Στη Μεσσήνη η θρησκευτική πρωτοκαθεδρία του Δία Ιθωμάτα, της Δημητρας και του Ασκληπιού στην ζωή και τη νομισματοκοπία της πόλης δεν άφησαν πολλά περιθώρια στον Διόνυσο. Αποτέλεσμα είναι η ύπαρξη μιάς και μόνης σχετικής κοπής τρίχαλκων πιθανότατα, γύρω στο -190, όπου ως οπισθότυπος εμφανίζεται Βότρυς σε κλιματίδα πλάϊ στο μονόγραμμα του εθνικού ΜΕ(σσανίων) και τα αρχικά του ονόματος του άρχοντα ΔΙ(...) σε στεφάνι. ΕΙΚ.8
Στηριγμένοι πάντως στα αποτελέσματα των συνεχιζόμενων ανασκαφών, τις επιγραφικές και αρχαιολογικές μαρτυρίες για την τοπική οικονομία και κοινωνία, θεωρούμε την εικονογραφική ένδεια του αμπελουργικού κύκλου στα νομίσματα της πόλης μάλλον συμπτωματική. Απόδειξη αποτελεί η εντελώς διαφορετική κατάσταση στην νομισματική παραγωγή της όμορης Κορώνης.
Εδώ, όπως στην Άνδρο και την Τήμνο της Αιολίδας, την Θάσο και την Βοιωτία, ο Διονυσιακός κύκλος έχει έντονη παρουσία. Οπισθότυπος όλων των αργυρών τριώβολων της πόλης, κομμένων κατά την γνώμη μας στο διάστημα -146 έως -130, είναι Βότρυς μαζί με το ΚΟΡ(οναιέων) του εθνικού και το γράμμα- αριθμητικό του έτους κοπής (εδώ το Ζ δηλαδή -149/ -139) μέσα σε σταφάνι κισσού. ΕΙΚ.9
 |
| Αριστερά εικόνα 8, δεξιά εικόνα 9 |
Στα σπανιότατα τετράχαλκα της ίδιας πόλης επανέρχεται ουσιαστικά το ίδιο θέμα, όπως δείχνει το παράδειγμα με το όνομα του άρχοντα Οιτ(...), σήμερα στο Βρετανικό μουσείο, καθώς και εκείνο του άρχοντα Αγων(...) από τις ανασκαφές της Μεσσήνης. Εικ 10
Στα χρόνια της ρωμαιοκρατίας η Μεσσήνη έχει περιορισμένη νομισματοκοποία, αποκλειστικά σε χαλκό και κατανεμημένη άνισα στον χρόνο. Η ίδια η Μεσσήνη εκδίδει φειδωλά στα μέσα μάλλον του +1ου αιώνα ψευδο- αυτόνομα νομίσματα, κοπές δηλαδή χωρίς το πορτραίτο του αυτοκράτορα με οπισθότυπο αγαλματικούς τύπους των κύριων θεοτήτων της πόλης, ενώ στα χρόνια του Σεπτήμιου Σεβήρου, πιθανώς στην δεκαετία +198 έως +208, μαζί με πολλές ακόμα πελοποννησιακές πόλεις επανέρχεται με μια τελευταία, πλούσια σχετικά νομισματική παραγωγή. Καθώς ο εμπροσθότυπος δεσμεύεται από το πορτραίτο του αυτοκράτορα ή μέλος της οικογενείας του, οι πίσω όψεις των νομισμάτων εικονογραφούνται με τις παραδοσιακές λατρείες, τα μνημεία και τα αγάλματα των πόλεων.
Εντυπωσιακή είναι η συχνότητα εμφάνισης του Διονύσου στις κοπές είκοσι τουλάχιστον πόλεων. Ανάμεσά τους η Κυπαρισσία, ανύπαρκτη νομισματικά σε προγενέστερες εποχές, χρησιμοποιεί τον τύπο του Διονύσου ώς κύριο θέμα της. ο Θεός αποδίδεται όρθιος προς τα αριστερά με θύρσο στο αριστερό χέρι και κάνθαρο στο δεξί, όπως σε παράδειγμα κοπής στο όνομα του Καρακάλλα, γιού του Σεπτίμιου Σεβήριου και Καίσαρα στα χρόνια της εξουσίας του πατέρα του, και στο οπισθότυπο αντίστοιχης κοπής του Σεπτίμιου Σεβήρου. ΕΙΚ.11
 |
| Αριστερά εικόνα 10 και δεξιά εικόνα 11 |
Γνωρίζουμε ανάλογες κοπές της ίδια πόλης, της Κυπαρισσίας, με εμπροσθότυπο πορτραίατα του αυτοκράτορα, της γυναίκας του Ιουλίας Δόμνας, καθώς και της Πλαυτίλλας, συζύγου του Καρακάλλα. Το νομισματικό κενό του έτερου Καίσαρα, του Γέτα, πιστεύουμε ότι θα καλυφθεί σύντομα με νέα ευρήματα.
Η εικονογραφική αυτή επιλογή του όρθιου Διονύσου- Βάκχου, αν και διαδεδομένη σε επαρχιακά νομίσματα πόλεων ολόκληρης της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, από την θρακική Μεσημβρία ώς την Φρυγική Άγκυρα, την Αρκαδική Ψωφίδα, αλλά και το Ανεμούριον της Κιλικίας, σίγουρα εκφράζει και στην περίπτωση της Κυπαρισσίας έναν οικονομικό προσανατολισμό, που πρέπει να έχει σχέση με τον οινοπαραγωγικό χαρακτήρα της τοπικής γεωργικής παραγωγής, μέρος της οποίας ενδέχεται να εξάγονταν προς την Ιταλική χερσόνησο. Αντίστοιχα μπορεί να σχολιαστεί και το παράδειγμα της Πύλου, όπου ο ίδιος οπισθότυπος παραδίδεται πάνω σε ένα σπάνιο νόμισμα του Γέτα της ίδια Σεβιριανής περιόδου.
Παρόλο που οι λοιπές μεσσηνιακές πόλεις, όπως η Ασίνη (η σημερινή Κορώνη), η Μοθώνη, οι Κολωνίδες, και η Θουρία δεν χρησιμοποιούν Διονυσιακούς τύπους στις κοπές τους, θεωρούμε ότι μπορούν να συνυπολογιστούν στις αμπελουργικά παρούσες μικροοικονομίες της Πελοποννήσου.
Σιδηρόπουλος Κλεάνθης
