Εντός του αγρού του κ. Βοριά και εις απόστασιν 30 περίπου μέτρων από των τάφων ανεκαλύφθησαν τα λείψανα μικρού υποκαύστου, το οποίον ανεσκάφη μεν ολόκληρον, αλλ’ υπολείπονται εισέτι λεπτομερέστεροι έρευναι προς εξακρίβωσιν πάντων αυτού των αρχιτεκτονικών στοιχείων.
Υπήρχεν η παράδοσις, ότι κατά το σημείον τούτο εκρύπτετο εκκλησία και απεδείχθη, ότι τούτο δυστυχώς ήτο και μία των αιτιών της καταστροφής του υποκαύστου, διότι εχρησιμοποιήθη προς ενταφιασμούς. Ήδη κατά τον +4ον αιώνα εθάπτοντο επί του δαπέδου και πέριξ του κτίσματος χριστιανοί εντός κιβωτοσχήμων ή κεραμοσκεπών τάφων.
Εις δυο περιπτώσεις ταφών υπήρχε και ανά εν μικρόν αγγείον. Κατά τα τέλη του λήξαντος αιώνος, οπότε ο αγρός είχε φυτευτή εις άμπελον, κατεστράφη εκ νέου σημαντικόν μέρος του κτίσματος. Τα ελθόντα εις φως λείψανα τοίχων, αι πλίνθοι και αι κέραμοι, προς δε και τα οστά των παλαιοτέρων ταφών, εγέννησαν την πίστιν, ότι επρόκειτο περί παλαιάς εκκλησίας. Νέοι χριστιανοί επεζήτησαν εκεί την τελευταίαν ανάπαυσιν και νέαι ζημίαι επροξενήθησαν. Επί ενός τοιούτου σκελετού εύρομεν μικρόν διάτρητον αργυρούν νόμισμα Τουρκικόν, το όποιον εφέρετο ως κόσμημα, ως και σήμερον συμβαίνει παρά τοις χωρικοίς.
Η είσοδος ήτο εξ Ανατολών (λίαν κατεστραμμένη), κατ’ ευθείαν δ’ έναντι, ταύτης προς Δ. υπάρχει αψιδωτός χώρος, ένθα κατέληγον τα καλώς διατηρούμενα υπόγεια διαμερίσματα του κυρίως υποκαύστου. Τούτου οι κιονίσκοι αποτελούνται εκ μικρών δισκοειδών πλίνθων (διαμέτρου 20 εκ. περίπου), ενιαχού δε διατηρείται και το πάτωμα, αποτελούμενον εκ πλίνθων, έφ’ ων επικάθηται παχύ στρώμα ασβέστου μετά μικρών λίθων (εικ. άνω).
Μέγα πλήθος τέφρας και ανθράκων εις τα μεταξύ των κιονίσκων κενά υπεδείκνυε την εντατικήν χρήσιν του υποκαύστου. Κτισταί διά πλίνθων αύλακες και κάθετοι αγωγοί διωχέτευον τον θερμόν αέρα εις τα λοιπά διαμερίσματα και τους τοίχους. Δεν είναι όμως εισέτι σαφές εις εμέ, πώς εγίνετο η διανομή των χώρων εις frigidarium, tepidarium και caldarium.
Η υποκαύστρα έκειτο εις το Β. μέρος, αποτελείται δ’ εκ χώρου ορθογωνίου, περιβαλλομένου υπό απλού τοίχου λίθων, ου αι παρειαί ως και τα χώματα του δαπέδου δεικνύουσι τα ίχνη εντατικής καύσεως. Εκείθεν, δι’ ευρυχώρου πλινθόκτιστου αύλακος, διωχετεύετο η θερμότης εις τούς χώρους του λουτρού.
Ιδιαιτέρας παρατηρήσεως άξιον είναι, ότι εύρομεν πολλά τεμάχια επιπέδου υάλου, διατηρούσης πολλάκις και τα ευθύγραμμα άκρα του τεμαχίου εκάστου. Επομένως επρόκειτο περί μεγάλων ορθογωνίων υάλων εκ παραθύρων ή φεγγιτών εις τους τοίχους και την στέγην. Ως γνωστόν, υαλοστάσια παραθύρου ήσαν γνωστά εις τους Ρωμαίους, τεμάχια δε επιπέδου υάλου βλέπει τις εις το μουσειον της Πομπηίας, ενίοτε μάλιστα και εις την αρχικήν θέσιν των εν τισιν οικίαις. Αι θέρμαι είχον μεγάλα υαλοστάσια, ούτω δε συμπληρούνται αι θέρμαι του Διοκλητιανού εν Ρώμη, ένθα κατά τινας εχρησιμοποιήθησαν το πρώτον εκτεταμένα υαλοστάσια. Εν Ελλάδι δεν γνωρίζω αν εσημειώθη ήδη αλλαχού η παρουσία υάλου εξ υαλοστασίων.
Σπ. Μαρινάτος. Ανασκαφές εν Πύλω, Π.Α.Ε. 1954
 |
| Στο οικόπεδο Βοριά στα Βολιμίδια ανακαλύφθηκαν από τον Σπ. Μαρινάτο κατάλοιπα μικρού υπόκαυστου από λουτρό ρωμαϊκής περιόδου, το οποίο στον +4ο αι. είχε χρησιμοποιηθεί για χριστιανικές ταφές, γεγονός που οδήγησε και στη μερική καταστροφή του. Κατά τις ανασκαφές μέσα στο στρώμα των υπολειμμάτων της καύσης βρέθηκαν κομμάτια αρχαιολογικού γυαλιού, γεγονός που οδήγησε στο συμπέρασμα ότι το λουτρό, τμήμα του οποίου ήταν το υπόκαυστο, φωτιζόταν φυσικά μέσα από υαλοστάσια. |