Ταφικός χώρος:
Ταφικοί χώροι δύο κατηγοριών βρέθηκαν στη θέση αυτή. Σε μικρή απόσταση και δυτικά του αρχαιολογικού χώρου της Περιστεριάς (500μ.) στη κορυφή του παρακείμενου σε ποταμό, λόφου "Κουκιρίκου" ή "Κοκοράκου" ερευνήθηκε ο ομώνυμος τύμβος, μεγάλων διαστάσεων (16 - 20μ. διάμετρος) και οριοθετούμενος από κτιστό περίβολο. Ο τύμβος επόπτευε ιδιαίτερα εκτεταμένες περιοχές στις δύο όχθες του ποταμού Κυπαρισσήεντα και της πεδιάδας Σουλιμά και ειδικότερα προς τα ανατολικά, βόρεια και βορειοδυτικά. Στο βάθος προς βορρά είναι ορατή η νότια απόληξη των ορέων Μίρθη και προς νότο από το βόρειο τμήμα του όρους Αιγάλεω που κείται σε πολύ μικρή απόσταση. Ερευνήθηκε ένας εγχυτρισμός, ωστόσο η παρουσία οστράκων πίθων συνιστά την αρχική παρουσία μίας τουλάχιστον επιπλέον ταφής που καταστράφηκε από την αγροτική δραστηριότητα. Κανένα τμήμα του τύμβου δεν είναι σήμερα ορατό. Εκτός του τύμβου, πλησίον επίσης του οικισμού ερευνήθηκε συστάδα πέντε θολωτών τάφων, ένας εκ των οποίων (νότιος θολωτός 1) περιείχε και τρεις εγχυτρισμούς.
 |
| Περιστεριά, τύμβος Κουκιρίκος: Λίθινος δακτύλιος του τύμβου. Δεξί: Α. πλευρά εκ Ν. 1964 |
Ταφικά αγγεία:
Ο πίθος του τύμβου είναι μεγάλων διαστάσεων και παρόμοιος σχηματολογικά με τους πίθους από τη Βοϊδοκοιλιά και τα Παπούλια. Φέρει σχοινοειδές στον ώμο και ήταν τοποθετημένος οριζόντια με το στόμιο στραμμένο προς τα έξω1. Σαφείς πληροφορίες για τα ταφικά αγγεία του θολωτού 1 δεν υπάρχουν. Τα αγγεία ήταν τοποθετημένα κάθετα, στη περιφέρεια του τάφου, πλησίον των τοιχωμάτων της θόλου.
 |
| Τύμβος Κουκιρίκου, οκλάζων νεκρός εντός πίθου. 1964 |
Ταφές:
Ο πίθος του τύμβου περιείχε μία πρωτογενή, συνεσταλμένη ταφή ενηλίκου με τη κεφαλή προς το πυθμένα. Τα αγγεία του Ν. θολωτού 1 είχαν χρησιμοποιηθεί για ανακομιδές παλαιότερων ταφών ενηλίκων.
Κτερίσματα:
Κανένα κτέρισμα.
Χρονολόγηση:
Χρονολόγηση:
Ο τύμβος έχει χρονολογηθεί στη MEI- ΙΙ περίοδο, με βάση ορισμένα συνανήκοντα όστρακα μινυακού κρατήρα που βρέθηκαν εντός του2.
Ο νότιος θολωτός τάφος 1 κατασκευάστηκε και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά κατά την ΥΕΙ περίοδο3. Εφόσον οι ταφές των πίθων ήταν δευτερογενείς προφανώς αντιπροσωπεύουν μία εκ των πρωιμότερων χρήσεων του μνημείου και πιθανότερα θα πρέπει να χρονολογηθούν στην YEI περίοδο.
Δεξιά: Κοκοράκου. Ο πίθος μετά την συμπλήρωσιν. 1976
1. Ο πίθος βρίσκεται σήμερα στην έκθεση του Μουσείου Χώρας.
Ο νότιος θολωτός τάφος 1 κατασκευάστηκε και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά κατά την ΥΕΙ περίοδο3. Εφόσον οι ταφές των πίθων ήταν δευτερογενείς προφανώς αντιπροσωπεύουν μία εκ των πρωιμότερων χρήσεων του μνημείου και πιθανότερα θα πρέπει να χρονολογηθούν στην YEI περίοδο.
Δεξιά: Κοκοράκου. Ο πίθος μετά την συμπλήρωσιν. 1976
2. Μαρινάτος 1964,93∙ Κορρές 1984, 147.
3. Lolos 1987, 211-212.
Βιβλιογραφία:
Μαρινάτος Σ. 1964, 92-95∙ Mc Donald & H. Simpson 1969, 133∙ Pelon 1976, 77∙ Ορλάνδος 1976, 134-135∙ Muller 1989, 22∙ Boyd 2002, 168, 170, 171.
Εφέτος ηρευνήθη τελειωτικούς ο μέγας τύμβος «Κουκιρίκος» (Έργον 1960, 152), όστις κείμενος εις απόστασιν 500μ. προς Δ. της Περιστεριάς καί χωριζόμενος άπ’αυτής διά βαθείας χαράδρας, ήτο λίαν περίοπτος. Ήτο γνωστόν εκ προηγουμένων δοκιμών, ότι εις τουλάχιστον μέγας ταφικός πίθος, οριζοντίως κείμενος εκρύπτετο υπό τον τύμβον. Ηνοίχθησαν δύο μεγάλαι τάφροι, διχοτομήσασαι τον πελώριον τύμβον μέχρι του παρθένου εδάφους. Επί πλέον ηνοίχθη και περιφερειακή τάφρος, κυρίως εις τό Α. καί Β. μέρος τού τύμβου. Τά αποτελέσματα είναι τά ακόλουθα:
Ο τύμβος ήτο πελωρίων διαστάσεων. Σήμερον ακόμη αν καί η κορυφή του είχεν ισοπεδωθή προς δημιουργίαν αλωνίου, έχει ύψος 3- 4 μέτρων. Το ύψος τούτο όμως είναι εν μέρει φυσικόν. Ή διάμετρος είναι μεταξύ 16 καί 20 μέτρων. Η περιφερική τάφρος έδειξεν, ότι εις τό Α. καί τό Β. μέρος η βάσις του τύμβου περιελαμβάνετο εντός στερεού, άλλ’ αμελώς εκτισμένου ξηροτοίχου, πάχους από 1 μέχρις 1.30μ., ύψους δέ μόνον εις 2- 3 σειράς τών ακαταλλήλων λίθων (μεγάλων χαλίκων ποταμίων, τών Ελληνιστί λεγομένων ολοιτρόχων). Είναι φανερόν, ότι οι λίθοι εκομίσθησαν έκ του Κυπαρισσήεντος, όστις ρέει είς τήν βάσιν αμφοτέρων τών λόφων, του τε παρόντος καί τού τής Περιστεριάς. Ο περίβολος ανευρέθη διατηρούμενος εις τρία σημεία ών τό μεγαλύτερον έχει μήκος 4.70μ.
Ό εκ προηγουμένων δοκιμών γνωστός πίθος έκειτο παρά την ΒΔ. περιφέρειαν του τύμβου. Τά τεμάχιά του ήσαν εσκορπισμένα υπό των ποιμένων.
Παρέμενεν όμως κατά χώραν τό κατώτερον ήμισυ του πίθου, όστις ήτο κεκλιμένος μέ τό στόμιον προς Β. Υπό τον λαιμόν υπάρχει τό συνηθες σχοίνινον κόσμημα. Κατά τά άλλα τό αγγείον είναι χονδροειδές, έξ ακαθάρτου πηλού. Τό διατηρούμενον τεμάχιον είχε μήκος 1.42 και μέγιστον πλ. 1.00μ. Εντός αυτού διετηρούντο τά μακρά οστά των ποδών καί εις βραχίων συνεσταλμένου νεκρού μέ ίχνη κρανίου προς τό μέρος του πυθμένος. Εις ακόμη πίθος φαίνεται ότι ευρίσκετο εις την Άνατ. περιφέρειαν του τύμβου, ον όμως από δεκάδων ετών είχον καταστρέψει οί χωρικοί, οίτινες δυστυχώς κατά δόσεις λέγουν την αλήθειαν, ήν επιστοποίησαν καί τεμάχια εντός του παρακειμένου αγρού.
Τό κέντρον του τύμβου ουδέν έδειξεν, αν καί εφθάσαμεν εις βάθος 3μ. εντός του παρθένου χώματος. Εξηκριβώθησαν μόνον τά εξής: Εις βάθος 85- 90 εκ. υπό τό σημερινόν έδαφος υπάρχει στρώμα καύσεως πάχους 2- 3 εκ., τό οποίον διήκει δ΄ όλης τής εκτάσεως του τύμβου. Εις τό στρώμα τούτο, μάλιστα κατά τι βαθύτερον, έκειτο καί ό ταφικός πίθος.
Επομένως αύτη ήτο η αρχική επιφάνεια του εδάφους, ένθα έθαψαν, εθυσίασαν καί έκαυσαν πυράν, είτα ετυμβοχόησαν. Εντός του κεκαυμένου τούτου στρώματος ευρέθησαν τεμάχια μεγάλου φαιοΰ Μινυείου αγγείου, ίσως κρατήρος. Συγκροτείται τό πλείστον του χείλους, υπάρχει δέ καί μέρος τών πλατειών λαβών (τά τεμάχια ασυγκόλλητα καί αμελέτητα εισέτι). Έκ του ευρήματος τούτου χρονολογείται καί ο τύμβος, όν η εντός τών πίθων ταφή χαρακτηρίζει ήδη ως πρώιμον ΜΕ.
Ο τύμβος ήτο πελωρίων διαστάσεων. Σήμερον ακόμη αν καί η κορυφή του είχεν ισοπεδωθή προς δημιουργίαν αλωνίου, έχει ύψος 3- 4 μέτρων. Το ύψος τούτο όμως είναι εν μέρει φυσικόν. Ή διάμετρος είναι μεταξύ 16 καί 20 μέτρων. Η περιφερική τάφρος έδειξεν, ότι εις τό Α. καί τό Β. μέρος η βάσις του τύμβου περιελαμβάνετο εντός στερεού, άλλ’ αμελώς εκτισμένου ξηροτοίχου, πάχους από 1 μέχρις 1.30μ., ύψους δέ μόνον εις 2- 3 σειράς τών ακαταλλήλων λίθων (μεγάλων χαλίκων ποταμίων, τών Ελληνιστί λεγομένων ολοιτρόχων). Είναι φανερόν, ότι οι λίθοι εκομίσθησαν έκ του Κυπαρισσήεντος, όστις ρέει είς τήν βάσιν αμφοτέρων τών λόφων, του τε παρόντος καί τού τής Περιστεριάς. Ο περίβολος ανευρέθη διατηρούμενος εις τρία σημεία ών τό μεγαλύτερον έχει μήκος 4.70μ.
Ό εκ προηγουμένων δοκιμών γνωστός πίθος έκειτο παρά την ΒΔ. περιφέρειαν του τύμβου. Τά τεμάχιά του ήσαν εσκορπισμένα υπό των ποιμένων.
Παρέμενεν όμως κατά χώραν τό κατώτερον ήμισυ του πίθου, όστις ήτο κεκλιμένος μέ τό στόμιον προς Β. Υπό τον λαιμόν υπάρχει τό συνηθες σχοίνινον κόσμημα. Κατά τά άλλα τό αγγείον είναι χονδροειδές, έξ ακαθάρτου πηλού. Τό διατηρούμενον τεμάχιον είχε μήκος 1.42 και μέγιστον πλ. 1.00μ. Εντός αυτού διετηρούντο τά μακρά οστά των ποδών καί εις βραχίων συνεσταλμένου νεκρού μέ ίχνη κρανίου προς τό μέρος του πυθμένος. Εις ακόμη πίθος φαίνεται ότι ευρίσκετο εις την Άνατ. περιφέρειαν του τύμβου, ον όμως από δεκάδων ετών είχον καταστρέψει οί χωρικοί, οίτινες δυστυχώς κατά δόσεις λέγουν την αλήθειαν, ήν επιστοποίησαν καί τεμάχια εντός του παρακειμένου αγρού.
Τό κέντρον του τύμβου ουδέν έδειξεν, αν καί εφθάσαμεν εις βάθος 3μ. εντός του παρθένου χώματος. Εξηκριβώθησαν μόνον τά εξής: Εις βάθος 85- 90 εκ. υπό τό σημερινόν έδαφος υπάρχει στρώμα καύσεως πάχους 2- 3 εκ., τό οποίον διήκει δ΄ όλης τής εκτάσεως του τύμβου. Εις τό στρώμα τούτο, μάλιστα κατά τι βαθύτερον, έκειτο καί ό ταφικός πίθος.
Επομένως αύτη ήτο η αρχική επιφάνεια του εδάφους, ένθα έθαψαν, εθυσίασαν καί έκαυσαν πυράν, είτα ετυμβοχόησαν. Εντός του κεκαυμένου τούτου στρώματος ευρέθησαν τεμάχια μεγάλου φαιοΰ Μινυείου αγγείου, ίσως κρατήρος. Συγκροτείται τό πλείστον του χείλους, υπάρχει δέ καί μέρος τών πλατειών λαβών (τά τεμάχια ασυγκόλλητα καί αμελέτητα εισέτι). Έκ του ευρήματος τούτου χρονολογείται καί ο τύμβος, όν η εντός τών πίθων ταφή χαρακτηρίζει ήδη ως πρώιμον ΜΕ.