Ο περιηγητής και συγγραφέας περιηγητικών κειμένων Παυσανίας ήταν Έλληνας ή εξελληνισμένος Λυδός αριστοκρατικής καταγωγής, που έτρεφε βαθύ σεβασμό και θαυμασμό προς τον Αρχαίο Ελληνικό Πολιτισμό. Το δεκάτομο έργο του «Ελλάδος Περιήγησις», που σώζεται ολόκληρο, αποτελεί πολύτιμη πηγή αρχαιογνωσίας, καθώς καταγράφει και διασώζει τα μνημεία της ελληνικής αρχαιότητας στο σύνολό τους. Στη γραφή του περιγράφει μνημεία, παραδόσεις, έθιμα και προϊόντα και με εξαίρετο ύφος αποδίδει την πραγματικότητα του ελληνικού χώρου και μαρτυρά την ελληνική ζωή της κλασικής εποχής.
Ο περιηγητής ταξίδεψε σε όλο τον ελληνικό χώρο και με το έργο του ουσιαστικά συγκρότησε τη βάση της αρχαιολογικής γνώσης. Παράλληλα με την παρατήρηση, ο Παυσανίας επεκτείνεται και σε ζητήματα συνείδησης, καθώς αναφέρεται τόσο στις λαϊκές παραδόσεις όσο και στα γράμματα, παραδίδοντας έτσι μια πολύτιμη σύνθεση για την κλασική ελληνική γραμματεία και τέχνη. Το ύφος του είναι λιτό και ακριβές, ενώ στέκεται κριτικά απέναντι στην παρακμή της σύγχρονής του Ελλάδας, αποδίδοντάς την στους καταστροφικούς εμφυλίους πολέμους καθώς και στον Φίλιππο Β΄. Το έργο του αποτελεί βασική πηγή και σημαντικό σημείο αναφοράς του κλασικού ελληνικού πολιτισμού, όπου σε μεγάλο βαθμό στηρίχθηκε η αναβίωση του κλασικού ιδεώδους της σύγχρονης Δύσης. Ο μελετητής του James Frazer, ο οποίος παρήγαγε μια από τις αγγλικές μεταφράσεις του έργου του, θεωρεί ότι τα ερείπια της Ελλάδας, χωρίς αυτόν, θα ήταν ένας απρόσιτος λαβύρινθος και ένα αίνιγμα χωρίς απάντηση.
«Η Ελλάδος Περιήγησις», είναι ένα οδοιπορικό με το οποίο ο Παυσανίας ξεναγεί τον αναγνώστη στην Πελοπόννησο, Αττική, Βοιωτία και Φωκίδα. Μνημονεύονται όλα τα αξιοθέατα, μνημεία, έργα τέχνης, τάφοι και καταγράφονται παραδόσεις. Επίσης παρατίθενται μακροσκελείς ιστορικές παρεκβάσεις, γίνεται μνεία πόλεων, τοποθεσιών, ποταμών, βουνών και οδών, τις οποίες επισκέφτηκε ή ακολούθησε, και καταγράφονται έθιμα ή δεισιδαιμονίες. Το έργο του χωρίζεται σε 10 βιβλία και σώζεται ακέραιο. Βιβλίο 1: Αττικά Βιβλίο 2: Κορινθιακά Βιβλίο 3: Λακωνικά Βιβλίο 4: Μεσσηνιακά Βιβλίο 5: Hλιακά, τόμος Α' Βιβλίο 6: Ηλιακά, τόμος Β' Βιβλίο 7: Αχαϊκά Βιβλίο 8: Αρκαδικά Βιβλίο 9: Βοιωτικά Βιβλίο 10: Φωκικά, Λοκρών Οζόλων
Τα Μεσσηνιακά:
Τα Μεσσηνιακά του Παυσανία δημοσιεύτηκαν μεταξύ του +170 με +177, αφού πρώτα ο περιηγητής διήλθε την Μεσσηνία, και περιγράφει τις πόλεις, τους Ναούς και τα Ιερά που είδε.
Αναφέρεται επίσης αναλυτικά στην προϊστορία και μυθολογία του τόπου και μάλιστα είναι η κυριότερη πηγή για τους περίφημους Μεσσηνιακούς πολέμους. Ο Παυσανίας (μαζί βέβαια με τον Στράβωνα) είναι η σημαντικότερη αρχαία πηγή που διαθέτουμε για την Αρχαία Μεσσηνία.
