Το χωριό Παλαιόκαστρο της επαρχίας Γορτυνίας Αρκαδίας, είναι χτισμένο στις πλαγιές λόφου με χαρακτηριστικό κωνικό σχήμα που υψώνεται ακριβώς δίπλα από στην όχθη του Αλφειού.
Σε κοντινή απόσταση έχει ανασκαφεί εκτεταμένο νεκροταφείο με 500 τάφους της Μυκηναϊκής εποχής.
Εντός του νεκροταφείου βρέθηκε μία κατασκευή λατρευτικού και τελετουργικού σκοπού η οποία θεωρείται ότι χρησίμευε ως Νεκρομαντείο των Μυκηναϊκών χρόνων, -1600 έως -1200. Το Νεκρομαντείο αυτό είναι το μοναδικό της Μυκηναϊκής εποχής που έχει βρεθεί και θεωρείται ως το αρχαιότερο της Ελλάδας.
Κατά μία άποψη το πανάρχαιο αυτό Νεκρομαντείο ταυτίζετε με αυτό που περιγράφετε στην Λ' ραψωδία της Οδύσσειας. Τα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν ότι ήταν μεγάλο θρησκευτικό κέντρο για 3000 χρόνια και η σημασία του είναι τεράστια.
Γιά πολλούς ερευνητές το Παλαιόκαστρο πιθανόν να ταυτίζετε με την Ομηρική πόλη Φηρή.
Εκτεταμένο Μυκηναϊκό Νεκροταφείο:
-horz.jpg)
Νεότερα ίχνη οχυρώσεως στον λόφο ¨μεταμόρφωση" του Παλαιοκάστρου πιθανώς να ανήκουν στην πόλη των ιστορικών χρόνων, το αρχαίο Βουφάγιον, την οποία αναφέρει ο Παυσανίας ή στην αρχαία Βρένθη.
Κατά τον ιστορικό Γιάννη Πισιμίση, στο Παλαιόκαστρο ήταν η πόλη Βρένθη, η οποία «πρέπει να διαδέχτηκε τη Μυκηναϊκή Φηρή και να συνέχισε τη μυκηναϊκή ζωή, ίσως και κατά τη Γεωμετρική περίοδο και κατά τους Αρχαϊκούς χρόνους και κατά την κλασσική περίοδο» (Γ. Πισσιμίση, «Μια μεγάλη Μυκηναϊκή πόλη», Αθήνα 1987). Καθότι το απέραντο μυκηναϊκό νεκροταφείο στο Παλιόκαστρο δεν ήταν δυνατό να ανήκε σ’ ένα μικρό χωριό (το Βουφάγιο) αλλά σε μια μεγάλη πόλη, τη Βρένθη. «Τότε εδώ, τονίζει, έπρεπε να υπάρχει και το Παραιβασίο Μνημείο, το οποίο δεν χάθηκε, υπάρχει και περιμένει κάποιο χέρι να το ξαναστήσει, γιατί αξίζει να αναστηλωθεί ένα τόσο επιβλητικό ηρώο».
Στις νοτιοδυτικές παρυφές του λόφου το 2008 ανασκάφηκε νεκροταφείο των Κλασσικών- Ελληνιστικών χρόνων.
Το νεκροταφείο περιλαμβάνει – εκτός από τους κοινούς τάφους – αξιόλογα ταφικά κτίσματα και το επιβλητικό ταφικό σήμα στον τύπο της στήλης (εικόνα παραπλεύρως), επιπλέον, δε, προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για τα νεκρικά έθιμα της περιοχής. Ένας ελλειψοειδής λάκκος λαξευμένος μέσα στο φυσικό βράχο, ο οποίος ήταν γεμάτος με πέντε προσεκτικά τοποθετημένα μελαμβαφή αγγεία πόσης και οίνου. Από τα αγγεία ο λάκκος χρονολογείται στα τέλη του -4ου, αρχές του -3ου αιώνα.
Η Μυκηναϊκή Φηρή και Ομηρική τοπογραφία:
Άν ο αρχαιολογικός χώρος και το Μυκηναϊκό Νεκρομαντείο στο Παλαιόκαστρο πράγματι είναι η Ομηρική Φηρή, αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ομηρική τοπογραφία, αφού έτσι κατα πάσα πιθανότητα η Μυκηναϊκή θέση του Κακοβάτου ταυτίζετε με την Πύλο, την πρωτεύουσα του Βασιλείου του Νέστορα.
Σύμφωνα με την Οδύσσεια, ο Τηλέμαχος ξεκινάει από την Πύλο το μεσημέρι και φτάνει με την δύση του ήλιου στην Φηρή. Την επομένη το πρωί αναχωρεί για την Σπάρτη, όπου φτάνει το βράδυ. Η Μυκηναϊκή Σπάρτη έχει σχεδόν με σιγουριά ταυτιστεί με την Πελλάννα, και οι αποστάσεις Κακοβάτου, Παλαιοκάστρου και Πελάννας ταιριάζουν απόλυτα με την ομηρική περιγραφή.
Βιβλιογραφία και πηγές:
-Κ. Συριόπουλου, «Προβλήματα εκ της ομηρικής τοπογραφίας της Αρκαδίας. Η ομηρική Φηρή και το βασίλειο του Ορχιλόχου», «Πελοποννησιακά», τ. Β’ 1976.
-Γ. Πισσιμίσης, «Μια μεγάλη Μυκηναϊκή πόλη», Αθήνα 1987
-Γ. Αντωνόπουλος, «Βρένθη-Καρύταινα»
-Υπ. Πολιτισμού: "ΛΘ΄ Ε.Π.Κ.Α.: Το ανασκαφικό έργο 2000- 2010"
-Ιστότοπος: Αρκάδες Εσμέν
-Ιστότοπος: Οι δρόμοι του Παυσανία
ΠΗΓΗ: Αριστομένης ο Μεσσήνιος
Σε κοντινή απόσταση έχει ανασκαφεί εκτεταμένο νεκροταφείο με 500 τάφους της Μυκηναϊκής εποχής.
Εντός του νεκροταφείου βρέθηκε μία κατασκευή λατρευτικού και τελετουργικού σκοπού η οποία θεωρείται ότι χρησίμευε ως Νεκρομαντείο των Μυκηναϊκών χρόνων, -1600 έως -1200. Το Νεκρομαντείο αυτό είναι το μοναδικό της Μυκηναϊκής εποχής που έχει βρεθεί και θεωρείται ως το αρχαιότερο της Ελλάδας.
Κατά μία άποψη το πανάρχαιο αυτό Νεκρομαντείο ταυτίζετε με αυτό που περιγράφετε στην Λ' ραψωδία της Οδύσσειας. Τα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν ότι ήταν μεγάλο θρησκευτικό κέντρο για 3000 χρόνια και η σημασία του είναι τεράστια.
Γιά πολλούς ερευνητές το Παλαιόκαστρο πιθανόν να ταυτίζετε με την Ομηρική πόλη Φηρή.
Εκτεταμένο Μυκηναϊκό Νεκροταφείο:
Στο λόφο του Παλαιοκάστρου και λίγο ψηλότερα έχει αποκαλυφθεί σημαντικό και μεγάλο νεκροταφείο της Μυκηναϊκής περιόδου.
Αρχικά το 1955 ανασκάφηκαν από τον Ιωάννη Πισιμίση δύο Μυκηναϊκοί τάφοι.
Οι ανασκαφές επαναλήφθηκαν το 1979 από τον έφορο αρχαιοτήτων Θεόδωρο Σπυρόπουλο, και διήρκεσαν 12 έτη. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως περίπου 100 λαξευτούς τάφους διαφόρων τύπων (θολωτοί, θαλαμωτοί, φρεατοειδείς, λακκοειδείς και κιβωτόσχημοι).
Σήμερα ο αριθμός τους υπολογίζετε σε 500 ενώ έχουν ανασκαφεί οι 150.
Αρχικά το 1955 ανασκάφηκαν από τον Ιωάννη Πισιμίση δύο Μυκηναϊκοί τάφοι.
Οι ανασκαφές επαναλήφθηκαν το 1979 από τον έφορο αρχαιοτήτων Θεόδωρο Σπυρόπουλο, και διήρκεσαν 12 έτη. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως περίπου 100 λαξευτούς τάφους διαφόρων τύπων (θολωτοί, θαλαμωτοί, φρεατοειδείς, λακκοειδείς και κιβωτόσχημοι).
Σήμερα ο αριθμός τους υπολογίζετε σε 500 ενώ έχουν ανασκαφεί οι 150.
Έστι το νεκροταφείο του Παλαιοκάστρου είναι το μεγαλύτερο Μυκηναϊκό που έχει ανασκαφεί μέχρι σήμερα.
Το Μυκηναϊκό Νεκρομαντείο:
Η ανασκαφική έρευνα αποκάλυψε, εντός του εκτεταμένου νεκροταφείου, μία κατασκευή λατρευτικού και τελετουργικού σκοπού η οποία θεωρείται ότι χρησίμευε ως Νεκρομαντείο των Μυκηναϊκών χρόνων, -1600 έως -1200.
Το Νεκρομαντείο αυτό είναι το μοναδικό της Μυκηναϊκής εποχής που έχει βρεθεί και θεωρείται ως το αρχαιότερο της Ελλάδας. Κατά μία άποψη το πανάρχαιο αυτό Νεκρομαντείο ταυτίζετε με αυτό που περιγράφετε στην Λ' ραψωδία της Οδύσσειας. Τα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν ότι ήταν μεγάλο θρησκευτικό κέντρο για 3000 χρόνια και η σημασία του είναι τεράστια.
Η ανασκαφική έρευνα αποκάλυψε, εντός του εκτεταμένου νεκροταφείου, μία κατασκευή λατρευτικού και τελετουργικού σκοπού η οποία θεωρείται ότι χρησίμευε ως Νεκρομαντείο των Μυκηναϊκών χρόνων, -1600 έως -1200.
Το Νεκρομαντείο αυτό είναι το μοναδικό της Μυκηναϊκής εποχής που έχει βρεθεί και θεωρείται ως το αρχαιότερο της Ελλάδας. Κατά μία άποψη το πανάρχαιο αυτό Νεκρομαντείο ταυτίζετε με αυτό που περιγράφετε στην Λ' ραψωδία της Οδύσσειας. Τα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν ότι ήταν μεγάλο θρησκευτικό κέντρο για 3000 χρόνια και η σημασία του είναι τεράστια.
Τα πλούσια ευρήματα του νεκροταφείου εκτίθενται στο Μουσείο Τρίπολης.
Η Ομηρική Φηρή:
Στην λόφο της Μεταμόρφωσης πάνω από το Παλαιόκαστρο θα βρούμε λείψανα τείχους του κάστρου του Παλαιοκάστρου. Σύμφωνα με την άποψη αρκετών αρχαιολόγων και ερευνητών εδώ τοποθετείται η ακρόπολη της Μυκηναικής πόλης Φηρή, σε κοντινή απόσταση από το Νεκρομαντείο.
Στην λόφο της Μεταμόρφωσης πάνω από το Παλαιόκαστρο θα βρούμε λείψανα τείχους του κάστρου του Παλαιοκάστρου. Σύμφωνα με την άποψη αρκετών αρχαιολόγων και ερευνητών εδώ τοποθετείται η ακρόπολη της Μυκηναικής πόλης Φηρή, σε κοντινή απόσταση από το Νεκρομαντείο.
Ύστερα από την αποκάλυψη του χώρου, ο ιστορικός Κων. Συριόπουλος με εμπεριστατωμένη μελέτη και στοιχεία ταύτισε τον το Παλαιόκαστρο με την αρκαδική Ομηρική Φηρή του βασιλιά Ορσίλοχου, τονίζοντας ότι «η ταύτισις κατά ταύτα του Παλαιοκάστρου της Γορτυνίας προς την Ομηρικήν Φηρήν, την πρωτεύουσαν των Ορσιλοχιδών, φαίνεται πιθανή.» (Κ. Συριόπουλου, «Προβλήματα εκ της ομηρικής τοπογραφίας της Αρκαδίας. Η ομηρική Φηρή και το βασίλειο του Ορχιλόχου», Πελ/κά τ. Β’, 1976).
Μάλιστα, στην ομηρική Φηρή ο Διοκλής, ο γιός του Ορσίλοχου, φιλοξένησε τον Τηλέμαχο όταν πήγαινε στη Σπάρτη για να πληροφορηθεί νέα για τον πατέρα του από το βασιλιά Μενέλαο. Ακόμη, ο Αλφειός ήταν ο πατέρας του Ορσίλοχου κι αυτός ήταν πατέρας του Διοκλή.
Μάλιστα, στην ομηρική Φηρή ο Διοκλής, ο γιός του Ορσίλοχου, φιλοξένησε τον Τηλέμαχο όταν πήγαινε στη Σπάρτη για να πληροφορηθεί νέα για τον πατέρα του από το βασιλιά Μενέλαο. Ακόμη, ο Αλφειός ήταν ο πατέρας του Ορσίλοχου κι αυτός ήταν πατέρας του Διοκλή.
Η θέση του Παλαιόκαστρου βρίσκεται σε στρατηγική θέση και προσφέρει πανοραμική θέα προς το Λύκαιο όρος και τον ορεινό όγκο του Μαινάλου.
Ιστορικοί χρόνοι:
Νεότερα ίχνη οχυρώσεως στον λόφο ¨μεταμόρφωση" του Παλαιοκάστρου πιθανώς να ανήκουν στην πόλη των ιστορικών χρόνων, το αρχαίο Βουφάγιον, την οποία αναφέρει ο Παυσανίας ή στην αρχαία Βρένθη.
Κατά τον ιστορικό Γιάννη Πισιμίση, στο Παλαιόκαστρο ήταν η πόλη Βρένθη, η οποία «πρέπει να διαδέχτηκε τη Μυκηναϊκή Φηρή και να συνέχισε τη μυκηναϊκή ζωή, ίσως και κατά τη Γεωμετρική περίοδο και κατά τους Αρχαϊκούς χρόνους και κατά την κλασσική περίοδο» (Γ. Πισσιμίση, «Μια μεγάλη Μυκηναϊκή πόλη», Αθήνα 1987). Καθότι το απέραντο μυκηναϊκό νεκροταφείο στο Παλιόκαστρο δεν ήταν δυνατό να ανήκε σ’ ένα μικρό χωριό (το Βουφάγιο) αλλά σε μια μεγάλη πόλη, τη Βρένθη. «Τότε εδώ, τονίζει, έπρεπε να υπάρχει και το Παραιβασίο Μνημείο, το οποίο δεν χάθηκε, υπάρχει και περιμένει κάποιο χέρι να το ξαναστήσει, γιατί αξίζει να αναστηλωθεί ένα τόσο επιβλητικό ηρώο». Στις νοτιοδυτικές παρυφές του λόφου το 2008 ανασκάφηκε νεκροταφείο των Κλασσικών- Ελληνιστικών χρόνων.
Το εύρημα πιθανότατα σχετίζεται με τελετουργίες σε ανάμνηση των νεκρών που είχαν ταφεί εκεί και υπογραμμίζει τον πρωτεύοντα ρόλο του κρασιού στη συγκεκριμένη τελετή, η οποία πιθανότατα περιελάμβανε και οινοποσία. Ίδια νεκρικά έθιμα περιγράφονται και στα Ομηρικά έπη και που σίγουρα τελούνταν στο κοντινό Νεκρομαντείο των Προϊστορικών χρόνων, αποδεικνύοντας έτσι την συνέχεια των εθίμων και τελετουργιών των Ελλήνων μέσα στις χιλιετίες.
 |
| Ευρήματα του νεκροταφείου των κλασσικών- Ελληνιστικών χρόνων |
Η Μυκηναϊκή Φηρή και Ομηρική τοπογραφία:
Άν ο αρχαιολογικός χώρος και το Μυκηναϊκό Νεκρομαντείο στο Παλαιόκαστρο πράγματι είναι η Ομηρική Φηρή, αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ομηρική τοπογραφία, αφού έτσι κατα πάσα πιθανότητα η Μυκηναϊκή θέση του Κακοβάτου ταυτίζετε με την Πύλο, την πρωτεύουσα του Βασιλείου του Νέστορα.
Σύμφωνα με την Οδύσσεια, ο Τηλέμαχος ξεκινάει από την Πύλο το μεσημέρι και φτάνει με την δύση του ήλιου στην Φηρή. Την επομένη το πρωί αναχωρεί για την Σπάρτη, όπου φτάνει το βράδυ. Η Μυκηναϊκή Σπάρτη έχει σχεδόν με σιγουριά ταυτιστεί με την Πελλάννα, και οι αποστάσεις Κακοβάτου, Παλαιοκάστρου και Πελάννας ταιριάζουν απόλυτα με την ομηρική περιγραφή.
Βιβλιογραφία και πηγές:
-Κ. Συριόπουλου, «Προβλήματα εκ της ομηρικής τοπογραφίας της Αρκαδίας. Η ομηρική Φηρή και το βασίλειο του Ορχιλόχου», «Πελοποννησιακά», τ. Β’ 1976.
-Γ. Πισσιμίσης, «Μια μεγάλη Μυκηναϊκή πόλη», Αθήνα 1987
-Γ. Αντωνόπουλος, «Βρένθη-Καρύταινα»
-Υπ. Πολιτισμού: "ΛΘ΄ Ε.Π.Κ.Α.: Το ανασκαφικό έργο 2000- 2010"
-Ιστότοπος: Αρκάδες Εσμέν
-Ιστότοπος: Οι δρόμοι του Παυσανία
ΠΗΓΗ: Αριστομένης ο Μεσσήνιος
