Συμπεράσματα με βάση τα χρυσά ευρήματα της Περιστεριάς.
Από την εποχή της ανακάλυψης των λακκοειδών τάφων των Μυκηνών, το κύριο πρόβλημα των αρχαιολόγων αφορά την καταγωγή των ευρημάτων, κυρίως των χρυσών αντικειμένων, και ειδικότερα:
α) Την ξαφνική τους εμφάνιση.
β) Την απευθείας επίτευξη, χωρίς προηγούμενες φάσεις εξέλιξης, ενός τόσο υψηλού επιπέδου τεχνικής επιδεξιότητας και καλλιτεχνικής ποιότητας.
γ) Τον τόσο μεγάλο και αναπάντεχο πλούτο.
Η ερευνά για εξωελλαδικές επιδράσεις που οδηγεί στην ιδέα της κρητικής καταγωγής των ευρημάτων των λακκοειδών τάφων των Μυκηνών ισχύει ακόμη και σήμερα, παρ' όλο πού οι ανακαλύψεις των BLEGEN, WAGE, VENTRIS κλπ. έδωσαν επαρκείς αποδείξεις γιά τον ατομικό χαρακτήρα του ελλαδικού πολιτισμού. Παραδείγματος χάριν, είναι γενικά αποδεκτό ότι το στύλ των ενθέτων μετάλλινων εγχειριδίων και αγγείων από τους πρώιμους Μυκηναϊκούς τάφους γεννήθηκε στην Κρήτη, παρ' όλο που εκεί δεν έχουν βρεθεί παρόμοιο. Η έρευνα αυτή σκοπό έχει να διερευνήσει το πρόβλημα όχι της πηγής προμήθειας του μετάλλου, αλλά του τόπου καταγωγής των ευρημάτων αυτών. Βασίζεται δε στά προσφάτως ανακαλυφθέντα από τον καθηγητή κ. Κορρέ χρυσά αντικείμενα στις ανασκαφές του στην Περιστεριά, το 1976 και 1977. Προέρχονται από ένα τάφο της μεταβατικής Μεσοελλαδικής- Υστεροελλαδικής I φάσης και αποτελούνται από: εικοσιπέντε ροζέττες με κυρτώματα και στίγματα σε έκκρουστη τεχνική και κύλινδρο ανάρτησης, οκτώ ακόμη όμοιες ραζέττες με αναρτημένο παπυροειδή στελέχη, έξι λεπτές ταινίες σε σχήμα επιμήκους οκτώσχημης μορφής, και ακόμα τέσσερις όμοιες ταινίες πού βρέθηκαν μέσα σ' ένα πήλινο αγγείο μαζί μ' ένα σπασμένο κάνθαρο.
Το «DOSS AND DOT STYL» (στύλ κυρτωμάτων και στιγμών), στο οποίο ανήκουν τα ευρήματα αυτά (ύστερης ΜΕ φάσης) χαρακτηρίζεται σαν μιά ενδιάμεση φάση στην ελλαδική εξέλιξη από ένα καθαρά ΜΕ «στιγμωτό στύλ» (π.χ. ταινίες από Ασίνη, Κόρινθο, Αγία Ειρήνη Κέας) σ' ένα λιγότερο γραμμικό και περισσότερο πλαστικό στύλ στις αρχές της Μυκηναϊκής περιόδου. Η εξέλιξη αυτή επιβεβαιώνει την τοπική ανάπτυξη της χρυσοχοείας κατά την διάρκεια της μεταβατικής περιόδου, δεν αποκλείει όμως, έστω και περιορισμένες σε λεπτομέρειες, τις Κρητικές επιδράσεις. Παρ’ όλο πού το «DOSS AND DOT STYL» θεωρείται παραδοσιακά ελλαδικό, ίσως η καταγωγή του πρέπει να αναζητηθεί στα πρώιμα Μινωικά κοσμήματα του Μόχλου.
α) Την ξαφνική τους εμφάνιση.
β) Την απευθείας επίτευξη, χωρίς προηγούμενες φάσεις εξέλιξης, ενός τόσο υψηλού επιπέδου τεχνικής επιδεξιότητας και καλλιτεχνικής ποιότητας.
γ) Τον τόσο μεγάλο και αναπάντεχο πλούτο.
Η ερευνά για εξωελλαδικές επιδράσεις που οδηγεί στην ιδέα της κρητικής καταγωγής των ευρημάτων των λακκοειδών τάφων των Μυκηνών ισχύει ακόμη και σήμερα, παρ' όλο πού οι ανακαλύψεις των BLEGEN, WAGE, VENTRIS κλπ. έδωσαν επαρκείς αποδείξεις γιά τον ατομικό χαρακτήρα του ελλαδικού πολιτισμού. Παραδείγματος χάριν, είναι γενικά αποδεκτό ότι το στύλ των ενθέτων μετάλλινων εγχειριδίων και αγγείων από τους πρώιμους Μυκηναϊκούς τάφους γεννήθηκε στην Κρήτη, παρ' όλο που εκεί δεν έχουν βρεθεί παρόμοιο. Η έρευνα αυτή σκοπό έχει να διερευνήσει το πρόβλημα όχι της πηγής προμήθειας του μετάλλου, αλλά του τόπου καταγωγής των ευρημάτων αυτών. Βασίζεται δε στά προσφάτως ανακαλυφθέντα από τον καθηγητή κ. Κορρέ χρυσά αντικείμενα στις ανασκαφές του στην Περιστεριά, το 1976 και 1977. Προέρχονται από ένα τάφο της μεταβατικής Μεσοελλαδικής- Υστεροελλαδικής I φάσης και αποτελούνται από: εικοσιπέντε ροζέττες με κυρτώματα και στίγματα σε έκκρουστη τεχνική και κύλινδρο ανάρτησης, οκτώ ακόμη όμοιες ραζέττες με αναρτημένο παπυροειδή στελέχη, έξι λεπτές ταινίες σε σχήμα επιμήκους οκτώσχημης μορφής, και ακόμα τέσσερις όμοιες ταινίες πού βρέθηκαν μέσα σ' ένα πήλινο αγγείο μαζί μ' ένα σπασμένο κάνθαρο.
 |
| Περιστεριά: Το ΜΕ χρυσό δίωτο κανθαροειδές κύπελλο από τις ανασκαφές Κορρέ, Μουσείο Καλαμάτας. |
Το «DOSS AND DOT STYL» (στύλ κυρτωμάτων και στιγμών), στο οποίο ανήκουν τα ευρήματα αυτά (ύστερης ΜΕ φάσης) χαρακτηρίζεται σαν μιά ενδιάμεση φάση στην ελλαδική εξέλιξη από ένα καθαρά ΜΕ «στιγμωτό στύλ» (π.χ. ταινίες από Ασίνη, Κόρινθο, Αγία Ειρήνη Κέας) σ' ένα λιγότερο γραμμικό και περισσότερο πλαστικό στύλ στις αρχές της Μυκηναϊκής περιόδου. Η εξέλιξη αυτή επιβεβαιώνει την τοπική ανάπτυξη της χρυσοχοείας κατά την διάρκεια της μεταβατικής περιόδου, δεν αποκλείει όμως, έστω και περιορισμένες σε λεπτομέρειες, τις Κρητικές επιδράσεις. Παρ’ όλο πού το «DOSS AND DOT STYL» θεωρείται παραδοσιακά ελλαδικό, ίσως η καταγωγή του πρέπει να αναζητηθεί στα πρώιμα Μινωικά κοσμήματα του Μόχλου.
Το ίδιο αυτό ηπειρωτικό διακοσμητικό στύλ συναντάται και στον χρυσό κάνθαρο της Περιστεριάς, όπου συνδυάζεται περίφημα με τον εμφανώς τοπικό τύπο του σχήματος. Ανήκει σε μιά οικογένεια σχεδόν όμοιων χρυσών και αργυρών αγγείων με παραδοσιακή ΜΕ κοτατομή όμοιο λεπτά μεταλλικό ελάσματα, όμοιο αριθμό και θέση οπών γιά καρφιά, δια ενίσχυση λαβών με το άκρο πίσω διπλωμένα και με παρόμοια διακοσμητική τεχνική στις λαβές. Η πρώιμη δε χρονολόγησή του χαρακτηρίζει και όλη την οικογένεια σαν άμεσο πρόγονο των ΥΕ Ι κανθάρων. Η συνέχεια αυτή ατό σχήμα κατά την πρώιμη Μυκηναϊκή περίοδο καταδεικνύεται και από το χρυσό κύπελλο No 656 του τάφου V των Μυκηνών, το οποίο αντιστοιχεί απολύτως, αν εξαιρέσουμε το τυπικό YE I προφίλ των λαβών και τον ψηλό κορμό, προς τούς κανθάρους της Περιστεριάς, και το άπατο χρονολογείται λίγο μεταγενέστερα εξ αιτίας του στερεότερου μεταλλικού ελάσματος και της με μορφές διακόσμησης.
Η εμφάνιση πολυτίμων αντικειμένων στους λακκοειδείς τάφους των Μυκηνών δεν είναι τόσο ξαφνική και αναπάντεχη, όπως παλιά πιστευόταν. Τα πρόσφατα ευρήματα της Περιστεριάς αποδεικνύουν μιά συμπαγή συνέχεια από την ΜΕ στην ΥΕ περίοδο στον ειδικό τομέα της χρυσοχοΐας, αλλά και γενικότερα. Παρά τις πολλές κρητικές επιδράσεις, που συντέλεσαν κατά πολύ στη διαμόρφωση της πρώιμης Μυκηναϊκής τέχνης, τα πλούσια αντικείμενα της περιόδου των λακκοειδών τάφων δεν πρέπει να θεωρούνται σαν απευθείας και έξ ολοκλήρου φερμένα απ’ έξω.
Η πρόθεση εδώ δεν είναι να απορριφθεί η θεωρία του παγκρητισμού, αλλά να επιταθεί η σημασία της ελλαδικής παράδοσης στο υλικό των λακκαειδών τάφων. Έξ άλλου όλα τα χρυσά ελλαδικά αντικείμενα της μεταβατικής φάσης, βασικά νεκρικά κοσμήματα από λεπτό έλασμα, συνδέονται άμεσα με την ΜΕ παραγωγή και όχι με την κρητική χρυσοχοΐα της Μεσοχαλκής περιόδου.
Από τον θολωτό τάφο 3 της Περιστεριάς, -1.600/ -1.500. Κάτω: Kύπελλο τύπου Keftiu που φέρει ελαφρά πρόσμιξη αργύρου, ως εκ τούτου το χρώμα του είναι λευκότερο από των λοιπών χρυσών αντικειμένων που βρέθηκαν στον τάφο 3 της Περιστεριάς. Διακοσμείται από δυο ανάγλυφες σειρές συνεχιζόμενης σπείρας και από ομόκεντρους κύκλους στον πυθμένα. Προέρχεται. Παράλληλα είναι φυσικά τα αντίστοιχα εξαιρετικής τέχνης κύπελλα των Μυκηνών και κύπελλα από τον τάφο του Senenmut στις Θήβες της Αιγύπτου. Πάνω από το θολωτό τάφο 3 της Περιστεριάς, -1600/ -1500. Το κύπελλο έχει σχήμα που ανήκει στην κατηγορία ‘Keftiu’ και μια μεσαία ανάγλυφη ζώνη και ατέρμονες σπείρες που καλύπτουν ολόκληρη την επιφάνεια του. Ο πυθμένας εμφανίζει ομόκεντρους κύκλους και το σπάνιο στοιχείο μιας κεντρικής στρογγυλής οπής.
 |
| Χρυσά κτερίσματα από τον ΜE τάφο. Ανασκαφή Κορρέ. |
Η εμφάνιση πολυτίμων αντικειμένων στους λακκοειδείς τάφους των Μυκηνών δεν είναι τόσο ξαφνική και αναπάντεχη, όπως παλιά πιστευόταν. Τα πρόσφατα ευρήματα της Περιστεριάς αποδεικνύουν μιά συμπαγή συνέχεια από την ΜΕ στην ΥΕ περίοδο στον ειδικό τομέα της χρυσοχοΐας, αλλά και γενικότερα. Παρά τις πολλές κρητικές επιδράσεις, που συντέλεσαν κατά πολύ στη διαμόρφωση της πρώιμης Μυκηναϊκής τέχνης, τα πλούσια αντικείμενα της περιόδου των λακκοειδών τάφων δεν πρέπει να θεωρούνται σαν απευθείας και έξ ολοκλήρου φερμένα απ’ έξω.
Η πρόθεση εδώ δεν είναι να απορριφθεί η θεωρία του παγκρητισμού, αλλά να επιταθεί η σημασία της ελλαδικής παράδοσης στο υλικό των λακκαειδών τάφων. Έξ άλλου όλα τα χρυσά ελλαδικά αντικείμενα της μεταβατικής φάσης, βασικά νεκρικά κοσμήματα από λεπτό έλασμα, συνδέονται άμεσα με την ΜΕ παραγωγή και όχι με την κρητική χρυσοχοΐα της Μεσοχαλκής περιόδου.
Από την άλλη πλευρά, αυτές οι παρατηρήσεις μπορούν να βοηθήσουν στην κατάδειξη της σημασίας του λεγομένου «θησαυρού της Αίγινας». Σε μιά πρόσφατη δημοσίευση ο HIGGINS διατυπώνει την λανθασμένη άποψη γιά την κρητική καταγωγή του θησαυρού, παραβλέποντας τα μη κρητικά αντικείμενα αυτού: τις απλές χρυσές ταινίες ελλαδικού τύπου που καταλήγουν σε συρμάτινες θηλειές, το χρυσό διάδημα με διακόσμηση ΜΕ «στιγμωτού» στύλ, το χρυσό βραχιόλι, όμοιο με το παράδειγμα του ταφικού κύκλου Β, την απουσία των κοκικιδώσεων -χαρακτηριστικό γνώρισμα της Μεσομινωικής χρυσοχοΐας- στα μεγάλα κρεμαστά στελέχη. Παραβλέπει επίσης τις ομοιότητες με τα πρόσφατα ευρήματα της Περιστεριάς που παρουσιάζουν ισχυρή την ΜΕ παράδοση: το τυπικό προφίλ του χρυσού ποτηριού, σχεδόν ίδιου με τον κάνθαρο της Περιοτεριάς, και τις χάντρες του περιδέραιου ατό σχήμα των φοινικοφύλλων που μοιάζουν με της Περιστεριάς και του ταφικού κύκλου Β' των Μυκηνών. Φαίνεται ότι ο θησαυρός της Αίγινας είναι αναμοιογενής και ένα μεγάλο μέρος του συνδέεται άμεσα με την ελλαδική χρυσοχοΐα της μεταβατικής φάσης. Λογικό είναι λοιπόν να σταματήσει πια η συζήτηση για την ξαφνική και αναπάντεχη εμφάνιση της Μυκηναϊκής Χρυσοχοΐας.
R. LAFFINEUR
-ΤΑ ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΑ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΜΥΚΗΝΑΪΚΗΣ ΧΡΥΣΟΧΟΪΑΣ
R. LAFFINEUR
-ΤΑ ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΑ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΜΥΚΗΝΑΪΚΗΣ ΧΡΥΣΟΧΟΪΑΣ
Τριφυλιακή Εστία Τόμος Ζ΄.