Αριστομένης ο Μεσσήνιος: Άνθεια: Ο θολωτός τάφος

Ιδιαίτερα δεσπόζουσα θέση στην κοιλάδα του Παμίσου, ανατολικά των κοινοτήτων Αιπείας-Ανθείας και 11 χλμ. περίπου ΒΔ της Καλαμάτας, κατέχει η λοφοσειρά "Ελληνικά", που εκτείνεται σε μήκος 1 χλμ. περίπου παράλληλα προς τον άξονα του δημόσιου δρόμου Τρίπολης-Καλαμάτας. Παρουσία επιφανειακών ευρημάτων και μνημείων, εντοπισμένων στις αρχές του αιώνα αλλά και αργότερα (Α. Σκιάς, N. Valmin και R. Hope Simpson), κατέδειξε την συνεχή κατοίκηση και σημαντικότητα του χώρου από τα μέσα της -3ης χιλιετίας μέχρι σχεδόν τα νεώτερα χρόνια.

Ομηρική Άνθεια:

Η Μυκηναϊκή πόλη Άνθεια αναφέρετε στα Ομηρικά έπη σαν μία από τις επτά πολυάνθρωπες πόλεις που προσφέρει ο Αγαμέμνων στον Αχιλλέα. Περιγράφετε ως μια πλούσια πόλη, με μεγάλα βοσκοτόπια και τους κατοίκους να έχουν πολλά πρόβατα και βόδια.
Η Μυκηναϊκή Άνθεια έχει ταυτιστεί με τον λόφου του Ελληνικού, μερικά χιλιόμετρα βόρεια της Καλαμάτας. Η θέση εποπτεύει τον έφορο κάμπο της Μεσσηνίας και εδώ βρέθηκε εκτεταμένο νεκροταφείο (Πρωτοελλαδικοί τύμβοι, θολωτός τάφος και θαλαμωτοί τάφοι) που είναι μνημειώδης σε μέγεθος και ποιότητα κατασκευής. Τα ευρήματα είναι εξίσου εντυπωσιακά και δείχνουν ότι εδώ υπήρξε σημαντικό Προϊστορικό κέντρο.
Η ζωή στην Άνθεια συνεχίστηκε μέχρι και το -700 περίπου όταν καταλαμβάνετε από τος Σπαρτιάτες μετά το τέλος του Α΄ Μεσσηνιακού πολέμου, οπότε μετονομάζετε σε Θουρία

Ο θολωτός τάφος

Τον μεγάλο θολωτό τάφο της μυκηναϊκής εποχής, υπέδειξε στους αρχαιολόγος W. McDonald και R. Hope Simpson ο ερασιτέχνης αρχαιόφιλος Ι. Ταβουραλέας.

Η ανασκαφική έρευνα που διενεργήθηκε κατά τα έτη 1984- 1988 από την Ζ΄Εφορία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων αποκάλυψε πλήρως τον "ηγεμονικό" τάφο, χτισμένο με εξαιρετικά επιμελημένο τρόπο.
Ο μεγάλων διαστάσεων θάλαμος διαμέτρου 10.50μ. σώζεται σε μέγιστο ύψος 10.25μ. Μολονότι ο τάφος είχε συληθεί ήδη από την αρχαιότητα τα ευρήματα της ανασκαφής ήταν εξαιρετικά πλούσια: Χρυσά κοσμήματα και χρυσοί σφραγιδόλιθοι, αγγεία με πλούσια διακόσμηση, περίτεχνα μικροαντικείμενα από ελεφαντοστούν και άλλες πολύτιμες ύλες. Ο τάφος χρονολογείται στην ΥΕ (υστεροελλαδική) Ι-ΙΙ περίοδο.

Ο τάφος χρησιμοποιήθηκε ξανά κατά τους Γεωμετρικούς (-900/ -700) και τους Ελληνιστικούς χρόνους (-321/ -31) για την τέλεση ταφικών τελετών που συνδέονται με την προγονική λατρεία και την ηρωολατρεία. Τα σημαντικότερα από τα ευρήματα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσσηνίας (Καλαμάτα).

ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΘΟΛΩΤΟΥ ΤΑΦΟΥ

Χρυσό δαχτυλίδι, με ανάγλυφη παράσταση άρματος, που σύρεται από γρύπες. Πάνω του στέκονται δύο ανθώπινες μορφές, οι οποίες κρατούν τα ηνία. Ανάμεσα στα πόδια των γρυπών και πάνω από τα φτερά τους απεικονίζονται δύο φοινικόδεντρα. Μπροστά από τους γρύπες υπάρχει άλλο δέντρο που έχει έξι μεγάλα φύλλα με οδοντωτό περίγραμμα, θέμα εμπνευσμένο από τη μινωική Κρήτη, Άνθεια : Θολωτός τάφος, -16ος/ -15ος αι.

Χρυσός σφραγιστικός δακτύλιος, με φυσιοκρατική σκηνή, θέμα εμπνευσμένο από τη μινωική Κρήτη , -16ος/ -15ος αι.. Άνθεια: Θολωτός τάφος.

Χρυσό περιδέραιο, αποτελούμενο από είκοσι μία χρυσές ψήφους, που ανήκουν στον τύπο φύλλο κισσού με πρόσθετα τρίγωνα Άνθεια, -14ος αι.

Χρυσή ωτογλυφίδα με κοκκιδωτή διακόσμηση. Εξαιρετικό δείγμα μυκηναϊκής μικροτεχνίας. -16ος/ -15ος αι. Άνθεια: Θολωτός τάφος

Πιθαμφορείς: Δεξιά με σχηματοποιημένη φυτική διακόσμηση και αριστερά με διακόσμηση από οχτώσχημες ασπίδες. Άνθεια, θολωτός τάφος. -16ος αι.

Ελεφαντοστέινα ομοιώματα οκτώσχημων ασπίδων. Διακοσμητικά στοιχεία προσαρμοσμένα σε έπιπλα ή άλλα αντικείμενα. Άνθεια, θολωτός τάφος. -16ος/ -15ος αι.

Αριστερά χάλκινο σκεύος με διακόσμηση σπειρών και δεξιά χάλκινος καθρέπτης με λαβή από ελεφαντοστό και διακόσμηση από κοχύλια. Άνθεια, θολωτός τάφος, -16ος/ -15ος αι.

Σφραγιδόλιθοι: Αριστερά: Λέοντας επιτίθεται σε ελάφι. Στο κάτω μέρος απεικονίζεται διπλός πέλεκυς. Δεξιά: Παράσταση λέοντος. Άνθεια, Θολωτός τάφος Χρονολόγηση: -1600/ -1500

Περίτεχνη πυξίδα από ελεφαντοστό με λαβή στο σχήμα χήνας. Θολωτός τάφος, -16ος/ -15ος αι.

Διάφορα αγγεία του θολωτού τάφου, -16ος αι. Μουσείο Καλαμάτας

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΙΚΑ ΠΛΑΚΙΔΙΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΗΡΩΟΛΑΤΡΕΙΑΣ

Διάφορα αναθεματικά πλακίδια που αναπαριστούν νεκρόδειπνα, οπλίτες και έφιππους άνδρες από τον θολωτό τάφο. Χρονολογούνται στον -4ο αιώνα. Ανασκαφικά δεδομένα σε διάφορες θέσεις της ευρύτερης μεσσηνιακής γης έχουν τεκμηριώσει σε επόμενες ιστορικές περιόδους την επανάχρηση παλαιότερων μυκηναϊκών τάφων. Η μελέτη των κεραμεικών κτερισμάτων σε θαλαμοειδείς τάφους στα Βολιμίδια πιστοποιεί την πρακτική νέων ταφών κατά τους πρωτογεωμετρικούς και γεωμετρικούς χρόνους σε παλιότερα υστεροελλαδικά ταφικά μνημεία και σχετίζεται με ιεροτελεστίες προς τιμήν των νεκρών προγόνων. Η εκτεταμένη χρήση της μυκηναϊκής νεκρόπολης των Βολιμιδίων κατά τους ιστορικούς χρόνους, αλλά και ανασκαφικά ευρήματα σε θολωτούς τάφους όμορων περιοχών, όπως π.χ. στον τάφο του Θρασυμήδους (Βοϊδολοιλιά) ενισχύουν την άποψη ότι ίσχυαν έθιμα που σχετίζονταν με την προγονολατρεία ή την ηρωολατρεία, ιδιαίτερα μετά από την απελευθέρωση της Μεσσηνίας από το σπαρτιατικό ζυγό.