Μια αποτελεσματική λύση για αυτές τις συνοριακές διαφορές δόθηκε με τον μόνιμο καθορισμό της συνοριακής γραμμής από το Ρωμαίο πραίτορα της Αχαΐας, λίγο μετά το +25, επί αυτοκράτορα Τιβερίου. Τότε μπήκαν από τους Ρωμαίους πενήντα "αμετάθετοι όροι", από τα αρκαδικά σύνορα μέχρι τα παράλια του Μεσσηνιακού Κόλπου.
Αυτοί οι "όροι" ήταν συνήθως δυσκολομετακίνητοι φυσικοί βράχοι, που πάνω τους είχαν χαραγμένα σύμβολα ή και λίθινες ενεπίγραφες στήλες που καθόριζαν τη θέση των συνόρων. Αυτό δηλαδή ήταν ένα σύστημα οριοθέτησης που έμοιαζε με τις αρχαιότερες Αθηναϊκές Ερμές. Οι Ερμές βέβαια ήταν ενεπίγραφες, παρόδιες, πανομοιότυπες στήλες που σηματοδοτούσαν αποστάσεις, ενώ οι "όροι" των Ρωμαίων σκαλίζονταν επιτόπου, κυρίως πάνω σε φυσικούς αμετάθετους ογκόλιθους. Παρά όμως και τους ρωμαϊκούς "όρους" πάλι υπήρχαν διαμαρτυρίες και παράπονα. Ετσι λίγο πριν το +78 έγινε ξανά λεπτομερής έλεγχος της συνοριακής γραμμής και καταγραφή των "όρων" από το "χωρομέτρη" Τίτο Μονόμιτο (Titos Flaouios Monomitos). Το αποτέλεσμα αυτής της καταγραφής χαράχθηκε από τους Μεσσήνιους, με την επικύρωση του Μονόμιτου, πάνω σε μια μεγάλη λίθινη στήλη. Δυο κομμάτια αυτής της στήλης βρέθηκαν και φυλάσσονται στην Αρχαία Μεσσήνη, στο εκεί αρχαιολογικό μουσείο.
Σ’ αυτή την ενεπίγραφη στήλη αναφέρεται και η θέση ενός ιερού της "Λιμνάτιδος Αρτέμιδος".
Η πληθώρα ιερών της "Λιμνάτιδος" Αρτέμιδος, μιας πολύ δημοφιλούς στη Μεσσηνία και τη
Λακωνία θεότητας, που προστάτευε κυρίως τους αλιείς και τους κυνηγούς, δυσκολεύει κατά πολύ τον εντοπισμό του ιερού στη μεθόριο της Μεσσηνίας και της Λακωνίας, όπου έγινε η συμπλοκή των Μεσσηνίων με τους Σπαρτιάτες και ο φόνος του Σπαρτιάτη βασιλιά Τηλέκλου.
Αυτός ο φόνος λέγεται ότι ήταν η αιτία που μετά από σαράντα περίπου χρόνια, όταν πια στη Μεσσηνία βασίλευαν ο Αντίοχος και ο Ανδροκλής, γιοι του Φίντα, και στη Σπάρτη ο Αλκαμένης, γιος του Τηλέκλου, και ο Θεόπομπος γιος του Νικάνδρου, ξεκίνησε ο πόλεμος ανάμεσα στους Μεσσήνιους και τους Λάκωνες.
Από τη στήλη λοιπόν της ρωμαϊκής εποχής ορίζεται ότι:
«…από τήσδε κατά το απόκρημνον επί το Ιερόν, ο προσονομάζουσιν Αρτέμιδος Λιμνάτιδος, ο εστίν υπέρ τον χειμάρρουν, ον προσονομάζουσιν Χοίρειον…».
(Inscriptiones Graecae V,1. Inscriptiones Laconiae et Messeniae, ed. W. Kolbe, editio maior, Berlín 1913. πινακίδα 1431)
Η πληθώρα ιερών της "Λιμνάτιδος" Αρτέμιδος, μιας πολύ δημοφιλούς στη Μεσσηνία και τη
Λακωνία θεότητας, που προστάτευε κυρίως τους αλιείς και τους κυνηγούς, δυσκολεύει κατά πολύ τον εντοπισμό του ιερού στη μεθόριο της Μεσσηνίας και της Λακωνίας, όπου έγινε η συμπλοκή των Μεσσηνίων με τους Σπαρτιάτες και ο φόνος του Σπαρτιάτη βασιλιά Τηλέκλου.
Αυτός ο φόνος λέγεται ότι ήταν η αιτία που μετά από σαράντα περίπου χρόνια, όταν πια στη Μεσσηνία βασίλευαν ο Αντίοχος και ο Ανδροκλής, γιοι του Φίντα, και στη Σπάρτη ο Αλκαμένης, γιος του Τηλέκλου, και ο Θεόπομπος γιος του Νικάνδρου, ξεκίνησε ο πόλεμος ανάμεσα στους Μεσσήνιους και τους Λάκωνες.
Από τη στήλη λοιπόν της ρωμαϊκής εποχής ορίζεται ότι:
«…από τήσδε κατά το απόκρημνον επί το Ιερόν, ο προσονομάζουσιν Αρτέμιδος Λιμνάτιδος, ο εστίν υπέρ τον χειμάρρουν, ον προσονομάζουσιν Χοίρειον…».
(Inscriptiones Graecae V,1. Inscriptiones Laconiae et Messeniae, ed. W. Kolbe, editio maior, Berlín 1913. πινακίδα 1431)
Αυτόν το χείμαρρο ο Παυσανίας τον ονομάζει "Χοίρειον Νάπη" και τον τοποθετεί κοντά στηΓερήνια. Η θέση της Γερήνιας, με βάση και τα μυκηναϊκά ευρήματα, ήταν στους πρόποδες της Ζαρνάτας, κοντά στον Κάμπο. Στα βορειοανατολικά του Κάμπου, στις Γαϊτσές και μάλιστα στο λόφο Γκριντίστης, πάνω από το φαράγγι του "Ριντόμου" ή της "Κοσκάρακας" και που ακόμα και σήμερα ένα τμήμα του λέγεται "Γουρνολάγκαδο", σώζονται τα ίχνη μιας αρχαίας οχυρής ακρόπολης κοντά στο μικρό ξωκκλήσι, καθολικό παλιού μοναστηριού του Προφήτη Ηλία. Εδώ τοποθετείται από τον Nattan Valmin και ένα από τα ιερά της "Λιμνάτιδος Αρτέμιδος". Το φαράγγι του "Ριντόμου" σχηματίζει χαμηλότερα τον "Χοίρειο" χείμαρρο, που δεν είναι άλλος από το ρέμα της "Σάνταβας" που εκβάλλει στον Μεσσηνιακό Κόλπο. Ομως η θέση του συνοριακού ιερού της συμπλοκής των Μεσσηνίων με τους Σπαρτιάτες σημειώνεται ρητά από τον Παυσανία:
«Εστι δε εν τη μεσογαίω κώμη Καλάμαι και Λίμναι χωρίον· εν δε αυτώ λιμνάτιδος ιερόν εστιν Αρτέμιδος, ένθα Τηλέκλω βασιλεύοντι εν Σπάρτη την τελευτήν συμβήναι λέγουσιν»...(Παυσανίου Ελλάδος περιηγήσεως - Μεσσηνιακά IV,31,3)
Αυτό το "χωρίον Λίμναι" αντιστοιχεί στη θέση Βόλυμος ή Βόλυμνος, στην περιοχή της Παναγίας της Βολυμνιώτισσας, βορειοδυτικά του χωριού Αρτεμισία (Τσερνίτσα) στην περιοχή της αρχαίας Δενθαλιάτιδος. Στη θέση του αρχαίου ιερού χτίστηκε με οικοδομικό υλικό από αυτό, το εκκλησάκι της Παναγίας. Εδώ ο L. Ross ανέφερε ότι το 1840 είδε να έχουν χρησιμοποιηθεί στην τοιχοποιία του μικρού ναού, κομμάτια από ενεπίγραφες στήλες όπου αναφερόταν η "Λιμνάτις" ή "Ορθία" θεά. Τα κομμάτια των επιγραφών δεν είναι ορατά σήμερα επειδή το εκκλησάκι ξαναχτίστηκε το 1910, με την ανακύκλωση βέβαια των ίδιων δομικών υλικών.
«Εστι δε εν τη μεσογαίω κώμη Καλάμαι και Λίμναι χωρίον· εν δε αυτώ λιμνάτιδος ιερόν εστιν Αρτέμιδος, ένθα Τηλέκλω βασιλεύοντι εν Σπάρτη την τελευτήν συμβήναι λέγουσιν»...(Παυσανίου Ελλάδος περιηγήσεως - Μεσσηνιακά IV,31,3)
Αυτό το "χωρίον Λίμναι" αντιστοιχεί στη θέση Βόλυμος ή Βόλυμνος, στην περιοχή της Παναγίας της Βολυμνιώτισσας, βορειοδυτικά του χωριού Αρτεμισία (Τσερνίτσα) στην περιοχή της αρχαίας Δενθαλιάτιδος. Στη θέση του αρχαίου ιερού χτίστηκε με οικοδομικό υλικό από αυτό, το εκκλησάκι της Παναγίας. Εδώ ο L. Ross ανέφερε ότι το 1840 είδε να έχουν χρησιμοποιηθεί στην τοιχοποιία του μικρού ναού, κομμάτια από ενεπίγραφες στήλες όπου αναφερόταν η "Λιμνάτις" ή "Ορθία" θεά. Τα κομμάτια των επιγραφών δεν είναι ορατά σήμερα επειδή το εκκλησάκι ξαναχτίστηκε το 1910, με την ανακύκλωση βέβαια των ίδιων δομικών υλικών.
Το σημερινό ξωκκλήσι του Προφήτη Ηλία στις Γαϊτσές κοντά στο σημερινό χωριό Βόρειο (Μπρίντα), πρέπει να χτίστηκε και αυτό πάνω στο άλλο παλιότερο ιερό της "Λιμνάτιδος" πάνω από τον "Χοίρειο" χείμαρρο. Τα λείψανα της αρχαίας οχυρής ακρόπολης είναι ευδιάκριτα στη γύρω περιοχή. Δίπλα στο χωματόδρομο, στην πλαγιά δυτικά του Προφήτη Ηλία αλλά και λίγο χαμηλότερα από την είσοδο στον περίβολό του, είναι εμφανείς κατά τόπους σειρές από καλοδουλεμένες πέτρες με ισοδομικό χτίσιμο που προσδιορίζουν με προσέγγιση και την ηλικία της αρχαίας οχυρής ακρόπολης γύρω στον -4ο αιώνα. Τότε που το αρχαίο ιερό της "Λιμνάτιδος" Αρτέμιδος φαίνεται ότι οχυρώθηκε και μετατράπηκε σε αυτή την οχυρή θέση που μπορεί να ήταν ένα συνοριακό φυλάκιο μετά την απελευθέρωση της Μεσσηνίας από τον Επαμεινώνδα.
Σήμερα, αυτή η περιοχή των Γαϊτσών και το φαράγγι του "Ριντόμου" προσφέρονται για εξαιρετικές πεζοπορικές διαδρομές. Από το Βόρειο, ο δρόμος συνεχίζει για το φαράγγι με την εκπληκτική φυσική ομορφιά, που παλιότερα ήταν το νότιο όριο της επίμαχης συνοριακής γραμμής της περιοχής της Δενθελιάτιδος. Το φαράγγι, που ξεκινάει από τον Προφήτη Ηλία του Ταϋγέτου και καταλήγει στον Μεσσηνιακό Κόλπο στη Σάνταβα της Αβίας, έχει συνολικό μήκος περίπου είκοσι χιλιομέτρων και κάποιος πολύ τολμηρός πεζοπόρος θα χρειαστεί δέκα με δώδεκα ώρες για να το διασχίσει. Υπάρχουν όμως και μικρότερα κομμάτια του φαραγγιού που μπορεί να διασχίσει κανείς σε λιγότερο χρόνο. Ετσι από το Βόρειο και τον "Προφήτη Ηλία", ακολουθώντας το χωματόδρομο προς τα βόρεια, μπορεί να φθάσει κανείς στη θέση "Μάννα" με το υπέροχο κεφαλόβρυσο και από εκεί να καταλήξει στα Πηγάδια. Δηλαδή για μια απόσταση 4.250 μέτρων θα απαιτηθεί χρόνος περίπου δυο ωρών. Για μια άλλη μακρύτερη διαδρομή, περίπου επτά χιλιομέτρων, προς τα δυτικά από το Βόρειο για την Κοσκάρακα θα χρειαστούν περίπου έξι ώρες.
Αλλη μια εξίσου όμορφη διαδρομή είναι και αυτή από τα Πηγάδια μέχρι τη Μονή της Καψοδεματούσας, που για τα δέκα χιλιόμετρα (μαζί με την επιστροφή) θα απαιτηθούν περίπου δέκα ώρες. Τέλος, από την Κοσκάρακα μέχρι τη Σάνταβα για τα 4.500 μέτρα θα απαιτηθούν τρεις περίπου ώρες.
Γιάννης Μπίρης
Κάστρα και οχυρά της Μεσσηνίας: Η Χοίρειος Νάπη και ένα ιερό της “Λιμνάτιδος Αρτέμιδος”
Πηγή: eleftheriaonline.gr
