Ο οικισμός του Ανήλιου βρίσκεται στη δυτική Πελοπόννησο και συγκεκριμένα στο κέντρο του κυπαρισσιακού κόλπου. Ανήκει στο νομό Ηλείας και υπάγεται διοικητικά στο δήμο Ζαχάρως. Απέχει έξι χιλιόμετρα από τη θάλασσα, τρία από τη Εθνική οδό Πύργου - Κυπαρισσίας και πέντε από τη Ζαχάρω. Βρίσκεται σε ύψος 135 μέτρων και ανάμεσα στα χωριά Καλύδονα -Νεοχώρι. Κατά την απογραφή του 2000 είχε 260 κάτοικους.
Το πρώτο όνομα του οικισμού μέχρι το 1927 ήταν Γλάτσα. Υπάρχουν δύο εκδοχές για το όνομα αυτό. Η πρώτη ότι είναι σλαβική λέξη. Η άλλη εκδοχή είναι ότι κατοικούσε στη περιοχή, μετά τις σταυροφορίες, ένας Γάλλος βαρόνος Ντε Γλάτσης. Το πιθανότερο όμως να προήλθε από το ρήμα γλιστρώ (γλίστρα, γλίτσα, γλάτσα). Υπάρχει και άλλη μία εκδοχή ότι προέρχεται από τον πανάρχαιο ήρωα της Μυθολογίας μας Γλαύκων.
Το πρώτο όνομα του οικισμού μέχρι το 1927 ήταν Γλάτσα. Υπάρχουν δύο εκδοχές για το όνομα αυτό. Η πρώτη ότι είναι σλαβική λέξη. Η άλλη εκδοχή είναι ότι κατοικούσε στη περιοχή, μετά τις σταυροφορίες, ένας Γάλλος βαρόνος Ντε Γλάτσης. Το πιθανότερο όμως να προήλθε από το ρήμα γλιστρώ (γλίστρα, γλίτσα, γλάτσα). Υπάρχει και άλλη μία εκδοχή ότι προέρχεται από τον πανάρχαιο ήρωα της Μυθολογίας μας Γλαύκων.
Η Προϊστορική Ακρόπολη
Βορειοανατολικά του χωριού και σε απόσταση 1500 μέτρων βρίσκεται ο λόφος "Κάστρο". Ο λόφος βρίσκεται σε στρατηγικό σημείο αφού εποπτεύει ολόκληρη την γύρω περιοχή. Σ΄αυτόν υπάρχουν εκτεταμένες αρχαίες οχυρώσεις.
Τον αρχαιολογικό χώρο του "Κάστρου" επισκέφτηκε για πρώτη φορά ο μεγάλος Γερμανός αρχαιολόγος Ντόρπφελντ το 1908, ο οποίος εξέφρασε την άποψη ότι οι οχυρώσεις ανήκαν σε Μυκηναϊκή θέση και ίσως αποτελούσαν μεγάλο διοικητικό κέντρο. Ωστόσο δεν διενήργησε ανασκαφές εκεί αφού την προσοχή του τράβηξαν οι θολωτοί τάφοι και ο Μυκηναϊκός οικισμός στον Κακόβατο μερικά χιλιόμετρα προς τα βόρεια.
Χρειάστηκε να περάσουν εκατό χρόνια μέχρι κάποιος να ασχοληθεί με την ακρόπολη του Ανήλιου, και αυτή την φορά πάλι ήταν οι Γερμανοί. Συγκεκριμένα το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, κλιμάκιο του οποίου διενήργησε αρχαιολογικές έρευνες στην Τριφυλία την περίοδο 2006- 2010.
Συγκεκριμένα διενήργησαν περιορισμένες χρονικά έρευνες στην αρχαία ακρόπολη στα έτη 2009 και 2010 με εντυπωσιακά όμως αποτελέσματα.
Σύμφωνα λοιπόν με τη Γερμανικό αρχαιολογικό ινστιτούτου οι αρχαίες οχυρώσεις στον λόφο του "Κάστρου" ανήκουν σε Προϊστορική ακρόπολη που κτίστηκε στα τέλη της Πρωτοελλαδικής και αρχές Μεσοελλαδικής περιόδου, περίπου -2200.
Οι οχυρώσεις, η τοιχοδομή αλλά και τα λείψανα των κτηριακών εγκαταστάσεων παρουσιάζουν πάρα πολλές ομοιότητες με την Ακρόπολη της Λέρνας στην Αργολίδα και την Ακρόπολη της Μάλθης στην Τριφυλία, επίσης σπουδαίων Μεσοελλαδικών και Μυκηναίκών κέντρων. Επίσης βρέθηκαν αρκετά όστρακα της Μεσσοελλαδικής περιόδου, -2200 έως -1800.
Πρέπει να επισημάνουμε ότι η Προϊστορική ακρόπολη του "Κάστρου" βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από τον αρχαιολογικό χώρο του Κακοβάτου όπου αρκετοί τοποθετούν την Ομηρική Πύλο. Η διασύνδεση των δύο αυτών Μυκηναϊκών κέντρων πρέπει να θεωρείτε δεδομένη, καταδεικνύοτας έτσι την σπουδαιότητα των αρχαίων στο Ανήλιο.
Οι οχυρώσεις, η τοιχοδομή αλλά και τα λείψανα των κτηριακών εγκαταστάσεων παρουσιάζουν πάρα πολλές ομοιότητες με την Ακρόπολη της Λέρνας στην Αργολίδα και την Ακρόπολη της Μάλθης στην Τριφυλία, επίσης σπουδαίων Μεσοελλαδικών και Μυκηναίκών κέντρων. Επίσης βρέθηκαν αρκετά όστρακα της Μεσσοελλαδικής περιόδου, -2200 έως -1800.
Πρέπει να επισημάνουμε ότι η Προϊστορική ακρόπολη του "Κάστρου" βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από τον αρχαιολογικό χώρο του Κακοβάτου όπου αρκετοί τοποθετούν την Ομηρική Πύλο. Η διασύνδεση των δύο αυτών Μυκηναϊκών κέντρων πρέπει να θεωρείτε δεδομένη, καταδεικνύοτας έτσι την σπουδαιότητα των αρχαίων στο Ανήλιο.
 |
 |
Η κατοίκηση στην ακρόπολη συνεχίστηκε και στους ιστορικούς χρόνους αφού βρέθηκαν όστρακα των Αρχαϊκών, Κλασικών και Ελληνιστικών χρόνων, ενώ θεμέλια ενός μεγάλου ορθογώνιου κτίσματος πιθανόν να ανήκει σε ναό των Αρχαϊκών- Κλασσικών χρόνων.
Η ακρόπολη χρησιμοποιήθηκε και κατά τους βυζαντινούς χρόνους αφού βρέθηκαν τείχη αλλά και πύργος της εποχής αυτής τα οποία χτίστηκαν με τα παλαιότερα Προϊστορικά οικοδομικά υλικά. Επίσης στο τμήμα αυτό της ακρόπολης βρέθηκαν Μεσαιωνικά αγγεία και νομίσματα.
Γιά τα αρχαία του Ανήλιου υπάρχουν επίσης πληροφορίες που αναφέρει ο πρώην γραμματέας της κοινότητας Άγγελος Κολιαδήμας και προέρχονται από προσωπικές εμπειρίες αλλά και την προφορική παράδοση. Συγκεκριμένα αναφέρει:
-Το 1972 σε εργασίες εξόρυξης αμμοχάλικου για τους αγροτικούς δρόμους βρέθηκαν ταφικοί πίθοι τους οποίους εξέτασε η αρχαιολογική υπηρεσία. Οι πίθοι χρονολογήθηκαν ως προϊστορικοί χωρίς όμως να υπάρχουν άλλες λεπτομέρειες.
-Επίσης σε δύο σημεία στη περιοχή ανασκάφηκαν πήλινες σωλήνες ύδρευσης σε βάθος ενός και πλέον μέτρων στη θέση Μπούρμπουλα και Κουκουνάρα. Οι σωλήνες αυτοί έμοιζαν μ΄αυτούς που έχουν βρεθεί στον Προϊστορικό αρχαιολογικό χώρο του Κακόβατου, που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση, και είναι σχεδόν βέβαιο ότι πρέπει να είχαν άμεση σχέση με την Ακρόπολη του "Κάστρου".
Βυζάντιο και Φραγκοκρατία
Ο Ανήλιο Τριφυλίας πρέπει να ήταν αξιόλογο κέντρο στους Βυζαντινούς χρόνους και την περίοδο της Φραγκοκρατίας, όπως καταδεικνύουν τα μεσαιωνικά μνημεία, χωρίς βέβαια να συναγωνίζεται τις μεγάλες πόλεις της εποχής αυτής στην Τριφυλία .(Ολυμπία, Κυπαρισσία, Αγία Κυριακή Φιλιατρών, Χριστιάνοι)
Ο ναός της μεταμορφώσεως του Σωτήρος, που βρίσκεται κοντά στο "Κάστρο" και σήμερα είναι σχεδόν κατεστραμένος, κατά μία άποψη είναι χτισμένος τον 7ο αιώνα και πιθανό σχετίζεται με την Βυζαντινή περίοδο.
Εκτός του ναού της μεταμορφώσεως του Σωτήρος σημαντικό μνημείο της Γλάτσας (Ανήλιου) είναι ο Φραγκοβυζαντινός ναός της Παναγιάς της των Πάντων Χαράς που κατασκευάστηκε τον 13ο αιώνα.
Αριστομένης ο Μεσσήνιος
Πηγές:
Ο ιστότοπος: ΑΝΗΛΙΟ (ΓΛΑΤΣΑ) ΖΑΧΑΡΩΣ
Ο ιστότοπος: Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αθηνών
Περισσότερα για το Ανήλιο στο Βυζάντιο και την Φραγκοκρατία: Ανήλιο Τριφυλία: Βυζάντιο- Φραγκοκρατία
