Οι Τάφοι των Διόσκουρων, Καρδαμύλη
Οι τάφοι των Διόσκουρων, του Κάστορα και του Πολυδεύκη, των μυθικών παιδιών της Λήδας – βασίλισσας της Σπάρτης και του Δία – πατέρα των θεών, βρίσκονται – σύμφωνα με την περιγραφή του Στράβωνα – λαξευμένοι σε έναν βράχο, στην περιοχή της Καρδαμύλης.Οι επισκέπτες που θα θελήσουν να δουν σήμερα τους τάφους, πρέπει να ακολουθήσουν το μονοπάτι από την Παλιά Καρδαμύλη προς την περιοχή της Αγίας Σοφίας. Μετά από διαδρομή περίπου δέκα λεπτών, θα προσεγγίσουν δύο τάφους που είναι λαξευμένοι στο βράχο. Δεν επιτρέπεται η είσοδος στο εσωτερικό των τάφων.
Κάστρο Ζαρνάτας, Σταυροπήγιο
Το Κάστρο της Ζαρνάτας, το οποίο λέγεται και αλλιώς Κάστρο του Κουμουνδουράκη, χτίστηκε από τους Τούρκους κατά τα μέσα του 17ου αιώνα. Στο Κάστρο κατέφυγε ο καπετάνιος του Σταυροπηγίου, ο Παναγιώτης Κουμουνδουράκης, τέταρτος μπέης της Μάνης το 1803, όταν καθαιρέθηκε και εναντίον του κινήθηκαν ο νέος μπέης Αντώνιος Γρηγοράκης, οι Τούρκοι και όλοι οι άλλοι καπετάνιοι της Μάνης.Όλος ο εξωτερικός περίβολός του έχει χτιστεί πάνω σε τείχος προϊστορικής ακροπόλεως – πιθανόν της Ενόπης. Σώζονται ίχνη πολυγωνικού τείχους από μεγάλους πελεκημένους λίθους στα σημεία προσαρμογής.Μέσα στο κάστρο της Ζαρνάτας υπήρχε αξιόλογος μεταβυζαντινός ναός του Αγίου Νικολάου, χτισμένος, πιθανόν, στη δεύτερη ενετική κατοχή. Ο Άγιος Νικόλαος αχρηστεύθηκε και χτίστηκε από τους ντόπιους στο μέσον του κάστρου ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής, κατά το 1776.
Στην Ακρόπολη των αρχαίων Λεύκτρων σώζονται υπολείμματα του φράγκικου κάστρου που έχτισε ο Γουλιέλμος Βιλεαρδουΐνος το 1250 μ.Χ. Το κάστρο του Λεύκτρου ή Beaufort (ωραίο κάστρο) βρίσκεται σε λόφο μεταξύ της Στούπας και του Λεύκτρου, έχει αυγοειδές σχήμα με περίμετρο 300μ. και διακρινόταν τόσο για την άρτια οχύρωση, όσο και για την ωραιότητά του. Παραχωρήθηκε στους Βυζαντινούς το 1262, ως αντάλλαγμα για την απελευθέρωση του αιχμαλώτου Γουλιέλμου, που αιχμαλωτίστηκε το 1259 στη μάχη της Πελαγονίας.
Βάρδια (Παρατηρητήριο) Δημητρέων, Καρδαμύλη
Η Βάρδια Δημητρέων βρίσκεται στην Καρδαμύλη και έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο με ζώνη προστασίας 100μέτρα γύρω του.
Κτισμένη σε χαμηλό λόφο, είναι λιθόκτιστη πυργοειδή κατασκευή ορθογωνικής κάτοψης και μικρών διαστάσεων. Η τοιχοποιία της είναι αργολιθοδομή και μόνο οι ακμές του κτίσματος είναι από λαξευμένο πωρόλιθο.
Το κτίσμα – που αποτελούσε ένα στρατιωτικό παρατηρητήριο με αμυντικό χαρακτήρα - χρονολογείται στον 18ο αιώνα
Κρήνη, Κάτω Δολοί
Έχει χαρακτηριστεί ως Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο με περιβάλλοντα χώρο ακτίνας 50μέτρων. Χρονολογικά τοποθετείται στα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας. Η πρόσοψή της είναι διαμορφωμένη με τρία τόξα, τα οποία στηρίζονται σε παραστάδες με επίκρανα, κτισμένες με ημιλαξευτούς λίθους και ισχυρό υδραυλικό κονίαμα, ενώ η πρόσοψη του θαλάμου με το νερό είναι λαξευμένη στο βράχο. Σε μια από τις καμάρες σε τμήμα της πρόσοψης και σε ορθογώνια κόγχη, η οποία διαμορφώνεται σε ικανό ύψος, διατηρούνται ίχνη ζωγραφικού διακόσμου.
Κρήνη, με την επωνυμία «Εβραϊκό πηγάδι», Θαλάμες
Χαρακτηρισμένο Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο, με περιβάλλοντα χώρο 10 μέτρων. Η Κρήνη βρίσκεται στο κέντρο του χωριού. Αποτελείται από μία - ορθογώνιας κάτοψης – κτιστή δεξαμενή νερού, με επίσης κτιστή πρόσοψη, στην οποία διαμορφώνονται δύο τόξα που στηρίζονται σε πεσσό. Εκατέρωθεν του ανατολικού τόξου έχουν εντοιχισθεί στα δυτικά δυσανάγνωστη επιγραφή και στα ανατολικά τμήμα αρχαίας στήλης. Σύμφωνα με την χρονολογία της επιγραφής, η ανέγερση της κρήνης τοποθετείται στα 1714.
Πρόκειται για ένα καταπράσινο νησί, απέναντι από την παραλία της Καρδαμύλης. Το Υπουργείο Πολιτισμού έχει χαρακτηρίσει τον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου, που είναι ευρύτερα γνωστός ως Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου και το οχυρό συγκρότημα που βρίσκονται στο νησάκι Μερόπη ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με ζώνη προστασίας όλη τη νήσο.Ο Ιερός Ναός είναι μονόκλιτος, θολοσκέπαστος, και λιθόκτιστος. Σε επαφή με την εκκλησία εκτείνεται – δύο ορόφων – λιθόκτιστο κτίσμα μεγάλων διαστάσεων. Η εξωτερική πλευρά του κτίσματος καθώς και η εξωτερική πλευρά του Αγίου Νικολάου αποτελούν μέρος του τείχους, το οποίο προστατεύει το νησί. Το οχυρό συγκρότημα τοποθετείται χρονολογικά στον 18ο αιώνα.
Μονοπάτι Μπίλιοβο
Το Μονοπάτι Μπίλιοβο, κτισμένο με προσωπική εργασία των κατοίκων της περιοχής, είναι το πιο αξιόλογο και καλοδιατηρημένο παραδοσιακό καλντερίμι της Μεσσηνίας.Η κατασκευή του ξεκίνησε το 1904, επί δημαρχίας Ηλία Κατσάκου-Μαυρομιχάλη, με σκοπό να ενώσει τα Σωτηριάνικα με το χωριό Αλτομιρά. Κατασκευαστές- εργολάβοι ήταν τα αδέρφια Νικόλαος και Στασινός Σταυριανέας ενώ δύο εκ των πελεκητών της πέτρας ήταν ο Παναγιώτης και ο Κωνσταντίνος Αφεντάκης από τα Αλτομιρά. Αποτελείται από 75 στροφές, από τις οποίες οι 30 έχουν κλίση 70%. Ο μηχανικός Παναγιώτης Αφεντάκης ανέλαβε την κατασκευή των 40 στροφών, ενώ οι άλλες 35 δημιουργήθηκαν με την προσωπική εργασία των κατοίκων της περιοχής. Ειδικά στη θέση Ρίζα έως το Κάτω Ραχούλι, ξεχωρίζει για την εξαίρετη αρχιτεκτονική του. Οι πέτρες που χρησιμοποιήθηκαν είναι όλες πελεκημένες με σφυρί και καλέμι. Η χρονολογία 1928, χαραγμένη σε μια πέτρα του μονοπατιού, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τότε ολοκληρώθηκε το έργο.
Το μονοπάτι είναι εύκολα προσβάσιμο, αφού μέχρι την αρχή του μπορεί κάποιος να πάει οδικώς. Ξεκινά στην πευκόφυτη πλαγιά πάνω από το ναό του Αγίου Νικολάου και χρειάζονται περίπου 2,5 ώρες για να το διασχίσει κάποιος.
Ανεβαίνοντας το καλντερίμι, ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει την ομορφιά της φύσης και την μαγευτική θέα στο Μεσσηνιακό κόλπο. Ο Ορειβατικός Σύλλογος Καλαμάτας διοργανώνει πολύ συχνά πεζοπορίες στο μονοπάτι.
Μανιάτικοι Πύργοι
Οι πύργοι της Μάνης αποτελούν μια μοναδική στην Ελλάδα κατηγορία αρχιτεκτονικών έργων. Αποτέλεσαν για αιώνες, προμαχώνες μοναδικούς για το είδος τους, καθιστώντας τους μια υποδειγματική οχύρωση του χώρου της Μάνης. Εντυπωσιάζουν, καθώς συμπυκνώνουν με τον πιο ξεχωριστό τρόπο την ιδιαίτερη μανιάτικη αρχιτεκτονική και αποτυπώνουν στιγμές από την πολυτάραχη ζωή των εύπορων και σημαντικών τοπικών οικογενειών, προκαλώντας δέος στον επισκέπτη για την τεχνική και την αρτιότητά τους.
Το Μουσείο του οχυρού συγκροτήματος των Τρουπάκηδων – Μούρτζινων στην Παλιά Καρδαμύλη του Δήμου Δυτικής Μάνης, αποτελεί το πρώτο μουσείο – ενημερωτικό σταθμό που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του έργου «Δίκτυο Μουσείων Μάνης» (Γ” Κ.Π.Σ.).Οι Τρουπάκηδες – Μούρτζινοι, ένα από τα ισχυρότερα γένη της Μάνης, εντοπίζονται στις γραπτές πηγές από το 17ο αι. και διοίκησαν την καπετανία της Ανδρούβιστας για περισσότερα από 200 χρόνια. Οι κληρονόμοι τους, Μαρία και Ελένη Μπουκουβαλέα, παραχώρησαν το 1967 στο Ελληνικό Δημόσιο το συγκρότημα με τον όρο να γίνει Μουσείο.
Το συγκρότημα αποτελείται από τρεις οχυρωματικούς περιβόλους, μέσα στους οποίους περικλείονται ο πύργος, η οχυρή κατοικία – οντάς, τα βοηθητικά κτίσματα και η εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα. Εκτός από τα ίχνη μεγαλιθικής κατασκευής στη βάση των τοίχων, που μαρτυρούν μία πρωιμότερη οικοδομική φάση, ο βασικός πυρήνας του συγκροτήματος οικοδομήθηκε σε διαφορετικές φάσεις από τα τέλη του 17ου έως το 19ο αι.Η μόνιμη έκθεση του Μουσείου στεγάζεται στην τριώροφη οχυρή κατοικία – οντά. Η έκθεση ριλαμβάνει κυρίως εποπτικό υλικό (χάρτες, γκραβούρες, σχέδια, φωτογραφίες, μακέτες) που συνοδεύεται από γενικά πληροφοριακά κείμενα στα ελληνικά και αγγλικά, σύντομες κειμενολεζάντες, χωρία εποχής, χρονολόγιο, καθώς και από μικρό αριθμό εκθεμάτων – πραγματικών αντικειμένων. Στόχος της είναι να εισάγει τον επισκέπτη της Μάνης στις κοινωνικές δομές της περιοχής και την επίδρασή τους στην ιδιαίτερη αρχιτεκτονική φυσιογνωμία του τόπου από τους υστερορωμαϊκούς – πρώιμους βυζαντινούς ως τους νεώτερους χρόνους. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη φυσιογνωμία των οικισμών κατά τους μεταβυζαντινούς χρόνους η οποία καθορίζει μέχρι σήμερα τη φυσιογνωμία του μανιάτικου τοπίου. Από αυτήν την περίοδο σώζονται τα περισσότερα δείγματα αρχιτεκτονικής, που συνδέονται με την ιστορία του τόπου και την κοινωνική οργάνωση των Μανιατών, όπως το συγκρότημα των Τρουπάκηδων – Μούρτζινων.
Η έκθεση είναι διαρθρωμένη σε τρεις ενότητες που παρουσιάζονται στα τρία επίπεδα του πυργόσπιτου. Στο ισόγειο παρουσίαζεται εποπτικό υλικό που αφορά το οχυρό συγκρότημα: την ιστορία του, τις οικοδομικές φάσεις του, τις λειτουργίες των χώρων του, την ένταξή του στον παλιό οικισμό της Καρδαμύλης, τις εργασίες αποκατάστασης. Επίσης δίνονται πληροφορίες για την οικογένεια των Μούρτζινων.Στον πρώτο όροφο παρουσιάζεται η οργάνωση και η φυσιογνωμία των μανιάτικων οικισμών και η εξέλιξή τους στο χρόνο από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες και τα μεγαλιθικά κτίσματα μέχρι τους νεώτερους χρόνους και τις μετεπαναστατικές νεοκλασικού ύφους οικίες. Ταυτόχρονα δίδεται το ιστορικό – διοικητικό πλαίσιο της κάθε περιόδου. Επίσης παρουσιάζονται στοιχεία του ζωτικού χώρου των οικισμών (αλώνια, πεζούλες, μύλοι, στέρνες, αλυκές) και περιορισμένα εκθέματα (παλιές μανιάτικες κεραμίδες, παραδοσιακός χερόμυλος), που σχετίζονται με τις οικονομικές και επαγγελματικές δραστηριότητες των Μανιατών και τις διαδικασίες παραγωγής.
Στο δεύτερο όροφο δίνονται στοιχεία για την κοινωνική δομή των Μανιατών, δηλαδή την ιδιότυπη και αυστηρή οργάνωσή τους σε γένη, τον τρόπο που αυτή επέδρασε στο οικιστικό τους περιβάλλον και τις επιμέρους τοπικές διαφορές ανάμεσα σε Βορρά και Νότο. Επίσης παρέχονται πληροφορίες για ειδικούς τύπους αρχιτεκτονημάτων (πύργοι, πυργόσπιτα, οχυρά συγκροτήματα κ.α.), αλλά και για τους δίαυλους επικοινωνίας στην κλειστή αυτή κοινωνία (τα καλντερίμια, τα λιμάνια, τις βάρδιες, τους ναούς, τις κρήνες, τις ρούγες). Τέλος, παρουσιάζονται περιορισμένα εκθέματα (έγγραφο, παλαίτυπο, λιθανάγλυφο), που συνδέονται με τους ισχυρούς καπετάνιους της περιοχής.
Εκτός από την έκθεση στον οντά, το ίδιο το συγκρότημα λειτουργεί ως έκθεμα με την ανάδειξη των χώρων του και της ιδιαίτερης λειτουργίας τους (πύργος, σιδηρουργείο, στέρνα, λαχανόκηπος, ελαιοτριβείο, οικογενειακός ναός). Η ιδιαίτερη σημασία του Μουσείου ως συνόλου έγκειται στο γεγονός ότι αποτελεί ένα συνδυασμό αμυντικής κατασκευής, αρχοντικής κατοικίας και παραγωγικής μονάδας.
Ο Πύργος των Καπετανάκηδων
Ο Πύργος των Καπετανάκηδων ή Κάστρο των Καπετανάκηδων όπως αναφέρεται, βρίσκεται στο χωριό Χαραυγή στα Σωτηριάνικα. Οι Καπετανάκηδες ήταν μια από τις μανιάτικες οικογένειες που σαν οπλαρχηγοί που ήταν, ξεκίνησαν και συνέχισαν τον επαναστατικό αγώνα των Ελλήνων το 1821 κατά των κατακτητών τους.Το κτίσμα είναι του 1795, αποτελεί ένα είδος μικρού, ιδιωτικού κάστρου της οικογένειας των Καπετανάκηδων και τυπικό δείγμα της ιδιότυπης μανιάτικης κοινωνικής και αρχιτεκτονικής παράδοσης, το οποίο εξυπηρετούσε – κυρίως – σκοπούς παρατήρησης της ευρύτερης περιοχής.
Το κτίσμα είναι τραπεζιόσχημο στην κάτοψη, ακολουθώντας τη διαμόρφωση του εδάφους, διαθέτει τρεις ορόφους και περιβάλλεται από κυκλικούς πυργίσκους, οι οποίοι συμπληρώνουν κατάλληλα την επιβλητική μορφή του. Ο οχυρωμένος περίβολος με συνολικό πλάτος 60 εκατοστά και πάνω από εκατό πολεμίστρες, ενισχύεται στις τρεις γωνίες με προεξέχοντες πύργους. Οι πύργοι παρουσιάζουν κατασκευαστικά στοιχεία αμυντικού χαρακτήρα, όπως καταχύστρες και κλουβιά.
Στην ανατολική πλευρά βρίσκεται η τοξωτή πύλη εισόδου. Μπαίνοντας από την πύλη στα δεξιά μας βρίσκεται ο μεγαλύτερος πύργος του συγκροτήματος που είναι ο κύριος Πύργος των Καπετανάκηδων, στον οποίο μπορείς να ανέβεις και να δεις όλο το κάστρο και όλο τον Μεσσηνιακό κόλπο. Στα αριστερά της εισόδου υπάρχει ένας κυκλικός πύργος κοντύτερος. Τα δύο δρομικά κτίσματα της βόρειας και δυτικής πλευράς χρησίμευαν ως χώροι κατοικίας με βοηθητικούς και αποθηκευτικούς χώρους.
Στην εσωτερική αυλή σε επαφή με τον κυκλικό πύργο – και όπως και σε κάθε ανάλογο κτίσμα της εποχής – δεν λείπει η μικρή εκκλησία, μονόκλιτη ξυλόστεγη και αφιερωμένη στον Προφήτη Ηλία.
Στον κεντρικό περίβολο βλέπεις και τα λιθόκτιστα στόμια από δυο υπόγειες δεξαμενές που μάζευαν το βρόχινο νερό για την ύδρευση του φρουρίου.Στην είσοδο του κάστρου υπάρχει ένας βεβηλωμένος τάφος που εξακολουθεί να περιέχει ανθρώπινα οστά, όπου δεν αναφέρεται κανένα στοιχείο επάνω του.
Ο Πύργος του Κουμουνδούρου με τον ενσωματωμένο ανεμόμυλο, στον οικισμό Γαρμπελιάς του χωριού Κάμπος κτισμένος (μετά το 1830) από πέτρα, έχει αμυντικό- κυρίως – χαρακτήρα.Πρόκειται για τον Πύργο του Καπετάνιου Κουτήφαρη και αργότερα του Καπετάνιου Κουμουνδούρου ή Κουμουντουράκη (μετέπειτα Μπέη της Μάνης και προγόνου του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου), τον οποίο οι Τούρκοι πολιόρκησαν στο κάστρο, τον συνέλαβαν και τον εξόντωσαν στην Κωνσταντινούπολη. Έχει συνδέσει τη φήμη του κυρίως με το γεγονός ότι αποτέλεσε το πατρικό του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου (υπάρχει και η προτομή του), του για σειρά ετών πρωθυπουργού της Ελλάδος, κατά τα μετα-επαναστατικά χρόνια.
Δίπλα στον πύργο Κουμουνδούρου βρίσκεται ο Μυκηναϊκός θολωτός τάφος του Μαχάονα (γιος του Ασκληπιού) του 1250 π.Χ, καθώς και το Κάστρο της Ζαρνάτας.
Πύργος του Κιτρινιάρη-Ξανθέα
Ο Πύργος του Κιτρινιάρη-Ξανθέα βρίσκεται πάνω σε ένα χαρακτηριστικό ύψωμα των βράχων και σε υψόμετρο 700μέτρων στα όρια του Εξωχωρίου. Ο πύργος αποτελεί ένα τυπικό δείγμα οχυρωμένης κατοικίας (πυργόσπιτου) του 18ου αιώνα. Όταν η περιοχή έσφυζε από ζωή και η διακίνηση των ανθρώπων γινόταν πεζή και με ζώα, ο πύργος - λόγω της στρατηγικής του θέσης – έλεγχε τις διαβάσεις και δέσποζε της χαράδρας.Είναι κτισμένος με αργούς λίθους από ντόπιο ασβεστολιθικό πέτρωμα, με μερική χρήση ημιλαξευτών λίθων στα ανοίγματα. Στη σημερινή του μορφή αποτελείται από ένα τριώροφο πύργο, τετράγωνης σχεδόν κάτοψης και ένα διώροφο πρόκτισμα, ορθογωνικής κάτοψης. Τα πατώματα ανάμεσα στους ορόφους ήταν ξύλινα, ενώ η κάλυψη γινόταν με ξύλινη δίρριχτη στέγη, η οποία δεν σώζεται σήμερα.
Διαθέτει τρεις ορόφους με αρκετές πολεμότρυπες στις τέσσερις πλευρές του. Τα παράθυρα σε σχήμα καμάρας, ο μαντρότοιχος και η τοξωτή του θύρα συμπληρώνουν το ιστορικό αυτό κτίριο που αποτελεί ενδιαφέρον δείγμα της προεπαναστατικής οχυρωματικής αρχιτεκτονικής της Μάνης.
Πύργος του Δουράκη
Ο Πύργος του Δουράκη βρίσκεται στην Καστανέα και έχει συνδέσει τη φήμη του με το Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, καθώς εκεί είχε βρει καταφύγιο κατά το διωγμό των κλεφτών (1803 – 1806). Πρόκειται για έναν πολυώροφο πύργο του 18ου αιώνα, ο οποίος αντικατοπτρίζει την παραδοσιακή μανιάτικη αρχιτεκτονική, εμπλουτισμένη με γραφικές καταχύστρες και αμυντικές πολεμότρυπες. Αποτέλεσε κατοικία του θρυλικού καπετάν Δουράκη της Καστανιάς και ξεχωρίζει για τους τέσσερις πυργίσκους, κυκλικού σχήματος.
Πύργος του Πατριαρχέα
Ο Πύργος του Πατριαρχέα –χαρακτηρισμένος ως Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο – βρίσκεται στο Προσήλιο και εντάσσεται και αυτός με τη σειρά του στη γνωστή παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Μάνης. Με περίπου τετράγωνη κάτοψη, είναι ένα κτίσμα μεγάλου ύψους, κατασκευασμένο από τοπικούς λίθους σε τρία ή τέσσερα διαφορετικά επίπεδα. Ο αμυντικός – κυρίως – χαρακτήρας του πύργου και τα παράθυρά του, προσφέρουν πολύτιμα στοιχεία σχετικά με την ταραγμένη –ιστορικά- περιοχή και τους μακρόχρονους αγώνες της.
Ο Πύργος του Πατριαρχέα –χαρακτηρισμένος ως Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο – βρίσκεται στο Προσήλιο και εντάσσεται και αυτός με τη σειρά του στη γνωστή παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Μάνης. Με περίπου τετράγωνη κάτοψη, είναι ένα κτίσμα μεγάλου ύψους, κατασκευασμένο από τοπικούς λίθους σε τρία ή τέσσερα διαφορετικά επίπεδα. Ο αμυντικός – κυρίως – χαρακτήρας του πύργου και τα παράθυρά του, προσφέρουν πολύτιμα στοιχεία σχετικά με την ταραγμένη –ιστορικά- περιοχή και τους μακρόχρονους αγώνες της.
Πύργος Καπιτσίνου
Ο πύργος βρίσκεται στον παραδοσιακό οικισμό Λαγκάδα της βορειοδυτικής Μάνης.
Κτισμένος τον 19ο αιώνα, αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα πενταόροφου πολεμόπυργου προεπαναστατικής περιόδου. Χαρακτηρίζεται από λιτότητα στη μορφολογία, τετράγωνη μονόχωρη κάτοψη, μικρά ανοίγματα, από μία κύρια τοξωτή είσοδο που προστατεύεται από δύο ντουφεκίστρες ένθεν και ένθεν και από τον πολεμικό εξοπλισμό του, με πολλές ντουφεκίστρες σε όλους τους ορόφους και σε διάφορα ύψη, τα τέσσερα κυλινδρικά γωνιακά κλουβιά και το ορθογωνικό κλουβί στο μέσο της ανατολικής πλευράς του παραπέτου του δώματος. Οι όροφοι χωρίζονται με δύο πέτρινους θόλους (στη τρίτη και στην τελευταία στάθμη) και με τρία ξύλινα πατώματα στις υπόλοιπες στάθμες. Ο πύργος καλυπτόταν με δώμα περιτειχισμένο από ψηλό στηθαίο (παραπέτο) ύψους 2,40μ. ώστε να είναι προστατευμένοι οι πολεμιστές. Μοναδικά διακοσμητικά, το απλό λίθινο ζωνάρι στο μέσο του στηθαίου του δώματος και ένα χάραγμα πλοίου στο επίχρισμα της νότια όψης, στο ύψος της τέταρτης στάθμης.
Πύργος Οικονομέα
Ο Πύργος Οικονομέα στον οικισμό Λαγκάδα, αποτελεί κτίσμα του 1757 και έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με ζώνη προστασίας 5μ. γύρω του, διότι αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της κυριαρχίας των πύργων στη Μάνη και της τοπικής μανιάτικης αρχιτεκτονικής. Ο Πύργος είναι τετράπλευρος και τριώροφος. Οι τοίχοι του είναι διάτρητοι από πολεμότρυπες. Παράθυρα με τοξωτά πλαίσια βρίσκονταν κυρίως στον πάνω όροφο, ενώ στη Δυτική πλευρά υπάρχει λιακωτό με πέτρινη σκάλα που οδηγεί στο εσωτερικό του πύργου μέσω μιας μικρής τοξωτής πόρτας.
Πύργος Αναστασίου ΓουδέληΟ Πύργος Οικονομέα στον οικισμό Λαγκάδα, αποτελεί κτίσμα του 1757 και έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με ζώνη προστασίας 5μ. γύρω του, διότι αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της κυριαρχίας των πύργων στη Μάνη και της τοπικής μανιάτικης αρχιτεκτονικής. Ο Πύργος είναι τετράπλευρος και τριώροφος. Οι τοίχοι του είναι διάτρητοι από πολεμότρυπες. Παράθυρα με τοξωτά πλαίσια βρίσκονταν κυρίως στον πάνω όροφο, ενώ στη Δυτική πλευρά υπάρχει λιακωτό με πέτρινη σκάλα που οδηγεί στο εσωτερικό του πύργου μέσω μιας μικρής τοξωτής πόρτας.
Ο τριώροφος Πύργος Αναστασίου Γουδέλη βρίσκεται στο Καρυοβούνι και έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο με ζώνη προστασίας 15 μέτρων γύρω του. Έχει τετράγωνη κάτοψη και τοιχοποιία που συνίσταται από ημί-λαξευμένους λίθους με ίχνη επιχρίσματος και στην εξωτερική πλευρά.
Τα παράθυρα είναι τοξωτά με πώρινα πλαίσια και κεραμική ταινία στα τόξα, ενώ στην επιφάνειά του διακρίνονται πολεμότρυπες.
Σύμφωνα με την αρχιτεκτονική, την τοιχοποιία και τα επί μέρους μορφολογικά του στοιχεία, ο Πύργος χρονολογείται στον 18ο αιώνα.
Πυργοκατοικία, φερόμενης ιδιοκτησίας Διονυσίου Χουσέα
Βρίσκεται στο Προάστιο και έχει χαρακτηριστεί απο το Υπουργείο Πολιτισμού ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, επειδή πρόκειται για χαρακτηριστικό δείγμα της αρχιτεκτονικής του οικισμού, των αρχών του 19ου αιώνα.
Πρόκειται για πυργοκατοικία ορθογώνιας κάτοψης, η οποία διακρίνεται σε δύο καθ” ύψος στάθμες και στεγάζεται με τετράρριχτη ξύλινη στέγη.Το ισόγειο καλύπτεται με ημικυλινδρικό θόλο. Η τοιχοποιία συνίσταται από ορθογώνιους δόμους από τοπικό πωρόλιθο κατά το ψευδοϊσόδομο σύστημα.
Μοναδικό διακοσμητικό στοιχείο του κτίσματος αποτελεί λιθανάγλυφο λαϊκής τέχνης με πτερωτή κεφαλή, πάνω από το παράθυρο της βόρειας όψης, το οποίο συναντάται σε πολλά μνημεία της περιοχής, κοσμικά και θρησκευτικά, τα οποία χρονολογούνται από τις αρχές τους 19ου αιώνα μέχρι την απελευθέρωση, χρονική περίοδο στην οποία τοποθετείται η ανέγερση της πυργοκατοικίας.
Πύργος Κετσέα
Βρίσκεται στους Κάτω Δολούς και πρόκειται για - σχεδόν – τετράγωνο πολεμόπυργο, του οποίου σήμερα σώζεται μόνο η βάση. Η τοιχοποιία του Πύργου αποτελείται από αργούς λίθους με συνδετικό ασβεστοκονίαμα, ενώ σποραδικά παρεμβάλλονται θραύσματα κεραμιδιών. Στις ακμές του κτίσματος έχουν χρησιμοποιηθεί λαξευμένοι λίθοι, ενώ περισσότερο επιμελημένη είναι η νότια όψη, στην τοιχοποιία της οποίας έχουν χρησιμοποιηθεί ημιλαξευτοί λίθοι.
Τον Πύργο Κετσέα επισκέφθηκε η γαλλική Επιστημονική Αποστολή του Μορέως, ενώ σύμφωνα με την προφορική παράδοση των κατοίκων εκεί είχε, επίσης, φιλοξενηθεί πριν την Επανάσταση ο Χριστόφορος Περραιβός, απεσταλμένος της Φιλικής Εταιρείας.
Ο προαναφερόμενος πολεμόπυργος, κτίσμα του τέλους της Τουρκοκρατίας, αποτελεί σημαντικό στοιχείο της ιστορίας του οικισμού των Δολών κατά την προεπαναστατική περίοδο.
Πύργος Δερεζέα
Βρίσκεται στις Θαλάμες και είναι ιδιοκτησίας Ευτυχίας Τούμπου – Μάλαμα και Παναγιώτη Μάλαμα. Χαρακτηρισμένος ως Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο, διότι αποτελεί αξιόλογη κατασκευή με επιστημονικό και ιστορικό ενδιαφέρον, σημαντική για τη μελέτη της αρχιτεκτονικής των μανιάτικων πύργων κατά τον 19ο αιώνα.
