Μεσοελλαδικοί τύμβοι Λεύκης- Καλδάμου, Τριφυλία

Στην κορυφή του λοφίσκου "Ψηλή Ράχη"1 Τραγάνας, εντοπίστηκαν κατά τις επιφανειακές έρευνες του πανεπιστημίου της Minessota έξι τυμβοειδή εξάρματα από τα οποία αναφέρονται όστρακα πίθων, ευμεγέθεις πλακοειδείς λίθοι, οστά και αποσπασματική κεραμική, μέρος της οποίας μεσοελλαδικής περιόδου2.

Η περιοχή επανεξετάστηκε αρκετά χρόνια αργότερα από το P.R.Α.Ρ.3, το οποίο εντόπισε τους πέντε εξ αυτών (θέσεις I 23 - 27). Παρά τις συστηματικές καταστροφές και τη διάβρωση που έχουν υποστεί από την αγροτική δραστηριότητα στη περιοχή, μπορούμε να πούμε με ασφάλεια πως επιβιώνουν, έστω και αποσπασματικά, τα εξάρματα Ι 23, 24 και 26, ενώ τα Ι 25 και 27, πιθανότατα έχουν πλέον καταστραφεί πλήρως4.

Ο τύμβος Ι 23, είναι ο βορειότερος όλων και το δυτικό τμήμα του έχει καταστραφεί πλήρως από την κατασκευή του δρόμου Αμπελοφύτου- Τραγάνας. Έχει μέγιστο σωζόμενο ύψος περίπου 2μ. αλλά η διάμετρός του δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια. Στη τομή του, που αποκαλύφθηκε μετά τη καταστροφή που υπέστη (εικ.1,3), είναι σήμερα ορατοί, δύο λαξευτοί πλακοειδείς λίθοι καθώς και πολύ μικρά τμήματα οστών και χονδροειδούς κεραμικής, χωρίς ωστόσο να επισημαίνονται όστρακα πίθων.

Ο τύμβος Ι 24 (εικ.1.4), βρίσκεται περίπου 300μ. νοτιότερα του Ι 23 στα Α. του δρόμου. Έχει επίσης υποστεί μεγάλες φθορές από την αγροτική δραστηριότητα, καθώς παλαιότερα αποκόπηκε και χρησιμοποιήθηκε ως αλώνι5, ενώ τη τελευταία δεκαετία υπέστη νέα εκτεταμένη επέμβαση με την κατάργηση του αλωνιού και τη φύτευση ελαιόδεντρων. Το ύψος του σωζόμενου, δυτικού τμήματός του ανέρχεται στα 1,80 μ. περίπου, ενώ ή αρχική διάμετρος του μνημείου είναι πλέον αδύνατον να υπολογιστεί6.

Κανενός είδους κεραμικής ή ανθρωπολογικής μαρτυρίας δεν επισημαίνεται σήμερα, είτε στον ίδιο τον τύμβο ή την άμεση περιοχή του. Χαρακτηριστική ωστόσο στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι η εντονότατη παρουσία λίθων, τόσο αργών όσο και πλακοειδών, συγκεντρωμένων σήμερα ακριβώς νότια του τύμβου (εικ.1.5) οι οποίοι πιθανώς προέρχονται από το ίδιο το μνημείο. Ιδιαίτερου ενδιαφέροντος είναι επίσης, η με δυσκολία ορατή γωνία λιθόκτιστης κατασκευής ύψους 0,70μ. περίπου, στο νότιο τμήμα του τύμβου, πιθανώς τμήμα κτιστού κιβωτιόσχημου τάφου.

Ο τύμβος Ι 26 (εικ.1.6) είναι ο νοτιότερος όλων, βρίσκεται περίπου 600μ. νότια του Ι 24, στα δυτικά του δρόμου Αμπελοφύτου- Τραγάνας, ακριβώς πίσω από επίμηκες αγροτικό κτήριο (λινό). Το ορατό ύψος του υπερβαίνει τα 3μ. και η διάμετρός του τα 10μ. Λόγω της πυκνής βλάστησης αλλά και του ότι το έξαρμα είναι καλυμμένο από σύγχρονα απορρίμματα7, δεν είναι εφικτός ο εντοπισμός στοιχείων υλικού πολιτισμού, πέραν ολιγάριθμων (2) πλακοειδών λίθων στη βόρεια πλευρά του. 

Η εικόνα των εξαρμάτων της Λεύκης παραμένει προβληματική κυρίως λόγω της απουσίας άμεσης ταφικής μαρτυρίας, κάτι που θα μπορούσε να προκύψει μόνο με την ανασκαφική έρευνά τους. Από την άλλη πλευρά, η παρουσία οστών (I 23) και πλακοειδών λίθων (Ι 23, 24, 26) που διαπιστώνεται ακόμη και σήμερα σε συνδυασμό και με τις παλαιότερες αναφορές εντοπισμού αποσπασματικής, προϊστορικής κεραμικής, συμπεριλαμβανομένων πίθων και οστών συνιστούν μία τουλάχιστον αρχική χρήση των μνημείων αυτών για ταφές, ανάμεσα στις οποίες και εγχυτρισμούς.

Χρονολόγηση:
Το αποσπασματικό κεραμικό υλικό που έχει αναφερθεί από τα εξάρματα της περιοχής παρουσιάζει χρονολογικό εύρος από την Μεσοελλαδική έως την Ρωμαϊκή περίοδο.

Αγγελετόπουλος Ιπποκράτης
"Οι Εγχυτρισμοί της Εποχής του Χαλκού στην Κεντρική και Νότια Ηπειρωτική Ελλάδα"

Σημειώσεις

1. To τοπωνύμιο αυτό δεν αναφέρεται σε καμία εκ των εκθέσεων για τους εν λόγω τύμβους και προέρχεται από τους χάρτες της Γ.Υ.Σ. (περιοχή Φιλιατρών, αναθεωρημένη έκδοση 1992, κλίμακα
1:50000).
2. McDonald & Hope Simpson 1961,239.
3. Davis et al. 1996.
4. Boyd 2002, 135.

5. O.T., 134, 135 fig. A1.214. 

6. Kατά τους McDonald Kal Hope Simpson (1961,239, mound 3), αυτή ήταν αρχικά 13μ.

7. Davis et al. 1996, site I26.

Βιβλιογραφία:
McDonald & Hope Simpson 1961, 239 Davis et al. 1996, sites I23- 27. Spencer 1995 Boyd 2002, 134- 137.