Δενθαλιάτης Χώρα και το Ιερό της Λιμνιάτιδος Αρτέμιδος

Σε δύσβατη ορεινή περιοχή στις Δυτικές πλαγιές του Ταϋγέτου, στην αρχαία Δενθαλιάτιδα, βρίσκεται το περίφημο και εξαιρετικής ιστορικής σημασίας αρχαίο ιερό της Λιμνάτιδος Αρτέμιδος. Ο τόπος λόγω της μεγάλης στρατιωτικής του σημασίας αποτέλεσε αντικείμενο διεκδικήσεων μεταξύ Μεσσήνιων και Λακεδαιμονίων. Στο εξωκκλήσι που βρίσκεται στο χώρο υπάρχει εντοιχισμένο άφθονο επιγραφικό υλικό, πολύτιμο για την ταύτιση του ιερού, ενώ πολλά από τα αρχαία ευρήματα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Μεσσηνίας στην Καλαμάτα.

Δενθαλιάτις Χώρα:

Δενθαλιάτις Χώρα (ή Δενθελιάτις), ονομαζόταν κατά τα Ομηρικά χρόνια, η περιοχή του Δυτικού Ταϋγέτου η ευρισκόμενη στην ευρύτερη περιοχή της Αλαγονίας και ειδικότερα ο οικισμός Δενθάλιοι, στην θέση που βρίσκεται η σημερινή Αρτεμησία Καλαμάτας, από την περιοχή της Κάτω Χώρας έως το ναό του Αγίου Ιωάννου (πρώην μοναστήρι με τα περίφημα εκπαιδευτήρια) στο ονομαζόμενο τα Ομηρικά χρόνια έρυμα (φυσικό οχυρό) Δενθιάδες και από την εποχή της Ενετοκρατίας "Κάστρο του Μελέ".Οι κάτοικοι ονομάζονταν Δενθάλιοι και η περιοχή ήταν περίφημη στον τότε γνωστό κόσμο, από το φημισμένο κρασί Δένθις, το παλαιότερο προϊόν με ονομασία προέλευσης, όπως αναφέρει ο Αλκμάν, παρήγετο ο περίφημος άπυρος οίνος ανθοσμίας.

Το ιερό της Λιμνιάτιδος Αρτέμιδος:

Στα σύνορα Λακωνίας Μεσσηνίας (Δενθαλιάτις Χώρα) υπήρχε το Ιερό της Λιμνάτιδος Αρτέμιδος, όπου φημολογείται πως βρήκε το θάνατο ο βασιλιάς της Σπάρτης Τήλεκλος.

Η Άρτεμις Λιμνάτις λατρευόταν συνήθως σε υγρά και βαλτώδη μέρη ως Θεά της ευφορίας. Από τους προ των Μεσσηνιακών πολέμων χρόνους γινόταν ετήσια γιορτή και χορός παρθένων από τη Μεσσηνία και Λακωνία.
Το ιερό βρισκόταν στη θέση Βόλυνμος, ψηλά στον Ταΰγετο, έξη περίπου χιλιόμετρα από την Αρτεμίσιο στη σημερινή Αλαγονία, στη θέση της Παναγίας Βολυμνιώτισσας και από ευρεθείσες επιγραφές προκύπτει ότι γίνονταν και αγώνες τους Ρωμαϊκούς χρόνους με αφετηρία τη νίκη του Ακτίου το -31.
Για το ιερό της Λιμνάτιδος Αρτέμιδος ο αρχαίος Έλληνας γεωγράφος Στράβων (εγεννήθη το -65) στο τέταρτο κεφάλαιο των «Γεωγραφικών» του γράφει τα εξής:
Το δε ιερό της Αρτέμιδος που είναι στις Λίμνες όπου οι Μεσσήνιοι φέρονται ότι προσέβαλαν (εβίασαν) τις παρθένες των Σπαρτιατών που είχαν έρθει για την εορτή βρίσκεται στα σύνορα της Λακωνικής και της Μεσσηνίας όπου και οι δύο τελούσαν κοινό πανηγύρι και προσέφεραν κοινή λατρεία.

Κάτοπτρο. Φέρει επιγραφή  (ΛΙΜΝΑΤΙ.. ΑΝΕΘΕΚΕΝ).  Βόλυμνος Αλαγονίας: Ναός Αρτέμιδος Λιμνάτιδος  -6ος αι.

Ύστερα όμως από την προσβολή επειδή οι Μεσσήνιοι δεν τιμωρούντο, λένε ότι άρχισαν τον πόλεμο.

Στην αρχαιότητα η περιοχή του σημερινού τέως δήμου Αλαγονίας λεγόταν «Δενθαλιάτις αγρός» και ήτανε αγροτική περιοχή ακατοίκητη. Η περιοχή αυτή στην αρχή ανήκε στους Μεσσήνιους αλλά λόγω της στρατιωτικής της σημασίας  ήτανε πάντοτε το μήλο της έριδος μεταξύ των Μεσσήνιων και των Λακώνων κι άλλοτε την κατείχαν οι Μεσσήνιοι κι άλλοτε οι Λάκωνες.

Πόρπη με τη μορφή σειρήνας. Αρτεμισία (ιερό της Αρτέμιδος Λιμνάτιδος). - 6ος αιώνας

Στο εξωκκλήσι που βρίσκεται στον αρχαιολογικό χώρο (της Παναγίας της Καψοχεροβολούσας ή Βολιμνιώτισσας) υπάρχει εντοιχισμένο άφθονο επιγραφικό υλικό, πολύτιμο για την ταύτιση του ιερού, ενώ πολλά από τα αρχαία ευρήματα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Μεσσηνίας στην Καλαμάτα.

Ρωμαϊκή εποχή:
Η ονομασία αυτή συναντάται και στην εποχή των Ρωμαίων "Dentheliatem Agrum", ενώ μεταγενέστερα εμφανίζεται με το όνομα Αλαγονία. Στην αρχαιότητα η περιοχή του σημερινού τέως δήμου Αλαγονίας λεγόταν Δενθαλιάτις Χώρα ή Denthaliatem Agrum από τους Ρωμαίους.    Η περιοχή αυτή λόγω της στρατιωτικής της σημασίας σχετικά με τη Μεσσηνία και τη Λακωνία ήτανε πάντοτε το μήλο της έριδος μεταξύ των Μεσσήνιων και των Λακώνων και άλλοτε την κατείχαν οι Μεσσήνιοι και άλλοτε οι Λάκωνες.

Ο Ρωμαίος ιστορικός Τάκιτος που έζησε το +1ο αιώνα στα χρονικά του (Tacitus Annales Βιβλίο IV κεφ.43) γράφει σε μετάφραση από τα Λατινικά τα εξής, που έγιναν κατά τον καθορισμό των συνόρων Μεσσηνίας και Λακωνίας επί αυτοκράτορος της Ρώμης Τιβερίου, +14 έως +37:
"Ακούσθησαν μετά ταύτα οι πρέσβεις των Λακαιδεμονίων και των Μεσσηνίων για το δίκαιο του Ναού της Λιμνάτιδας Αρτέμιδος……. Οι Μεσσήνιοι αντίθετα προβάλανε την αρχαία διανομή της Πελοποννήσου μεταξύ των απογόνων του Ηρακλή και ότι παρεχωρήθει στο βασιλέα τους η Δενθαλιάτις Χώρα στην οποία βρισκόταν αυτό το ιερό".
Η αρχαία Δενθελιάτις, στην αρχή ανήκε στους Μεσσηνίους αλλά λόγω της στρατιωτικής της θέσεως ήταν πάντοτε το μήλον της έριδος μεταξύ των Μεσσηνίων και των Λακώνων.

Τελικά με απόφαση του αυτοκράτορα της Ρώμης Τιβέριου αποδόθηκε η Δενθελιάτις οριστικά στους Μεσσήνιους μαζί με τις Φαρές και τη Θουρία, τις οποίες ο προκάτοχος του Τιβέριου αυτοκράτορας Οκταβιανός Αύγουστος είχε προηγουμένως παραχωρήσει στους Σπαρτιάτες επειδή ήταν σύμμαχοι και είχαν συμπολεμήσει με αυτόν στο Άκτιο εναντίον του Αντωνίου. Τότε επί Τιβέριου αυτοκράτορος ετέθησαν και τα όρια (όροι) που ήταν λίθινες τετράγωνες στήλες και καθόριζαν τα σύνορα Μεσσηνίων και Λακώνων.

Στην αγροτική περιοχή του σημερινού χωριού Αλαγονία (πρώην Σίτσοβα) και σε ύψος χιλίων πεντακοσίων μέτρων μέσα σε δασώδη περιοχή του Ταϋγέτου υπάρχει η τοποθεσία που και σήμερα ονομάζεται «γραμμένη πέτρα» όπως δε λέει η παράδοση βρισκότανε εκεί μία πέτρινη στήλη που έγραφε στην Ανατολική πλευρά (επί τάδε Λακωνία) στη δε δυτική (επί τάδε Μεσσηνία) τη στήλη αυτή όπως ίσως και άλλες παρόμοιες, φαίνεται ότι κατέστρεψαν απλοϊκοί ποιμένες ή γεωργοί γιατί νόμιζαν ότι θα έβρισκαν κρυμμένο θησαυρό κάτω από τις σκαλιστές πέτρες

Δείτε στο μικρό βίντεο που ακολουθεί ένα μικρό οδοιπορικό στην περιοχή και στο εκκλησάκι της Παναγίας της Καψοχεροβολούσας ή Βολιμνιώτισσας, στο οποίο έχει ενταχτεί οικοδομικά υλικό από τον αρχαίο ναό: