Αριστομένης ο Μεσσήνιος: Γέφυρα Μαυροζούμαινας, Μεσσηνία

Πέμπτη 12 Σεπτεμβρίου 2013

Γέφυρα Μαυροζούμαινας, Μεσσηνία

Η λιθόκτιστη μνημειακή γέφυρα είναι κατασκευασμένη στον αρχαίο δρόμο, που οδηγούσε από ανατολικά προς την αρχαία Μεσσήνη. Η γέφυρα στα χαμηλότερα σημεία της είναι αρχαία, χτισμένη μέ ορθογώνιες πέτρες, όπως τά τείχη τής Μεσσήνης. Αρχαία είναι και ή γερή θεμελίωση τής γέφυρας. Βρίσκεται σε απόσταση περίπου 1,5 χλμ. βορειοανατολικά της Αρκαδικής Πύλης, στη συμβολή ακριβώς δύο ρευμάτων του ποταμού Παμίσου, στην είσοδο του χωριού Νεοχώρι από Μελιγαλά.

Βαλύρα ήταν τό όνομα του σημερινού άνω Παμίσου ονομαζόμενου στήν περιοχή τής Ιθώμης Μαυροζούμενο ή ποτάμι τής Μαυροζούμαινας καί βορειότερα ποτάμι τού Βασιλικού.
Τό ρέμα αυτό ενώνεται νοτίως τής Ιθώμης μέ τό ποτάμι πού πηγάζει από τόν Αγ. Φλώρο καί πού μόνο αυτό λέγονταν Πάμισος στήν αρχαιότητα.
Παλιοί περιηγητές παρατήρησαν πώς σέ απόσταση 5,5 περίπου χιλιομέτρων βορειοανατολικά τής αρκαδικής πύλης, δηλ. 30 σταδίων, όπως λέει ό Παυσανίας, στή συμβολή ακριβώς δυό ρευμάτων, υπάρχει μια, λίθινη μνημειακή γέφυρα μέ τόξα πού έγιναν στά χρόνια τής τουρκοκρατίας.

Χαμηλότερα όμως ή γέφυρα είναι αρχαία, χτισμένη μέ ορθογώνιες πέτρες, όπως τά τείχη τής Μεσσήνης. Αρχαία είναι και ή γερή θεμελίωση τής γέφυρας. Επομένως στό ίδιο σημείο, όπου συναντώνται τρεις κύριοι δρόμοι τού Στενυκληρικού πεδίου, υπήρχε καί παλαιότερα γέφυρα, τήν οποία πέρασε ό Παυσανίας για νά μπει στή Στενύκλαρο.
Ή σωζόμενη γέφυρα, με εννιά συνολικά τόξα, έχει τρεις βραχίονες συναντώμενους, σέ σχήμα Υ, στο σημείο τής συμβολής των δυό ρευμάτων. Καθένας από τούς βραχίονες ανταποκρίνεται σε ένα από τούς τρεις δρόμους συναντώμενους στό σημείο τής συμβολής των δυό ρευμάτων.
Τήν τριπλή γέφυρα την περνούν σήμερα στα δυτικά του Μελιγαλά, όσοι πηγαίνουν στό Νιχώρι Ίθώμης (πάνω στο δρόμο Μελιγαλά- Νιχωριού, στα ανατολικά κράσπεδα του Νιχωριού).

Σχετικά με το όνομα «γέφυρα τής Μαυροζούμαινας» ό μεσσήνιος Περ. Στυλιανόπουλος στήν 'Ιστορία τής Μεσσηνίας (1954, σελ. 168) λέει πώς οφείλεται στήν κατασκευή της άπό τή σύζυγο κάποιου Μαυροζώμη καί πώς τό ποτάμι, νοτιώτερα τής γεφύρας, άπό τό μεσαιωνικό αυτό επώνυμο ονομάστηκε ποτάμι τής Μαυροζούμαινας ή Μαυροζούμενο, μέχρι τού σημείου όπου ένώνεται μέ τόν Πάμισο, σ’ απόσταση 10 χιλιομέτρων πρός νότον τοΰ γεφυριοϋ, σέ μιά περιοχή πού άπό τά δυό ρεύματα λέγεται Διπόταμο.
Ό ίδιος αναφέρει καί τήν εξής επιγραφή του γεφυριού, σχετική μέ μιά ανακαίνισή του στα χρόνια τής τουρκοκρατίας (με τις ανορθογραφίες της): «Εκκενεοθη (επισκευάστηκε) το δηωφιρι της Μαυροζουμενα δι εξοδον εμού Σιναν Σουμπασιου Καριτενου» (άπό τά χωριά τής Καρύταινας).
Δεξιά: Σχέδιο του περασμένου αιώνα πού δείχνει τή συμβολή των δυο ρευμάτων (ίσως των μνημονευόμενων από τον Παυσανία Λευκασίας και Άμφίτου). Πάνω στη συμβολή είναι χτισμένο τό γεφύρι τής Μαυροζούμαινας, στο όποιο συναντιόνται σε σχήμα Υ τρεις δρόμοι.