Το οροπέδιο της Τριπύλης έχει υψόμετρο 350- 450 περίπου μέτρα και περικλείεται απ΄όλες τις πλευρές από τις υψηλές Α απολήξεις των Κοντοβουνίων. Το απόμερο και ασφαλές αυτό οροπέδιο ήταν σημαντικός συγκοινωνιακός κόμβος ειδικά στην αρχαιότητα αφού από αυτόν πέρναγε ο δρόμος από την αρχαία Μεσσήνη προς το λιμάνι της αρχαίας Κυπαρισσίας. Στην Β πλευρά του οροπεδίου υπάρχει ένα άνοιγμα που επιτρέπει την πρόσβαση στην Δ πλευρά της πεδιάδας του Αρκαδικού ποταμού, του αρχαίου Κυπαρισσήεντα. Στην ΝΑ πλευρά στην περιοχή του Λατζουνάτου υπάρχει πρόσβαση προς την Κεντρική και Ανατολική Μεσσηνία. Στο αρκετά μεγάλο και κλειστό οροπέδιο της Τριπύλης υπάρχουν αρκετές πηγές νερού και τα εδάφη είναι αρκετά γόνιμα.
Το οροπέδιο της Τριπύλας είναι ουσιαστικά άγνωστο και ανεξερεύνητο από αρχαιολογικής πλευράς. Το πιό γνωστό μνημείο της περιοχής είναι το μεσαιωνικό κάστρο του Σαφλαούρου στην περιοχή του Λαντζουνάτου ενώ στην τοποθεσία Πούσια ή Παλιόλακκα, εντοπίζεται αμυντική μονάδα των Ελληνιστικών χρόνων[2] που θα πρέπει να επόπτευε οδό που πέρναγε στα Δ από το οροπέδιο της Τριπύλης. Στην πλευρά της Β πρόσβασης στο οροπέδιο υπάρχει ο αρχαιολογικός χώρος των Ελληνικών Μουριατάδας[3] όπου υπήρχε σημαντικό πόλισμα των Υστεροελλαδικών χρόνων.
Εντός του οροπεδίου της Τριπύλης εντοπίζονται τρείς Προϊστορικές θέσεις: Στο Σελλά, το Ραπτόπουλο και το Λαντζουνάτο.
Σελλάς
Το χωριό του Σελλά βρίσκεται στο μέσον περίπου του οροπεδίου της Τριπύλης. Απέχει περίπου 19 χλμ προς ΝΑ από την Κυπαρισσία στη διαδρομή που ξεκινά από αυτήν και συνεχίζει προς το χωριό του Σελλά, μέσω των χωριών Μπλεμενιάνων, Βρυσών, Καρβουνίου, Μουριατάδας και τον λόφο «Ελληνικό», όπου είναι ο Αρχαιολογικός χώρος της Μουριατάδας. Κατόπιν εισέρχεται στο λεκανοπέδιο της περιοχής της Τριπύλης και ακολουθεί τον δρόμο που ανηφορίζει προς το Σελλά, το οποίο βρίσκεται σε υψόμετρο 496μ.Το νεκροταφείο του Σελλά βρίσκεται σε υψόμετρο 570μ. περίπου και καταλαμβάνει το Δ άκρο μιάς βουνοσειράς που απολήγει, προς Δ, από τα βουνά που ορειοθετούν την Α πλευρά του οροπεδίου της Τριπύλης. Η θέση εποπτεύει την κοιλάδα του Αρκαδικού ποταμού, στα Δ ,και βρίσκεται ακριβώς πάνω από τον δρόμο Σελλά προς Τριπύλα. Το χωριό του Σελλά, που έχει αρκετές και πλούσιες πηγές νερού, βρίσκεται πιό χαμηλά, προς ΒΑ, σε απόσταση περίπου 500μ. Την Προϊστορική ακρόπολη, που βρίσκεται αμέσως ΒΔ του νεκροταφείου, εντόπισαν και περιέγραψαν[4] οι Αμερικανοί αρχαιολόγοι William A. McDonald και Richard Hope Simpson οι οποίοι διενήργησαν επιφανειακές αρχαιολογικές έρευνες στην Μεσσηνία στην περίοδο 1961- 68.
Η ακρόπολη είχε έκταση 150μ. Α- Δ Χ 80μ. με το μεγαλύτερο μέρος των κεραμικών αποτμημάτων να εντοπίζεται στην κορυφή και τις Α πλαγιές. Η κεραμική χρονολογείται στην ΜΕ και ΥΕ εποχή και χαρακτηρίζεται ως χοντροκομμένη «επαρχιακού» τύπου. Σχετικώς οι Αμερικανοί Αρχαιολόγοι αναφέρουν: "Sherds are most plentiful on the top and upper s terraces. All of the pottery is of very coarse "provincial" type. MH seems to be represented by a flat strap handle of a goblet and by splaying rims of large bowls. Most of the sherds, however, are of dark brown or dark gray fabrics with added flakes of grit, similar to the coarse ware from Parapoungion (#31B) and Malthi (#27). They could be MH or LH or both. Although located in a very isolated area, this site commanded an interior route of some importance linking the Kyparissia river valley with the south. The site has a fine view over the upper and middle valley. The linking site of Mouriatadha (#22A) can be seen on the skyline to NW."
Στην σημερινή του μορφή ο αρχαιολογικός χώρος έχει καταστραφεί σχεδόν ολοκληρωτικά από την ανθρώπινη δραστηριότητα ενώ δε είναι καν εφικτή η πρόσβαση στο σημείο.
Εκτός από την ακρόπολη έκτασης 12 στρεμμάτων, δεν αποκλείετε να υπήρχε οικιστική θέση και στο χωριό του Σελλά, στις Β υπώρειες του λόφου της ακρόπολης. Το σημείο του χωριού είναι ψηλά και σε οχυρή θέση με αρκετές πηγές νερού. Αν και δεν μπορούμε να είμαστε απόλυτα σίγουροι, είναι ωστόσο αρκετά πιθανόν στην περιοχή του Σελλά να υπήρχε η πιό σημαντική Προϊστορική θέση εντός του οροπεδίου της Τριπύλης. Βρισκόταν πάνω στην διαδρομή της οδού από την περιοχή της Μουριατάδας και των Δ ακτών της Κυπαρισσίας στα Β, προς την Κεντρική και Ν Μεσσηνία.
Ραπτόπουλο [5]
Στον λόφο "Κάστρο" του Ραφτόπουλου εντοπίζεται μία άγνωστη Προϊστορική θέση.Ο λόφος του Κάστρου βρίσκεται 1200μ. ΝΑ από το Ραπτόπουλο και 730μ. ΒΔ από το Κλωνί. Ο λόφος έχει ύψος 660μ. και πρόκειται για μία από τις Α απολήξεις του μεγάλου ορεινού όγκου των Κοντοβουνίων. Στην κορυφή του λόφου δημιουργείται ένα μεγάλο πλάτωμα αρκετών στρεμμάτων στο οποίο εντοπίζεται ένα βραχώδες επίπεδο έξαρμα ενός περίπου στρέμματος.
Στο πλάτωμα της κορυφής αλλά και στις Α πλαγιές του λόφου εντοπίζεται πλήθος κτηρίων και τοιχίων χωρίς συνδετικό κονίαμα. Τα υπολείμματα των κατασκευών μοιάζουν με τις τυπικές Προϊστορικές θέσεις που βρίσκονται διάσπαρτες στην Μεσσηνία ενώ η κεραμική που υπάρχει στην θέση πρέπει σχεδόν με σιγουριά να χρονολογηθεί στου προϊστορικούς χρόνους.
Η θέση πιθανότατα χρησιμοποιήθηκε και στον μεσαίωνα αφού στο βραχώδες επίπεδο έξαρμα της κορυφής εντοπίζονται κτίσματα με συνδετικό κονίαμα που πιθανότατα ανήκουν σε μικρό πύργο- παρατηρητήριο[6] των μεσαιωνικών χρόνων.
Η Προϊστορική θέση στον λόφο του Κάστρου του Ραφτόπουλου είναι άγνωστη και δεν αναφέρεται στην βιβλιογραφία[7]. Επίσης δεν συγκαταλέγετε στο κατάλογο των Προϊστορικών θέσεων που εντόπισαν και κατέγραψαν οι Αμερικανοί αρχαιολόγοι William A. McDonald και Richard Hope Simpson την δεκαετία του ΄60.
Η Προϊστορική θέση του Ραφτόπουλου βρίσκεται στην ΒΔ πλευρά του οροπεδίου της Τριπύλης και θα πρέπει να ήταν μιά μεσαία μεγέθους αγροτική εγκατάσταση η οποία ήλεγχε την είσοδο από την Β πλευρά προς το οροπέδιο. Επίσης η ακρόπολη του Ραπτόπουλου, τοποθετημένη ψηλά στην Α πλευρά των Κοντοβουνίων, πολύ πιθανόν να ήλεγχε και την πρόσβαση προς το οροπέδιο στην κορυφή των βουνών, όπου στην θέση Παλαιόκαστρο "Λιμνών" και σε υψόμετρο 1000μ. βρισκόταν μιά ακόμα σημαντική αλλά και άγνωστη Προϊστορική θέση.[8]
Λαντζουνάτο
Η Προϊστορική θέση εντοπίζετε 300μ. Β από το χωριό του Λαντζουνάτου.[9] Στο σημείο αυτό υπάρχει ένα αρκετά μεγάλο πλάτωμα στην κορυφή μιας από τις απολήξεις των βουνών στην Ν πλευρά του οροπεδίου της Τριπύλης.
Στην Δ πλευρά του πλατώματος υπάρχει ένας λόφος. Γύρω από τον λόφο, κυρίως στις Ν και Α πλευρές παρατηρούνται αρκετοί λιθοσωροί. Σε κάποια σημεία υπάρχουν ακόμα τμήματα τειχών, που φαίνονται να είναι στην αρχική του θέση. Κάποια άνδηρα στην Α πλευρά του λόφου φαίνεται να έχουν κατασκευαστεί με οικοδομικό υλικό από την ακρόπολη. Στην κορυφή αλλά κυρίως στις Α πλαγιές του λόφου όπου παρατηρούνται και τα περισσότερα υπολείμματα της θέσης ενώ υπάρχουν και αρκετά κεραμικά αποτμήματα που με σιγουριά σχεδόν θα λέγαμε ότι είναι προϊστορικά.Στα Α ο δρόμος φαίνεται να έχει καταστρέψει μέρος της θέσης η οποία πιθανόν να εκτείνετε και στις πλαγιές του απέναντι Α λόφου. Εδώ παρατηρούνται τοιχία και υπολείμματα κατασκευών, ενώ στην κορυφή του λόφου υπάρχει κτήριο νεότερης εποχής, ίσως οθωμανικής περιόδου. Κοντά στο κτήριο υπάρχει μεγάλος ένας μεγάλος λιθοσωρός, ενώ η κεραμική στο σημείο αυτό φαίνεται να είναι και αυτή νεότερων χρόνων. Προϊστορική κεραμική δεν φαίνεται να υπάρχει στην πλευρά αυτή, αν και δεν πρέπει να αποκλειστεί η προϊστορική θέση να έφτανε ως το σημείο αυτό. Αν και είναι δύσκολο να υπολογιστεί η Προϊστορική θέση του Λαντζουνάτου πιθανόν να είχε έκταση από 8 έως 10 στρέμματα.
Η Προϊστορική θέση του Λαντζουνάτου είναι άγνωστη και απ΄ ότι γνωρίζω δεν αναφέρετε στην βιβλιογραφία. Κοντά από την θέση αυτή υπάρχει η δίοδος από την περιοχή του Λαζτουνάτου και το οροπέδιο της Τριπύλας προς τα Ν και τη κεντρική Μεσσηνία, ενώ η θέση επόπτευε και μεγάλο μέρος της Ν πλευράς του οροπεδίου. Η θέση θα πρέπει να λειτουργούσε και ως φυλάκιο, προστατεύοντας την σημαντική αυτή οδό της Αρχαιότητας.
"Αριστομένης ο Μεσσήνιος"
[1] "Αριστομένης ο Μεσσήνιος": Κάστρο Σαφλαούρο, Τριφυλία (online)
[2] "Αριστομένης ο Μεσσήνιος": Κρυονέρι Τριφυλίας: Αρχαίο φυλάκιο (online)
[3] "Αριστομένης ο Μεσσήνιος": Αρχαιολογικός χώρος Μουρατιάδας, Τριφυλία (online)
[4] Messenia III: McDonald, William A. and Richard Hope Simpson. Further Explorations in Southwestern Peloponnese: 1964-1968, American Journal of Archaeology. Vol.73, No.2 (Apr., 1969), pp.123-177., 22D. Nekrotapheion (Sellas), pg. 133. Online here.
[5] Οι φωτογραφίες του Κάστρου του Ραφτόπουλου είναι από τον Βασίλειο Χάντζο τον οποίο ευχαριστώ θερμά για την ευγενή παραχώρησή τους.
[6] Βιργινία Αλμπάνη- Νίκος Κοντογιάννης- Νιόβη Μπούζα: Αρχαιολογικό Δελτίο 2001- 4 σελ.:353
[7] Υπάρχει μιά αναφορά από το Παναγιωτόπουλο Αναστάσιο στην εργασία του "Μεσαιωνικής Μεσσηνίας ιστορικογεωγραφικά & Κοντοβουνίων οικιστικά". Σχετικώς αναφέρει: "Κάστρο απροσδιόριστης ηλικίας που επανοικοδομήθηκε στον μεσαίωνα ή άλλο που ερημώθηκε τελείως, χωρίς να αφήσει τ' όνομα του στη θέση Κάστρο, μεταξύ των χωρίων Κλωνί και Ραφτόπουλου. Του τελευταίου εντοπίζονται θεμέλια σπιτιών περί την κορυφή του λόφου (660μ.), η έρευνα των οποίων καθίσταται αδύνατη χωρίς ανασκαφικά μέσα."
[8] "Αριστομένης ο Μεσσήνιος": Λίμνες Κοντοβουνίων: Η Προϊστορική ακρόπολη (online)
[9] Θέση Προϊστορικής θέσης Λαντζουνάτου via google maps: 37.180281, 21.807788