Πάνω από το χωριό Πλατιάνα, μέσα στα τείχη αρχαίας ακρόπολης1, η οποία απλώνεται σε δυσπρόσιτη ράχη στην ανατολική απόληξη του όρους Ααπίθα, βρίσκονται τα ερείπια δύο χριστιανικών ναών.
Σύμφωνα με τον Ε. Μeyer, ο ανατολικός είναι γνωστός ως Προφήτης Ηλίας και ο δυτικός ως Άγιος Ηλίας. Ο τελευταίος, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι κατασκευή των μέσων του 20ου αιώνα2. Αντίθετα ο Ν. Γιαλούρης αναφέρει έναν βυζαντινό ναό και τον τοποθετεί στο δυτικό άκρο της ακρόπολης3. Οι ονομασίες των ναών ενδεχομένως είναι νεώτερες και αποδόθηκαν στα ερείπια επειδή βρίσκονται στην κορυφή του βουνού4. Ο «Προφήτης Ηλίας» είναι μονόχωρη αίθουσα χωρίς νάρθηκα, με μέγιστες διαστάσεις 4,60μ.Χ 9,35μ. περίπου.
Η αναλογία μήκους προς πλάτος είναι, η συνήθης στους μονόχωρους, 2:1. Απολήγει σε αψίδα με βέλος 1,02μ. Διαθέτει δύο εισόδους, μια στην δυτική πλευρά και μια στην μεσημβρινή. Το πάχος των τοίχων είναι 0,70μ. Είναι κτισμένος με οικοδομικό υλικό από την αρχαία ακρόπολη. Χρήση συνδετικού κονιάματος δεν διακρίνεται. Το ναΰδριο είναι δύσκολο να χρονολογηθεί από τα διαθέσιμα στοιχεία.
Σημειώνεται ότι η οχυρή και επίκαιρη αρχαία θέση5 χρησιμοποιήθηκε κατά τον Μεσαίωνα, όπως μαρτυρούν και επισκευές των τειχών με αργούς λίθους και ασβεστοκονίαμα ως συνδετικό υλικό6 οπότε η ίδρυση της εκκλησίας μπορεί να αναχθεί στην ίδια περίοδο. Μάλιστα η θέση έχει ταυτιστεί με το μεσαιωνικό κάστρο της Άκουμπας7. Η ορεινή Ηλεία διαθέτει ένα εκτεταμένο δίκτυο κάστρων, σε μερικά από τα οποία έχουν εντοπιστεί και κάποιοι από τους ναούς τους, όπως στο κάστρο της Ωριάς ή στην Άλβαινα/Αράκλοβο8. Κάποια χρησιμοποιούν αρχαίες θέσεις, όπως η Καλίδονα- Γυφτόκαστρο, η Λινίστενα, ίσως η Νεροβίτζα- Αλίφειρα9.
Βιβλιογραφία
• Γιαλούρης 1973, 163.
• Μeyer 1957, 27, 28, σχ. 1.
• Speich 1980, 344.
1 Ταυτίζεται από τους ερευνητές με τις αρχαίες πόλεις Τυπανέαι (Γιαλούρης 1973, 162-163, Μeter 1957, 22 κ.ε.) ή Αίπυ.
2 Σύμφωνα με τον Μeyer 1957, 28, πιν.1, οι κάτοικοι της Πλατιάνας οικοδόμησαν τον ναό το 1950 και γι' αυτό δεν σημειώνεται σε παλιότερους χάρτες και περιγραφές. Πριν περατωθεί, οι κάτοικοι από το χωριό Τρύπες τον γκρέμισαν γιατί η ακρόπολη ανήκε στην περιφέρεια της δικής τους κοινότητας. Την πληροφορία επαναλαμβάνει και ο δρείεύ 1980, 344. Πρόκειται για μονόχωρη αίθουσα με ημικυλινδρική αψίδα. Είναι κτισμένη με αρχαίο οικοδομικό υλικό.
3 Γιαλούρης 1973, 163.
4 Στην μεταβυζαντινή περίοδο οι ναοί στις κορυφές λόφων και βουνών ονομάζονται συνήθως Προφήτης ή Άγιος Ηλίας.
5 Το κάστρο της Πλατιάνας έχει οπτική επαφή με το Αράκλοβο (Άλβαινα): Βλ. Παναγία και Σωτήρας Άλβαινας.
6 Π. Κανελλόπουλος, Ή Πλατιάνα καί το Αίπυ, ΟλΧρον 3, 1972, 248-255, 255.
7 Βοη 1969, 346, 373, 391.
8 Βλ. μονόχωροι ναοί, 421 κ.ε.
9 Βλ. Ιστορική και τοπογραφική επισκόπηση, 43 κ.ε.
2 Σύμφωνα με τον Μeyer 1957, 28, πιν.1, οι κάτοικοι της Πλατιάνας οικοδόμησαν τον ναό το 1950 και γι' αυτό δεν σημειώνεται σε παλιότερους χάρτες και περιγραφές. Πριν περατωθεί, οι κάτοικοι από το χωριό Τρύπες τον γκρέμισαν γιατί η ακρόπολη ανήκε στην περιφέρεια της δικής τους κοινότητας. Την πληροφορία επαναλαμβάνει και ο δρείεύ 1980, 344. Πρόκειται για μονόχωρη αίθουσα με ημικυλινδρική αψίδα. Είναι κτισμένη με αρχαίο οικοδομικό υλικό.
3 Γιαλούρης 1973, 163.
4 Στην μεταβυζαντινή περίοδο οι ναοί στις κορυφές λόφων και βουνών ονομάζονται συνήθως Προφήτης ή Άγιος Ηλίας.
5 Το κάστρο της Πλατιάνας έχει οπτική επαφή με το Αράκλοβο (Άλβαινα): Βλ. Παναγία και Σωτήρας Άλβαινας.
6 Π. Κανελλόπουλος, Ή Πλατιάνα καί το Αίπυ, ΟλΧρον 3, 1972, 248-255, 255.
7 Βοη 1969, 346, 373, 391.
8 Βλ. μονόχωροι ναοί, 421 κ.ε.
9 Βλ. Ιστορική και τοπογραφική επισκόπηση, 43 κ.ε.
