Τον Απρίλιο του 2006, καθ’ υπόδειξη του Ν. Παναγιωτόπουλου, πραγματοποιήθηκε αυτοψία στο ερειπωμένο Κάστρο της Βούταινας. Πρόκειται για ένα μικρό οχυρό, στην κορυφή υψώματος δυτικά του οικισμού της Ανω Βούταινας.
 |
| Άνω Βούταινα Μεσσηνία |
Από το κάστρο διατηρούνται μόνο λείψανα ενός πύργου και μία κτιστή καμαροσκέπαστη δεξαμενή ορθογώνιας κάτοψης (Εικ.28). Τα τείχη που προστάτευαν το μικρό οχυρό έχουν σχεδόν στο σύνολό τους καταρρεύσει, δεν είναι δύσκολο όμως να παρακολουθήσει κανείς την πορεία τους. Το κάστρο φαίνεται ότι ακολουθούσε τη διαμόρφωση του εδάφους, οχυρώνοντας την κορυφή του υψώματος.
Το μικρό οχυρό της Βούταινας δεν είναι άγνωστο στην επιστημονική κοινότητα1. Μνημονεύεται στις γραπτές πηγές με διάφορα παρεμφερή τοπωνύμια, που δεν αφήνουν καμία αμφιβολία για την ταύτισή του.
Το 1422 στο «Χρονικό των Τόκκων» αναφέρεται ότι ο Ercole Tocco (νόθος γιος του Carlo A' Tocco) προσέτρεξε σε βοήθεια του τελευταίου πρίγκιπα της Αχαΐας Centurione B' Zaccaria, στην κυριότητα του οποίου είχε στο μεταξύ απομείνει μόνον το Κάστρο της Αρκαδιάς/Κυπαρισσίας. Από εκεί ο Ercole «εξόρμησεν και εκούρσευσε εις των Ρωμαίων του τόπον/ την Γιάννιναν, την Γούταιναν, τα Χιλιοχώρια όλα»2.
Λίγες δεκαετίες αργότερα το οχυρό της Βούταινας αναφέρεται σε δύο καταλόγους κάστρων του 1450 (Vurinax)3 και του 1463 (Vutina)4.
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ 61 (2006) Σελ. 404
1. Α.Α. Παναγιωτόπουλος, Μεσαιωνικής Μεσσηνίας ιστορικογεωγραφικά και Κοντοβουνίων οικιστικά, Ιστορικογεωγραφικά 10 (2004), σ.9-105, κυρίως σ.34-36.
2. G. Schirӧ (επιμ.), Cronaca dei Tocco di Cefalonia di Anonimo (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 10), Roma 1975, στ. 3891-3897.
3. E. Fenster, Nochmals zu den venezianischen Listen der Kastelle auf der Peloponnes, BZ 72 (1979), σ.332.
4. Bon, La Morée franque, ό.π. (υποσημ.5), τ.I, σ.693.
Το κάστρο της Γούταινας (Ανω Βούταινα)[1]
Τρόπος προσέγγισης
Το μεσαιωνικό κάστρο της Γούταινας (ή Βούταινας) είναι ένα μικρό ερειπωμένο οχυρό, το οποίο βρίσκεται στην κορυφή του υψώματος, δυτικά πάνω από το χωριό της Ανω Βούταινας. Ακολουθώντας τον δρόμο προς τη Μάκρενα μετά την Ανω Βούταινα, στα αριστερά του δρόμου, υπάρχει μια διασταύρωση με έναν ανηφορικό αγροτικό δρόμο. Ακολουθώντας τον, περίπου εκατό μέτρα από τη διασταύρωση, πάνω στο ύψωμα στα νότια, βλέπουμε το κάστρο. Μετά από περίπου τρία ελαφρά ανηφορικά χιλιόμετρα, ανεβαίνουμε στο πλάτωμα της κορυφής του κάστρου που είναι κατάσπαρτο από τα υπολείμματα των τειχών αλλά και των κτηρίων του.
Ιστορία
Το 1422, ο τελευταίος πρίγκιπας του πριγκιπάτου της Αχαΐας, Τσεντουριόνε Β’ Ζακαρία (Centurione II Zaccaria) βρισκόταν σε δεινή θέση από τις συνεχείς επιθέσεις των Ελλήνων του Δεσποτάτου του Μυστρά. Από την άλλοτε κραταιά φραγκική αποικία, του είχε απομείνει μόνο το Κάστρο της Αρκαδιάς (Κυπαρισσία). Τότε, όπως περιγράφεται στο «Χρονικόν των Τόκκων», προσέτρεξε για βοήθειά του ο υιοθετημένος γιος του Κάρλο Α’ Τόκκο (Carlo A' Tocco), Ερκολε Τόκκο (Ercole Tocco). Ο Κάρλο Α’ Τόκκο, αφού το 1414 είχε χάσει τα φυσικά τέκνα του, υιοθέτησε τα παιδιά του αδελφού του και έτσι απέκτησε πέντε γιους, που αναφέρονται ως νόθα τέκνα του. Αφού ο Ερκολε έφθασε στην Αρκαδιά, συγκρότησε στρατιωτικό σώμα κι επιτέθηκε στις βυζαντινές κτήσεις:
[…] Αφού γαρ αποσώθησαν εκεί εις την Αρκαδίαν,
Έσμιξαν και του πρίγκιπος ολίγοι στρατιώται.
Ηπήρεν τους ο Ερκούλιος, εδιέβη εις τον κούρσον.
Κι υπήγεν και εκούρσευσεν εις των Ρωμαίων τον τόπον,
Την Γιάννιναν, την Γούταιναν, τα Χιλιοχώρια όλα.
Κούρση ηπήρασιν πολλά, άπειρα, υπερμέτρου,
Ηχμαλωσίαν έκαμαν, πολλές ψυχές επιάσαν. [….]
Το «Χρονικόν των Τόκκων» είναι έμμετρο έργο αγνώστου, γραμμένο σε μεσαιωνικά ελληνικά, εξυμνεί τον Κάρλο Τόκκο και περιγράφει τη δράση της οικογένειας των Τόκκων και τα γεγονότα της περιόδου 1375 έως 1425. (G. Schirò, Το Χρονικό των Τόκκων. Τα Ιωάννινα κατά τας αρχάς του ΙΕ αιώνος, Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών, Ιωάννινα 1965).
Οπως είναι φανερό, οι περιοχές αυτές μόνο λεηλατήθηκαν και δεν ξαναπέρασαν στη φραγκική κυριαρχία.
Περιγραφή
Τα τείχη του κάστρου έχουν σχεδόν ολοκληρωτικά καταρρεύσει. Στη βορειοανατολική πλευρά του οχυρού διατηρείται μόνο το γωνιακό υπόλειμμα ενός πύργου του με ένα αψιδωτό άνοιγμα στη βόρεια πλευρά του και η δεξαμενή του κάστρου.
Στο ίδιο σημείο, μπροστά από το άνοιγμα, βρίσκεται καρφωμένος ιστός σημαίας. Η θέα της γύρω περιοχής είναι μοναδική και επιβεβαιώνει τη στρατηγική σημασία του κάστρου. Λιθοσωροί αλλά και σπασμένα κεραμίδια, περιμετρικά του οχυρού, επισημαίνουν τη θέση του μεσαιωνικού οικισμού της Γούταινας.
