκληρός αγώνας και άγρια σφαγή με πολλές απώλειες και από τα δύο μέρη, εφονεύθησαν δε οι αρχηγοί και των δύο αντιπάλων. Οι απομείνατες επέστρεψαν στην Κορώνη. Το ατυχές αυτό αποτέλεσμα, η απώλεια του γενναίου στρατητού Μακκικάο και η μαστίζουσα την πόλη πανώλη προξένησαν στους κατοίκους της Κορώνης μεγάλη απογοήτευση.
Το κυριότερο όμως είναι ότι τη φορά αυτή ο αυτοκράτορας Κάρολος Ε' έχει αντιμετωπίσει σοβαρότερα προβλήματα στην Ευρώπη. Επίκειται πόλεμος αυτού εναντίον της Γαλλίας.
Προτείνει στον Πάππα Κλήμεντα τον Ζ' και τους Ενετούς, όπως από κοινού οι Χριστιανοί κρατήσουν την Κορώνη και εμποδίσουν την κατάληψη από τους Τούρκους. Είναι πρόθυμος να την παραχωρήσει ακόμα και στους Ενετούς. Και οι δύο όμως αρνούνται για διάφορους λόγους. Έτσι αποφασίζεται η εγκατάληψη της Κορώνης και αποστέλλονται 5 σικελικά καράβια φορτηγά με ολίγα εφόδια δήθεν προς υποστήριξη των αμυνομένων, αλλά στην πραγματικότητα προς παραλαή της φρουράς και του πολεμικού υλικού κυρίως δε των πυροβόλων και των μηχανημάτων πολιορκίας.
Μετά την αναχώρηση του στρατού του Καρόλου οι Τούρκοι κατέλαβαν και πάλι την Κορώνη χωρίς αντίσταση.
Δαφυγή Κορωναίων και εγκατάστασις εις Κάτω Ιταλίαν- Νεάπολιν
Μαζί με τον ξένο στρατό φεύγουν και πέντε χιλιάδες Κορωναίοι υπό τον αρχιερέα Βενέδικτον με τα 5 σικελικά πλοία και με όσα άλλα πλωτά μέσα βρέθηκαν εκεί. Από αυτούς πολλοί εις κάθε προσόρμησιν των πλοίων σκορπίζονται σε διάφορα λιμάνια, όπως Ζάκυνθο, Κεφαλλονιά, Σικελία, Καλαβρία, Νεάπολη.
Πολλοί πεθαίνουν καθ' οδόν από την πανώλη και όσοι έφτασαν στη Μεσσήνη καταδιώκονται στους δρόμους από τους κατοίκους, οι οποίοι θέλουν να τους σκοτώσουν, για να μη μολύνουν τον τόπο. Ο ιταλός συγγραφέας Bozio γράφει όn οι Κορωναίοι όταν έφτασαν στη Μεσσήνη, ήταν τόσο αδύνατοι, ώστε μόλις μπορούσαν να κινήσουν τα πόδια τους. Τέτοια υποδοχή έτυχαν αυτοί οι Μεσσήνιο από την παλιά αποικία των Μεσσηνίων, η οποία φέρει το όνομά των.
Άλλοι εγκαταστάθησαν στα Βασιλικάτα της Μεσκίτης και Βαρίλης, πλησίν της Μέλφεως (Amalfi), τα χωριά της Καλαβρίας Μακχίαν και Αγ. Κωνσταντίνον και ελάχιστοι στα περίχωρα του Βασιγνάνου, όπου υπάρχει πηγή λεγόμενη των Κορωναίων, παρέχουσα ισχυρά απόδειξη της εκεί διαμονής των καθώς γράφει εντόπιος συγγραφεύς.
Περισσότερο τυχεροί στάθηκαν όσοι πήγαν στη Νεάπολη, οι οποίοί και ζήτησαν βοήθεια του αυτοκράτορος Καρόλου του Ε'. Ταυτοχρόνως πολλοί από αυτούς κατετάγησαν στον ναπολιτάνικον στρατό και το ναυτικό.
Ο Κάpολος Ε' πληροφορηθείς τα παθήματα των Κορωναίων και τις στερήσεις τους και θέλοντας να τους βοηθήσει κατά κάποιον τρόπο, διέταξε να δίδονται υπέρ αυτών κατ' έτος πέντε χιλιάδες σκούδα, τους απήλλαξε από κάθε φόρο και τους παραχώρησε την εκκλησία των Α γ. Αποστόλων Πέτρου και Παύλου και το προνόμιο της διοίκησης και διαχείρισης της περιουσίας του ναού.
Η εκκλησία των Αγ. Αποστόλων Πέτρου και Παύλου εκτίσθη αρχικώς από τον εκ Κωνσταντινουπόλεως ευπατρίδης Θωμάν Ασάν Παλαιολόγου (όχι τον Δεσπότη του Μυστρά) το 1518 κατόν εγκρίσεως του αυτοκράτορς Καρόλου Ε', ο οποίος παραχώρησε δωρεάν το οικόπεδο, 500 δουκάτα και τη βασιλική του προστασία.
Ο ναός αυτός κατεδαφίσθη και στην ίδια θέση ανηγέρθη το 1633 μεγαλύτερος υπό της ελληνικής κοινότητας, καθώς μαρτυρεί σωζόμενη και σήμερα επιγραφή, η οποία αναφέρεται στον ιδρυτή Θωμά Παλαιολόγο και την κληρονόμο του Βικτωρία Ράλλη με χρονολογία αποπερατώσεως του ναού το 1634. Η εκκλησία χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα ως ορθόδοξος ναός της ελληνικής παροικίας.
Δεξιά: Άποψη του κάστρου της Κορώνης. Χρονολογία έκδοσης 1687 Έκδοση SANDRART
Ο Θωμάς Παλαιολόγος θεμελίωσε και δεύτερο ναό, το παρεκκλήσι του Saint Giovanni Maggiore, όπου οι λειτουργίες γίνονταν κατά το λατινικό δόγμα. Φαίνεται ότι ο Θωμάς Παλαιολόγος, οι απόγονοι και κληρονόμοι του εγκατέλειψαν την ορθοδοξία και για αυτό οι τάφοι του ευρίσκοντο στη δευτέρα αυτή εκκλησία. Ο ασπασμός εκ μέρους των Παλαιολόγων του καθολικού δόγματος δημιούργησε μάλιστα αρκετά προβλήματα στην ορθόδοξον ελληνική κοινότητα της Νεάπολης.
Βρίσκεται επίσης και στην εκκλησία του Saint Giovanni Maggiore, αριστερά προς τον εισερχόμενον, επιγραφή αναφερόμενη στον Θωμά Παλαιολόγο.
Τους Κορωναίους ακολούθησαν στην Κάτω Ιταλία και τη Νεάπολη και άλλοι ακόμη Έλληνες από τη Μεθώνη, Ανδρούσαν, Πάτρα, Λευκάδα και κυρίως όσοι είχαν συνεργαστεί με τον Andrea Doria, για να αποφύγουν την τουρκική εκδίκηση, και άλλοι όσοι δεν μπορούσαν να υποφέρουν τη τυραννία των Τούρκων.
Έτσι συγκεντρώθησαν στη Νεάπολη πολλοί Έλληνες από τους οποίους περισσότεροι ήταν Κορωναίοι, προτιμήσαντες να καταφύγουν στα ξένα, και δημιούργησαν την Ελληνική κοινότητα.
Την 27η Απριλίου 1561 ιδρύθη στη Νεάπολη η Ελληνική Αδελφότης (Confratemita de Nazionali Greci) και την 12η Σεπτεμβρίου 1593 συνετάχθη το πρώτον κατασταστατικό των μελών της αδελφότητας.
Το καταστατικό αυτό με μικρές παραλλαγές ίσχυσε μέχρι των ημερών. Από τα αρχεία της Κοινότητος προκύπτουν πολλά στοιχεία, για τη δράση της Αδελφότης και πολλών από τα μέλη της.
Από τα υπάρχοντα κείμενα βρίσκουμε ότι πολλοί Έλληνες αναδείχθησαν στο ισπανικό πεζικό, ιππικό και το ναυτικό καρι αρκετοί κατέλαβαν καίριες θέσεις στη νέα πατρίδα τους.
Πλήθος Ελλήνων έλαβαν μέρος σε πολεμικές συγκρούσεις με τους Τούρκους, σε μάχες στις ουγγρικές πειδάδες, σε ναυμαχία στην Αδριατική, το Αιγαίο, στις ακτές της καραμανίας, Τύνιδος της Μαγιόρκας και προπαντός στη μεγάλη και ιστορική μάχη της Ναυπάκτου το 1571.
Η Ελληνική Κοινότης έγινε έτσι το κέντρο, όπου φιλοξενούντο οι Έλληνες πατριώτες, οι οποίοι κατέφευγαν στη Δύση για να πετύχουν τη βοήθεια των Ευρωπαίων ηγεμόνων για την απελευθέρωσή τους. Από τα μέλη της Κοινότητας επιλέγοντο εκείνοι οι οποίοι εστέλλοντο στην ελληνική χερσόνησο και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο, για να οργανώσουν επαναστατικά κινήματα, να καταστρέψουν τουρκικές στρατιωτικές βάσεις και να κατασκοπεύσουν τις θέσεις του οθωμανικού στόλου.
Σε μικρό χρονικό διάστημα οι νέοι έποικοι έγιναν ευκατάστατοι, απέκτησαν κτήματα και ακίνητα, μέσα και έξω από τη Νεάπολη, και ευεργέτησαν και αυτοί με τη σειρά τους άλλους Έλληνες, οι οποίοι έφταναν φυγάδες και αυτοί της τουρκικής, τυραννίας.
Υπάρχουν έγγραφα, τα οποία πιστοποιούν ότι οι φυγάδες της Κορώνης και άλλων περιοχών, δώρησαν στην ελληνική κοινότητα σπίτια, καταστήματα και περιουσίες για διάφορους αγαθοεργούς σκοπούς. Ανάμεσα σε αυτούς διακρίνονται ο Αντώνιος και Νικόλαος Δραγολέος, οι Ιωάννης, Θεόδωρος και Ανδρέας Ρωσσέτης, καθώς και η Ρεγγίνα Παλαιολόγου (σύζυγος του Κορωναίου στραnωτικού Ματθαίου Λιτάρδου ), η Pricita Cutierez Ισπανίδα σύζυγος Δ. Ρωσσέτη και η Αικατερίνη κόρη του Νικολάου Δραγολέου.
Στο προαύλιο της εκκλησιας των Αγ. Αποστολων Πετρου και Παύλου, το οποιο εχρησιμοποιειτο και ως νεκροταφείο, υπήρχαν πολλοί τάφοι επιφανών Κορωναίων με επιγραφές σε επιτύμβια πλάκα. Επίσης υπάρχει επιγραφή, η οποία αναφέρεται στην Αικατερίνη Νικολάου Δραγολέου από την Κορώνη με χρονολογία 1604.
Πριν από λίγες δεκαετηρίδες το κάτω από το ναό παλιό νεκροταφείο, στο οποίο θα ήταν ασφαλώς και άλλοι τάφοι Κορωναίων, μεταφέρθη στο κεντρικό Νεκροταφείο της Νεάπολης, όπου δημιουργήθηκε τμήμα για τους ορθόδοξους, αλλά οι επιτύμβιες πλάκες χάθηκαν. Στον χώρο του νεκροταφείου ανεγέρθησαν καταστήματα προς απόκτηση προσόδων για τον ναό.
Τα βάσανα της Κορώνης δεν επρόκειτο να τελειώσουν. Ο Σουλτάνος Σουλεϊμάν φέρει βαρέως την αποτυχία του Ναυάρχου του. Τον καταδικάζει σε θάνατο και τον αντικαθιστά με τον ξακουστόν Χαϊρεδίν Βαρβαρόσσα, ο οποίος είναι αποφασισμένος να καταλάβει οπωσδήποτε την Κορώνη και ετοιμάζεται δια τούτο πυρετωδώς.
Επιπλέον, μετά την αναχώρηση του Doria, οι Τούρκοι με ισχυρές δυνάμεις πεζικού και ιππικού από το στρατόπεδο της Ανδρούσης επέδραμον στην Κορώνη και έφεραν τους κατοίκους και τη φρουρά σε δύσκολη θέση.
Για να απαλλαγεί η Κορώνη από τις πιέσεις των Τούρκων, ο νέος διοικητής στρατηγός Ροδερίγος Μακκικάο Ναυαρραίος με τον οποίον είχαν αντικαταστήσει ο Doria τον Mentoza, θέλησε να ανταποδώσει το χτύπημα και μαζί με πολλούς Κορωναίους απετόλμησε νυχτερινή επιδρομή εναντίον του τουρκικού στρατοπέδου της Ανδρούσης, όπου εβρίσκοντο 1.000 γενίτσαροι και 1.000 ιππείς. Οι επιδρομείς δεν πέτυχαν να αιφνιδιάσουν τους Τούρκους. Ακολούθησε σκληρός αγώνας και άγρια σφαγή με πολλές απώλειες και από τα δύο μέρη, εφονεύθησαν δε οι αρχηγοί και των δύο αντιπάλων. Οι απομείνατες επέστρεψαν στην Κορώνη. Το ατυχές αυτό αποτέλεσμα, η απώλεια του γενναίου στρατητού Μακκικάο και η μαστίζουσα την πόλη πανώλη προξένησαν στους κατοίκους της Κορώνης μεγάλη απογοήτευση.
Το κυριότερο όμως είναι ότι τη φορά αυτή ο αυτοκράτορας Κάρολος Ε' έχει αντιμετωπίσει σοβαρότερα προβλήματα στην Ευρώπη. Επίκειται πόλεμος αυτού εναντίον της Γαλλίας.
Προτείνει στον Πάππα Κλήμεντα τον Ζ' και τους Ενετούς, όπως από κοινού οι Χριστιανοί κρατήσουν την Κορώνη και εμποδίσουν την κατάληψη από τους Τούρκους. Είναι πρόθυμος να την παραχωρήσει ακόμα και στους Ενετούς. Και οι δύο όμως αρνούνται για διάφορους λόγους. Έτσι αποφασίζεται η εγκατάληψη της Κορώνης και αποστέλλονται 5 σικελικά καράβια φορτηγά με ολίγα εφόδια δήθεν προς υποστήριξη των αμυνομένων, αλλά στην πραγματικότητα προς παραλαή της φρουράς και του πολεμικού υλικού κυρίως δε των πυροβόλων και των μηχανημάτων πολιορκίας.
Μετά την αναχώρηση του στρατού του Καρόλου οι Τούρκοι κατέλαβαν και πάλι την Κορώνη χωρίς αντίσταση.
Δαφυγή Κορωναίων και εγκατάστασις εις Κάτω Ιταλίαν- Νεάπολιν
Μαζί με τον ξένο στρατό φεύγουν και πέντε χιλιάδες Κορωναίοι υπό τον αρχιερέα Βενέδικτον με τα 5 σικελικά πλοία και με όσα άλλα πλωτά μέσα βρέθηκαν εκεί. Από αυτούς πολλοί εις κάθε προσόρμησιν των πλοίων σκορπίζονται σε διάφορα λιμάνια, όπως Ζάκυνθο, Κεφαλλονιά, Σικελία, Καλαβρία, Νεάπολη.
Πολλοί πεθαίνουν καθ' οδόν από την πανώλη και όσοι έφτασαν στη Μεσσήνη καταδιώκονται στους δρόμους από τους κατοίκους, οι οποίοι θέλουν να τους σκοτώσουν, για να μη μολύνουν τον τόπο. Ο ιταλός συγγραφέας Bozio γράφει όn οι Κορωναίοι όταν έφτασαν στη Μεσσήνη, ήταν τόσο αδύνατοι, ώστε μόλις μπορούσαν να κινήσουν τα πόδια τους. Τέτοια υποδοχή έτυχαν αυτοί οι Μεσσήνιο από την παλιά αποικία των Μεσσηνίων, η οποία φέρει το όνομά των.
Άλλοι εγκαταστάθησαν στα Βασιλικάτα της Μεσκίτης και Βαρίλης, πλησίν της Μέλφεως (Amalfi), τα χωριά της Καλαβρίας Μακχίαν και Αγ. Κωνσταντίνον και ελάχιστοι στα περίχωρα του Βασιγνάνου, όπου υπάρχει πηγή λεγόμενη των Κορωναίων, παρέχουσα ισχυρά απόδειξη της εκεί διαμονής των καθώς γράφει εντόπιος συγγραφεύς.Περισσότερο τυχεροί στάθηκαν όσοι πήγαν στη Νεάπολη, οι οποίοί και ζήτησαν βοήθεια του αυτοκράτορος Καρόλου του Ε'. Ταυτοχρόνως πολλοί από αυτούς κατετάγησαν στον ναπολιτάνικον στρατό και το ναυτικό.
Ο Κάpολος Ε' πληροφορηθείς τα παθήματα των Κορωναίων και τις στερήσεις τους και θέλοντας να τους βοηθήσει κατά κάποιον τρόπο, διέταξε να δίδονται υπέρ αυτών κατ' έτος πέντε χιλιάδες σκούδα, τους απήλλαξε από κάθε φόρο και τους παραχώρησε την εκκλησία των Α γ. Αποστόλων Πέτρου και Παύλου και το προνόμιο της διοίκησης και διαχείρισης της περιουσίας του ναού.
Η εκκλησία των Αγ. Αποστόλων Πέτρου και Παύλου εκτίσθη αρχικώς από τον εκ Κωνσταντινουπόλεως ευπατρίδης Θωμάν Ασάν Παλαιολόγου (όχι τον Δεσπότη του Μυστρά) το 1518 κατόν εγκρίσεως του αυτοκράτορς Καρόλου Ε', ο οποίος παραχώρησε δωρεάν το οικόπεδο, 500 δουκάτα και τη βασιλική του προστασία.
Ο ναός αυτός κατεδαφίσθη και στην ίδια θέση ανηγέρθη το 1633 μεγαλύτερος υπό της ελληνικής κοινότητας, καθώς μαρτυρεί σωζόμενη και σήμερα επιγραφή, η οποία αναφέρεται στον ιδρυτή Θωμά Παλαιολόγο και την κληρονόμο του Βικτωρία Ράλλη με χρονολογία αποπερατώσεως του ναού το 1634. Η εκκλησία χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα ως ορθόδοξος ναός της ελληνικής παροικίας.
Δεξιά: Άποψη του κάστρου της Κορώνης. Χρονολογία έκδοσης 1687 Έκδοση SANDRART
Ο Θωμάς Παλαιολόγος θεμελίωσε και δεύτερο ναό, το παρεκκλήσι του Saint Giovanni Maggiore, όπου οι λειτουργίες γίνονταν κατά το λατινικό δόγμα. Φαίνεται ότι ο Θωμάς Παλαιολόγος, οι απόγονοι και κληρονόμοι του εγκατέλειψαν την ορθοδοξία και για αυτό οι τάφοι του ευρίσκοντο στη δευτέρα αυτή εκκλησία. Ο ασπασμός εκ μέρους των Παλαιολόγων του καθολικού δόγματος δημιούργησε μάλιστα αρκετά προβλήματα στην ορθόδοξον ελληνική κοινότητα της Νεάπολης.
Βρίσκεται επίσης και στην εκκλησία του Saint Giovanni Maggiore, αριστερά προς τον εισερχόμενον, επιγραφή αναφερόμενη στον Θωμά Παλαιολόγο.
Τους Κορωναίους ακολούθησαν στην Κάτω Ιταλία και τη Νεάπολη και άλλοι ακόμη Έλληνες από τη Μεθώνη, Ανδρούσαν, Πάτρα, Λευκάδα και κυρίως όσοι είχαν συνεργαστεί με τον Andrea Doria, για να αποφύγουν την τουρκική εκδίκηση, και άλλοι όσοι δεν μπορούσαν να υποφέρουν τη τυραννία των Τούρκων.
Έτσι συγκεντρώθησαν στη Νεάπολη πολλοί Έλληνες από τους οποίους περισσότεροι ήταν Κορωναίοι, προτιμήσαντες να καταφύγουν στα ξένα, και δημιούργησαν την Ελληνική κοινότητα.
Την 27η Απριλίου 1561 ιδρύθη στη Νεάπολη η Ελληνική Αδελφότης (Confratemita de Nazionali Greci) και την 12η Σεπτεμβρίου 1593 συνετάχθη το πρώτον κατασταστατικό των μελών της αδελφότητας.
Το καταστατικό αυτό με μικρές παραλλαγές ίσχυσε μέχρι των ημερών. Από τα αρχεία της Κοινότητος προκύπτουν πολλά στοιχεία, για τη δράση της Αδελφότης και πολλών από τα μέλη της.
Από τα υπάρχοντα κείμενα βρίσκουμε ότι πολλοί Έλληνες αναδείχθησαν στο ισπανικό πεζικό, ιππικό και το ναυτικό καρι αρκετοί κατέλαβαν καίριες θέσεις στη νέα πατρίδα τους.
Πλήθος Ελλήνων έλαβαν μέρος σε πολεμικές συγκρούσεις με τους Τούρκους, σε μάχες στις ουγγρικές πειδάδες, σε ναυμαχία στην Αδριατική, το Αιγαίο, στις ακτές της καραμανίας, Τύνιδος της Μαγιόρκας και προπαντός στη μεγάλη και ιστορική μάχη της Ναυπάκτου το 1571.
Η Ελληνική Κοινότης έγινε έτσι το κέντρο, όπου φιλοξενούντο οι Έλληνες πατριώτες, οι οποίοι κατέφευγαν στη Δύση για να πετύχουν τη βοήθεια των Ευρωπαίων ηγεμόνων για την απελευθέρωσή τους. Από τα μέλη της Κοινότητας επιλέγοντο εκείνοι οι οποίοι εστέλλοντο στην ελληνική χερσόνησο και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο, για να οργανώσουν επαναστατικά κινήματα, να καταστρέψουν τουρκικές στρατιωτικές βάσεις και να κατασκοπεύσουν τις θέσεις του οθωμανικού στόλου.
Σε μικρό χρονικό διάστημα οι νέοι έποικοι έγιναν ευκατάστατοι, απέκτησαν κτήματα και ακίνητα, μέσα και έξω από τη Νεάπολη, και ευεργέτησαν και αυτοί με τη σειρά τους άλλους Έλληνες, οι οποίοι έφταναν φυγάδες και αυτοί της τουρκικής, τυραννίας.
Υπάρχουν έγγραφα, τα οποία πιστοποιούν ότι οι φυγάδες της Κορώνης και άλλων περιοχών, δώρησαν στην ελληνική κοινότητα σπίτια, καταστήματα και περιουσίες για διάφορους αγαθοεργούς σκοπούς. Ανάμεσα σε αυτούς διακρίνονται ο Αντώνιος και Νικόλαος Δραγολέος, οι Ιωάννης, Θεόδωρος και Ανδρέας Ρωσσέτης, καθώς και η Ρεγγίνα Παλαιολόγου (σύζυγος του Κορωναίου στραnωτικού Ματθαίου Λιτάρδου ), η Pricita Cutierez Ισπανίδα σύζυγος Δ. Ρωσσέτη και η Αικατερίνη κόρη του Νικολάου Δραγολέου.
Στο προαύλιο της εκκλησιας των Αγ. Αποστολων Πετρου και Παύλου, το οποιο εχρησιμοποιειτο και ως νεκροταφείο, υπήρχαν πολλοί τάφοι επιφανών Κορωναίων με επιγραφές σε επιτύμβια πλάκα. Επίσης υπάρχει επιγραφή, η οποία αναφέρεται στην Αικατερίνη Νικολάου Δραγολέου από την Κορώνη με χρονολογία 1604.
Πριν από λίγες δεκαετηρίδες το κάτω από το ναό παλιό νεκροταφείο, στο οποίο θα ήταν ασφαλώς και άλλοι τάφοι Κορωναίων, μεταφέρθη στο κεντρικό Νεκροταφείο της Νεάπολης, όπου δημιουργήθηκε τμήμα για τους ορθόδοξους, αλλά οι επιτύμβιες πλάκες χάθηκαν. Στον χώρο του νεκροταφείου ανεγέρθησαν καταστήματα προς απόκτηση προσόδων για τον ναό.
 |
| Κορώνη. Χρονολογία έκδοσης 1887/1992. Έκδοση SCHWEIGER LERCHENFELD |
Δευτέρα περίοδος Ενετοκρατίας (1685-1715)
Το 1685 ο Φραγκίσκος Μοροζίνης για να καταλάβει το Μοριά αρχίζει από την Κορώνη και την πολιορκία από ξηρά και θάλασσα με σημανnκό στρατό.
Από έφοδο σε έφοδο και με άγριο βομβαρδισμό από τα πλοία επί 49 ημέρες ξένοι και Έλληνες βάφουν τα τείχη του κάστρου με το ηρωϊκότερο αίμα.
Ο πρίγκιπας Μπρούνσβικ, ο πρίγκιπας της Σαβοίας, ο Μαρκήσιος Ντε Κουρμπόν, ο γενναίος αρχηγός Ραβανιέν και ο Μαλτέζος φύλακας της Βίγλας πληγώνονται στα πεδία των μαχών. Αλλά και οι Τούρκοι, τους οποίους φανατίζει ο Μουφτής με το Κοράνι στο χέρι, έχοντας αρχηγό τους τον σερασκέρη Χαλίλ, ανnστέκονται μη θέλοντας να παραδοθούν, παρότι γύρω τους τα τουρκικά πτώματα βρομούν αφόρητα και αρχίζει να τους δεκατίζει και η πανώλης. Η Αθηνά Ταρσούλη γράφει στα Κάστρα και Πολιτείες του Μοριά:
«Τέλος τον Αύγουστο του 1685 πέφτει η Κορώνη στα βενετσιάνικα χέρια μαζί με το κεφάλι του Τούρκου αρχηγού. Οι Βενετσιάνοι παίρνουν πολλά λάφυρα: καθαρόαιμα άλογα, ζωοτροφές, πολεμοφόδια, 120 χάλκινα κανόνια, πολλά. τσαντήρια και λάβαρα. Το πολυnμότερο λάφυρο ήταν το λάβαρο του Σουλτάνου, το οποίο μετέφερε στο ιρό του Αγ. Γαετάνου της Βενετίας, επειδή κατέλαβαν την Κορώνη, την η μέρα κατά την οποία γιόρταζε ο Άγιος. Μεγάλες γιορτές επακολούθησαν τότε στη Βενετία. Επί τρεις ημέρες έψαλλαν δοξολογίες στις εκκλησίες. Η εκκλησία του Αγίου Μάρκου έπλεε στο φως και το χρυσάφι και οι θόλοι τους αντηχούσαν από ψαλμωδίες και ύμνους. Στους φτωχούς δόθησαν ελεημοσύνες. Η Βενετία πανηγύρισε μία από τις μεγαλύτερες νίκες της. Δεν είχε άδικο, διότι η Κορώνη έγινε μια θριαμβική αψίδα, από όπου ο Μοροζίνης έμπαινε στην Ελλάδα, για να φτάσει εντός ολίγου κυριαρχικά στον Παρθενώνα και να τον βομβαρδίσει ως βάνδαλος».
Κουμάνης Εμίλιος, Φιλλιπίδης Θοδωρής, Βλάχου Έρικα: "Το κάστρο της Κορώνης και ευρύτερης περιοχής".
Χαλκογραφίες και σχέδια: Ιστότοπος Ίδρυμα Αίκ. Λάσκαρη: TRAVELOGUES