Κάναλος: Οι έρευνες του The Pylos Regional Archaeological Project 1992-1993
Το κέντρο του αρχαιολογικού χώρου του Κανάλου1 βρίσκεται περίπου 3 χλμ. Α της Μαραθόπολης σε μια χαμηλή κορυφογραμμή, που επεκτείνει στα ΝΔ από τους πρόποδες των λόφων που εποπτεύουν την παράκτια πεδιάδα του Διαλισκαρίου από τα ανατολικά.
Ο McDonald και ο Hope Simpson περιέγραψαν για πρώτη φορά τα αρχαιολογικά κατάλοιπα του Κανάλου το 1961. Αναφέρουν την ύπαρξη αρχαίων τειχών τα οποία περιγράφουν ως προϊστορικές οχυρώσεις. Εντόπισαν αρκετούς καλά δουλεμένους πορώδης ογκόλιθους που πιθανολογούν ότι ίσως ανήκουν σε ναού των Κλασσικών/ Ελληνιστικών χρόνων. Επίσης εντόπισαν κεραμικά αποτμήματα Προϊστορικών και Ιστορικών χρόνων. 400μ. στα νοτιοανατολικά περιέγραψαν επίσης την ύπαρξη ταφικού τύμβου.
Το 1982 ανακαλύφθηκαν κεραμεικά αποτμήματα της MΕ και ΥΕ περιόδου, όταν ένα δεύτερο κοντινό ανάχωμα ισοπεδώθηκε μετά από χωματουργικές εργασίες.
Στους νοτιοδυτικούς πρόποδες της κορυφογραμμής υπάρχει πηγή στην οποία αναγνωρίστηκαν κατασκευευές της Οθωμανικής περιόδου.
Στην κορυφογραμμή υπάρχουν δύο επίπεδες κορυφές, χωρισμένες από μια μικρή "σέλα". Στην βόρεια υψηλότερη κορυφή υπάρχουν πολλά θραύσματα κεραμίδων πάνω και γύρω από ένα κυκλικό ανάχωμα.
Στην ανατολική πλευρά της επίπεδης αυτής κορυφής, υπάρχουν μια σειρά από επεξεργασμένοι ογκόλιθοι (ίσως ένας τοίχος), με προσανατολισμό ΒΑ- ΝΔ και περίπου 45μ. σε μήκος. Στα ΒΔ της Ν απόληξης του τοίχους ξεκινάει άλλος τοίχος που διατηρείτε σε μήκος 6-7μ. Στα Νότια είναι ορατά τμήματα τείχους που καταστράφηκαν από χωματουργικές εργασίες. Στην περιοχή αυτή περισυλλέγησαν αποτμήματα κεραμικής και κεραμίδων.
Οι McDonald και Hope Simpson ανέφεραν υπολείμματα που πιθανόν να ανήκαν σε ναό στο βόρειο πλάτωμα. Βρήκαμε τουλάχιστον τρία τεμάχια (0.5Χ 1.7μ., 0.5Χ 0.5Χ 0.4μ., 0.65Χ 0.65Χ 1.08μ.) που μπορεί να ανήκουν σε μια μνημειώδη κατασκευή. Να σημειωθεί ότι σε αυτό το τμήμα της κορυφογραμμής έχουν γίνει χωματουργικές εργασίες μετά τις έρευνες των McDonald και Hope Simpson.
Στη δυτική άκρη της σέλας μεταξύ των δύο πλατωμάτων υπάρχουν πολλοί μεγάλοι ογκόλιθοι, πιθανότατα μέρος του "κυκλώπειου" τείχους που υποδεικνύουν οι McDonald και ο Hope Simpson στο σχέδιο του αρχαιολογικού χώρου που παραθέτουν.
Δεν είμαστε βέβαιοι, όμως, αν αυτοί οι ογκόλιθοι ανήκουν στην πραγματικότητα σε έναν τοίχο ή ανήκουν σε ένα φυσικό γεωλογικό σχηματισμό.
Οι ογκόλιθοι μπορεί να είχαν τοποθετηθεί σε ένα φυσικό κοίλο σχήματος V για να στηρίξουν μια βεράντα στα Ανατολικά.
Στην κορυφή του νότιου πλατώματος υπάρχουν τρεις τάφοι (περίπου 0,5Χ 1,88μ. και 0,48μ. βάθος, 0,70Χ 1,4μ. και 0,75Χ 1,75μ.), ο καθένας προσανατολισμένος σε διαφορετική κατεύθυνση.
Ένας τάφος από πλάκες που παριείχε ανθρώπινα οστά ήταν ορατός στο πολύ διαβρωμένο Ανατολικό τμήμα του πλατώματος μέχρι το 1993.
Ο αρχαιολογικός χώρος που περιλάμβανε και τα δύο πλατώματα, τις πλαγιές τους, και τη σέλα μεταξύ τους έχει έκταση 0,75 εκτάρια.
Η έρευνα κατέδειξε ότι ο αρχαιολογικός χώρος στο σύνολό του είναι σημαντικά μεγαλύτερος από αυτόν τον τομέα, αλλά το αίτημά μας να συνεχίσουμε να δουλεύουμε το 1994 απορρίφθηκε από την Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία.
Οι αρχαιότητες στον Κάναλο διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο καταστροφής. Μεταξύ του καλοκαιριού του 1992 και του καλοκαιριού του 1993, σκάφτηκαν αρκετοί λάκκοι στην κορυφή του νότιου πλατώματος, προφανώς έργο αρχαιοκαπήλων. Το 1995 δεν βρήκαμε νέα σημάδια λεηλασίας, αλλά ο χώρος είχε ουσιαστικά τροποποιηθεί με άλλους τρόπους. Ένας χωματόδρομος οδηγεί τώρα στην πηγή, και το ΝΔ άκρο της κορυφογραμμής ισοπεδωθεί. Ένα χαντάκι για σωλήνες ύρδευσης (βάθους έως 1μ.) είχε σκαφτεί στα ανατολικά της κορυφογραμμής.
Η συνεχιζόμενη διάβρωση στα Β και ΝΑ έχει αποκαλύψει πολλά ορατά αρχαία κατάλοιπα. Στην Α άκρη του νότιου πλατώματος υπήρχε μια μεγάλη τρύπα, ίσως τα απομεινάρια τάφου, η οροφή του οποίου έχει καταρρεύσει.
Μέγας Κάμπος: Οι έρευνες του The Pylos Regional Archaeological Project 1992-1993
Σε κοντινή απόσταση από τον αρχαιολογικό χώρο του Κανάλου προς τα βόρεια εντοπίζεται ο αρχαιολογικός χώρος του Μέγα Κάμπου. Ο Μέγας Κάμπος αποτελείται από μιά σειρά από χαμηλούς λόφους, όπου σε δύο από αυτούς εντοπίστηκαν αρχαιότητες.
Ο πρώτος λόφος έχει κατεύθυνση ΒΔ- ΝΑ και τα αρχαιολογικά ευρήματα που εντοπίστηκαν σ΄ αυτόν ανήκουν κυρίως στην ΥΕΙ-ΙΙ και ΥΕΙΙΙΑ-Β περίοδο. Ωστόσο στα νότια του αρχαιολογικού χώρου βρέθηκαν αρκετά που χρονολογούνται από την Αρχαϊκή έως και την Ρωμαϊκή περίοδο.
Στην ΝΑ πλαγιά βρέθηκε κατασκευή σχήματος Π κομμένη στο πετρώδες υπέδαφος που ίσως να είναι ορυχείο.
Σημαντική είναι η εύρεση λίθινης πελέκης με οπή για λαβή που πιθανόν να ανήκει στην Μεσοελλαδική περίοδο. Από το 1994 συστηματικές χωματουργικές εργασίες και παραμβάσεις στα νότια έχουν αποκαλύψει πληθώρα οστράκων.
Ο δεύτερος λόφος βρίσκεται 300μ στα ΝΑ. Υπέστη σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή από χωματουργικές εργασίες. Αν και συλλέχθηκε Προϊστορική κεραμική ΜΕ-ΥΕ φαίνεται ότι η κύρια εποχή κατοίκησης πρέπει να ήταν η Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδος. Επίσης εντοπίστηκε κεραμική της εποχής της Τουρκοκρατίας.
Κάναλος: Οι έρευνες της ΛΗ΄ Ε.Π.Κ.Α., 2006
Βραχύχρονη ανασκαφική έρευνα διενεργήθηκε στη γνωστή αρχαιολογική θέση, που βρίσκεται σε απόσταση 2 χλμ. περίπου δυτικά/νοτιοδυτικά της πόλης των Γαργαλιάνων και 1,5 χλμ. περίπου νοτίως της επαρχιακής οδού Γαργαλιάνων- Μαραθούπολης3.
Ο χώρος είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός (ΦΕΚ 635/16-5-2000) και περιλαμβάνει δύο θέσεις: α) Κάναλος και β) Μέγας Κάμπος. Στην πρώτη θέση υπάρχουν σημαντικά λείψανα ταφικής και οικιστικής χρήσης τόσο της εποχής του Χαλκού όσο και κλασικών και ρωμαϊκών χρόνων. Στη δεύτερη σώζονται λείψανα κατοίκησης κατά τη ΜΕΙΙΙ- ΥΕII περίοδο. Οι εργασίες διήρκεσαν από 9 έως 23 Ιουνίου 2006 και πραγματοποιήθηκαν χάρη στην οικονομική ενίσχυση του Πανεπιστημίου του Μιζούρι, ύστερα από την πρωτοβουλία και τις ενέργειες του καθηγητή Αρχαιολογίας και προέδρου της Έδρας Ελληνικών Σπουδών του ίδιου Πανεπιστημίου, Μ. Κοσμόπουλου, ο οποίος είναι υπεύθυνος των επιφανειακών ερευνών στην Ίκλαινα Πυλίας.
Στην κορυφή χαμηλού τύμβου αποκαλύφθηκε συστάδα κιβωτιόσχημων τάφων λαξευμένων στο φυσικό βράχο (Εικ.8). Ερευνήθηκαν εννέα τάφοι, από τους οποίους οι έξι ήταν παιδικοί. Λόγω της παντελούς σύλησής τους και της έλλειψης ευρημάτων, εκτός λιγοστών οστών, είναι αδύνατη η χρονολόγησή τους.
Σε χαμηλότερο έξαρμα, βορείως του προηγούμενου, η αφαίρεση των επιφανειακών χωμάτων αποκάλυψε σε μικρό βάθος πυκνά οικιστικά λείψανα του τέλους της μεσοελλαδικής και των αρχών της υστεροελλαδικής εποχής. Ο χαμηλός γήλοφος, τμήμα του οποίου έχει καταστραφεί με εκσκαπτικό μηχάνημα, συνέχισε να βρίσκεται σε χρήση έως την ύστερη ρωμαϊκή περίοδο, όπως μαρτυρεί η ανευρεθείσα κεραμική και οι κατεργασμένες πωρόπλινθοι που προέρχονται από μεγάλο οικοδόμημα και έχουν μετατοπιστεί από την αρχική τους θέση. Στην ανατολική πλευρά του εξάρματος ερευνήθηκε δεξαμενή ύστερων ρωμαϊκών χρόνων, διαστ. 1,50x 1,30 και βάθ. 0,70μ. Την ανασκαφική έρευνα επόπτευσε η αρχαιολόγος Ευ. Μαλαπάνη.
Σημειώσεις:
1. The Pylos Regional Archaeological Project Internet Edition: Kanalos
2. The Pylos Regional Archaeological Project Internet Edition: Megas Kambos 1& 2
3. Αρχαιολογικό Δελτίο 61 (2006). Σελ. 376