Ο Άγιος Νικόλαος «στης Μαρούλαινας» είναι ένας από τους μικρότερους σταυρεπίστεγους ναούς της Πελοποννήσου. Κτίστηκε λίγο μετά τα μέσα του 13ου αιώνα χωρίς ιδιαίτερη εκζήτηση, με μικρούς λίθους, συνδετικό ασβεστοκονίαμα και μικρά τεμάχια πλίνθων στους αρμούς.
Οι τοιχογραφίες στο εσωτερικό του ναού ανήκουν, στο μεγαλύτερο μέρος τους, σε μία ενιαία φάση και χρονολογούνται βάσει τεχνοτροπικών και εικονογραφικών κριτηρίων προς τα τέλη του 13ου αιώνα. Περιλαμβάνουν παραστάσεις από τις κυριότερες γιορτές του Δωδεκαόρτου και έναν εκτενή κύκλο με σκηνές από τον βίο του Aγίου Νικολάου. Στην κατώτερη ζώνη έχουν ιστορηθεί η Δέηση, μορφές ολόσωμων αγίων και η προσκυνηματική παράσταση του επώνυμου Αγίου Νικολάου. Η κύρια φάση τοιχογράφησης του ναού, έργο επαρχιακό, αποδίδεται σε δύο ζωγράφους. Ο απόηχος των σύγχρονων καλλιτεχνικών εξελίξεων στα μεγάλα αστικά κέντρα της εποχής αλλά και η επίδραση της δυτικής τέχνης ανιχνεύονται μόνο σε ορισμένα παραπληρωματικά εικονογραφικά θέματα. Το κτιστό τέμπλο κατασκευάστηκε και τοιχογραφήθηκε σε μεταγενέστερη εποχή.
Το μνημείο αποκαταστάθηκε κατά τα έτη 2010 και 2011 υπό την εποπτεία της 26ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Το έργο χρηματοδοτήθηκε από τους Θανάση και Μαρίνα Μαρτίνου, με δωρεά τους προς το Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς (ΣΑΚ) της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ Περιβάλλοντος & Πολιτισμού. Ο αρχιτέκτων Ιωσήφ Ευφραιμίδης επέβλεψε τις εργασίες αποκατάστασης, ενώ η συντηρήτρια Θεοδώρα Αντωνοπούλουπραγματοποίησε την συντήρηση των τοιχογραφιών.
Το έργο υποστήριξαν η 26η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων με υλικοτεχνικό εξοπλισμό, κάτοικοι της Καστάνιας, κάτοικοι της Λαγγάδας με δωρεά κεραμίδων και φιλοξενίας, και ο Δημήτρης Βαμβακάρης με την δωρεά της ξύλινης θύρας. Ανάδοχος για τις εργασίες κατασκευής ήταν η Κωνσταντίνα Μελιγαλιώτη.
Κατά τις εργασίες αποκαταστάσεως του μνημείου έγιναν οι παρακάτω εργασίες: στερέωση και καθαρισμός των τοιχογραφιών• αποκατάσταση της στέγης με αποξήλωση της πλάκας σκυροδέματος, στερέωση των θόλων, επαναφορά των αρχικών κλίσεων και τοποθέτηση παλαιών χειροποίητων κεραμιδιών•αποξήλωση δαπέδου τσιμεντοκονίας στο εσωτερικό του ναού και κατασκευή νέου δαπέδου• καθαρισμός των αρμών και της τοιχοποιίας• εφαρμογή ενεμάτων φυσικής ροής με φυσική υδραυλική άσβεστο NHL5• αρμολόγηση αργολιθοδομής με διατήρηση ιχνών από παλαιότερα κονιαμάτα• συμπλήρωση κεραμοπλαστικών στοιχείων με νέα χειροποίητα από κονίαμα• κατασκευή και τοποθέτηση ξύλινης θύρας• διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου με αφαίρεση επεμβάσεων από μπετόν, αποστράγγιση ομβρίων υδάτων, αποκατάσταση των λιθόστρωτων καλντεριμιών και ανάδειξη του φυσικού εδάφους. Όλα τα χρήσιμα υλικά ανακυκλώθηκαν.
Κείμενο από τον ιστότοπο: Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού
Φωτογραφίες από τον ιστότοπο: naoistimani.blogspot.gr
