Την πρέπουσα τιμή στο «χελιδόνι του Βορρά» που ανέσκαψε τη Μεσσηνία και προέβαλε τον πολιτισμό της στον κόσμο, το Σουηδό αρχαιολόγο Ματίας-Νάταν Βαλμίν απέτισε ο τόπος μας αναγήρωντας την προτομή του δίπλα στη βρύση απ’ την οποία έπινε νερό, καθοδηγώντας τις αρχαιολογικές έρευνες στους θολωτούς τάφους ή στην ακρόπολη της Μάλθης, στο «βουνό του Νάταν» που λένε ακόμα οι ντόπιοι, «που έμαθαν ν’ ακροβατούν μαζί σου ανάμεσα στο μύθο και την ιστορία», όπως αναφέρει ο λογοτέχνης Στάθης Κακούτης στο ποίημα που έγραψε για το φιλέλληνα Βαλμίν.
Ο τόπος αγάπησε το Βαλμίν, όπως βεβαιώνουν οι ντόπιοι, που σύμφωνα με τον πρόεδρο του Πολιτιστικού και Εξωραϊστικού Συλλόγου «Η Ακρόπολη» Τριφυλίας, γιατρό Παναγιώτη Μίντζια, μεγάλωσαν ακούγοντας από τους παλιότερους ιστορίες για τον απλό στους τρόπους και στέρεο στη γνώση μα και πρωτοπόρο στην έμπνευση Νάταν Βαλμίν. Δε θα ήταν δυνατή μια διαφορετική σχέση, αφού ο Βαλμίν αιχμαλωτίστηκε από τη χώρα, τους ανθρώπους και την ιστορία της, ονόμαζε δε τη Μεσσηνία «το λαμπρότερο μέρος της Ελλάδος» και «ιδανικό και ανέγγιχτο τοπίο ειδικά για προϊστορικές έρευνες».
Το Πάσχα του 1926, μετά από περιοδείες στη βόρεια Μεσσηνία ο Βαλμίν αναγνώρισε ότι δύο τούμπες και ένα χωράφι φυτεμένο με καλαμπόκια στους πρόποδες του λόφου Μάλθη κοντά στο Βασιλικό κάλυπταν μυκηναϊκούς θολωτούς τάφους, τους οποίους και ανέσκαψε.Την επόμενη χρονιά, σε επίσκεψή του στην κορυφή του λόφου Μάλθη εντόπισε οικισμό όπου έζησαν οι νεκροί που τάφηκαν στους δύο θολωτούς τάφους. Τμήματα του προϊστορικού οικισμού ανέσκαψε μέσα σε 4 μόνο ημέρες, ενώ οι ανασκαφές ολοκληρώθηκαν αργότερα με αποτέλεσμα ο Βαλμίν να αποκαλύψει και την οχύρωση, ταυτίζοντας τον οικισμό με το αρχαίο Δώριο.
Τα αποτελέσματα των ερευνών του εξέδωσε σε βιβλίο με τίτλο «Η σουηδική αποστολή στη Μεσσηνία», το 1938, μνημειώδες έργο δεδομένου ότι την εποχή εκείνη η προϊστορική αρχαιολογία βρισκόταν ακόμη στα σπάργανα, με το Βαλμίν να αναδεικνύεται σε ένα από τους πρωτοπόρους μελετητές της. Σήμερα, μέρος από τα ευρήματα της Μάλθης εκτίθεται στο Μουσείο της Καλαμάτας, σε ειδική αίθουσα αφιερωμένη στη Μάλθη και στον ανασκαφέα της.
Ο Βαλμίν περπάτησε τη Μεσσηνία από άκρη σε άκρη, συζητώντας με τους χωρικούς και επιτυγχάνοντας και άλλες ανακαλύψεις, όπως στον Άγιο Φλώρο (ναός του θεού Παμίσου) και στην Κορώνη (ψηφιδωτό δάπεδο με το Διόνυσο).
Ο ίδιος ο Σουηδός αρχαιολόγος έγραψε ότι οι απλοί άνθρωποι «μου είχαν δώσει πάντοτε όλη την υποστήριξη που είχα ζητήσει» και επίσης «Τότε, 15 χρόνια προ του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο κόσμος ήταν τόσον απηλλαγμένος από φόβον και υποψίαν ώστε μπορούσε ένας ξένος, αν είχε κάποιαν γνώσιν της γλώσσης, να περάσει από ένα χωριό στο άλλο και να υπολογίσει ασφαλώς ότι θα εύρει σχεδόν την Ομηρικήν φιλοξενίαν»!
Η έρευνά του αποτέλεσε τη βάση για το σημαντικό έργο του (πολύτιμο βοήθημα των αρχαιολόγων ακόμη και σήμερα) «Τοπογραφικές μελέτες για την αρχαία Μεσσηνία», που αποτέλεσε τη διδακτορική του διατριβή και εκδόθηκε το 1930. Σημειώνεται πως ο Βαλμίν ακολούθησε πανεπιστημιακή καριέρα και σχεδόν μέχρι το θάνατό του δε σταμάτησε τις ακαδημαϊκές του δραστηριότητες, όπως ανέφερε η κόρη του.
Η κύρια περίοδος ανασκαφών του στη Μεσσηνία ήταν από το 1926 έως το 1936, ενώ επανήλθε στα 1952 διενεργώντας μικρή ανασκαφή στη Μάλθη.
Ο Βαλμίν ήταν θερμός και πραγματικός φίλος της Ελλάδας. Κύρια στοιχεία της ξεχωριστής του προσωπικότητας η επιστημονικότητα, η ακάματη εργατικότητα, η μεθοδικότητα, το ήθος του, το πάθος για την αρχαιότητα, η αφοσίωση στους στόχους του, η τεράστια αγάπη του για την Ελλάδα και ιδίως για τη Μεσσηνία.
Εκπρόσωπος της οικογένειας Βαλμίν η μόνη κόρη του (υπάρχουν και 3 γιοι) Λένα με δύο από τα παιδιά της, τον Γιέρκερ και την Γιέσικα, που εξέφρασε την ευγνωμοσύνη της οικογένειας και τη συγκίνησή της για την τιμή προς τον Νάταν Βαλμίν. Ο μικρότερος αδελφός της Λένα Βαλμίν, της έχει διηγηθεί για την επίσκεψή του με τον πατέρα τους στο Βασιλικό το 1963 και πώς όλο το χωριό αναγνώρισε και χαιρέτισε τον αρχαιολόγο και τον συνόδευσε στο εκεί μικρό μουσείο, όπου ορισμένα ευρήματα ήταν ακόμη τυλιγμένα σε χρησιμοποιημένο χαρτί από τη δεκαετία του ’30. Σε ένα πλήθος δοκιµίων του και εκθέσεων έχει περιγράψει µε ενθουσιασµό τις εντυπώσεις του για την Ελλάδα και τη Μεσσηνία, ενώ πολλά από τα όµορφα εικονογραφηµένα βιβλία του εκτός από ότι δείχνουν την αγάπη του για την Ελλάδα, θέλουν επίσης να διεγείρουν το ενδιαφέρον και να καθοδηγήσουν και άλλους Σουηδούς περιηγητές σε αυτή τη χώρα.
Για τον Valmin µπορεί κανείς να πει µε σιγουριά ότι είχε δυο πατρίδες: τη Σουηδία και την Ελλάδα. Τον χαρακτήριζε άλλωστε η άριστη δεξιότητά του στη χρήση της ελληνικής γλώσσας και η ικανότητά του να συναναστρέφεται µε πολλή απλότητα και αµεσότητα τον κόσµο της Μεσσηνιακής υπαίθρου. Η θερµή σχέση και τα συναισθήµατά του για την Ελλάδα και τους Έλληνες βρήκαν την ανταπόκρισή τους από την ελληνική πολιτεία που τον ανακήρυξε επίτιµο πολίτη της το 1933.
Από το 1952 υπήρξε µέλος του ∆ιοικητικού Συµβουλίου του Σουηδικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στην Αθήνα και ανήκε στη γενιά των ερευνητών που θεµελίωσαν τη διεθνή φήµη της Σουηδικής Κλασικής Αρχαιολογίας.
Η επιστηµονικότητα του Valmin, η ακάµατη εργατικότητα, η μεθοδικότητα, το ήθος του, το πάθος για την αρχαιότητα, η αφοσίωση στους στόχους του, η τεράστια αγάπη του για την Ελλάδα και κυρίως για τη Μεσσηνία, αποτελούν τα στοιχεία της ξεχωριστής του προσωπικότητας, που τον ανέδειξαν σε κορυφαίο αρχαιολόγο στις παλιότερες γενιές αλλά και σε λαµπρό πρότυπο για τις μελλοντικές γενιές των αρχαιολόγων.
Σχετικοί σύνδεσμοι
Αναλυτική παρουσίαση του αρχαιολογικού χώρου της Μάλθης: Η Προϊστορική Ακρόπολη της Μάλθης
Παρουσίαση του Ιερού στον Άγιο Φλώρο: Το Ιερό του Παμίσου
