Το Κάστρο της Ανδρούσας είναι μεσαιωνικό κτίσμα του 13ου αιώνα τα ερείπια ερείπια του οποίου διασώζονται σε σχετικά καλή κατάσταση στην Ανδρούσα Μεσσηνίας, 21 χιλιόμετρα από την Καλαμάτα. Βρίσκεται χτισμένο σε μικρό λόφο και εποπτεύει όλο τον κάμπο της περιοχής. Σήμερα χρησιμοποιείται για διάφορες εκδηλώσεις
Το πιο αξιοσημείωτο στην ιστορία του κάστρου είναι ότι υπήρξε έδρα της περιβόητης Εταιρείας των Ναβαρραίων που ήταν οι τελευταίοι Φράγκοι κυρίαρχοι του Πριγκιπάτου της Αχαΐας.
Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία
Το κάστρο της Ανδρούσας καταλαμβάνει το βορειοανατολικό άκρο χαμηλού επίπεδου πλατώματος στις δυτικές παρυφές του κάμπου της Μεσσηνίας. Η θέση του, παρότι δεν είναι φυσικά οχυρή, προσφερόταν για τον έλεγχο και την εποπτεία της εύφορης πεδιάδας.
Ιστορία
Το κάστρο χτίστηκε από τον πρίγκιπα της Αχαΐας και Βαρώνο της Καλαμάτας Γουλιέλμο Β' Βιλλεαρδουίνο (τον επονομαζόμενο και «Καλαμάτα» ή «Μακρυδόντη») κάποια στιγμή μετά το 1250. Η χρονολογία κτήσης προκύπτει από το Αραγωνικό Χρονικό του Μορέως.
Το 1381 πέρασε στην εξουσία των Ναβαραίων (ή Ναβαρέζων) οι οποίοι πήραν την εξουσία στο Πριγκιπάτο της Αχαΐας και είχαν έδρα τους αρχικά την Ανδρούσα.
Οι Ναβαρραίοι ήταν μια στρατιωτική μισθοφορική ομάδα που έδρασε τον 14ο αιώνα σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, αλλά κυρίως στον ελλαδικό χώρο που εκείνη την εποχή ήταν κάτω από την κυριαρχία των κρατιδίων που είχαν ιδρύσει οι Σταυροφόροι. Την αποτελούσαν κυρίως στρατιώτες από τη Ναβάρρα (βόρεια περιοχή της Ισπανίας) και τη Γασκώνη (νότια περιοχή της Γαλλίας). Σε νεώτερες πηγές αναφέρονται και ως Εταιρεία των Ναβαρραίων.
Το 1378 ήρθαν για πρώτη φορά στην Πελοπόννησο στην υπηρεσία του τάγματος του Αγίου Ιωάννη της Ρόδου. Λίγο αργότερα ενεπλάκησαν στη διεκδίκηση του Πριγκιπάτου της Αχαΐας από τον Ιάκωβο του Μπω. Η εμπλοκή τους αυτή δεν ήταν ιδιαιτέρως επιτυχής, αλλά τελικά βρέθηκαν να είναι de facto κυρίαρχοι στο Πριγκιπάτο μετά το θάνατο του Ιακώβου του Μπω το 1383.
Το κάστρο αποτελούσε κατά την Φραγκοκρατία έδρα δικαστή και γνώρισε αυτή την περίοδο μεγάλη ανάπτυξη και ακμή.
Το 1432 το κάστρο της Ανδρούσας , εικοσιένα χρόνια πριν την άλωση της Πόλης, περιήλθε στην κυριαρχία των Παλαιολόγων του Δεσποτάτου του Μυστρά οι οποίοι σιγά-σιγά είχαν κυριεύσει όλα τα εδάφη του Πριγκιπάτου.
Το 1462 το κάστρο κατέλαβε ο Μωάμεθ Β' ο Πορθητής. Το 1686 ο Μοροζίνι κατέλαβε την περιοχή, στην αρχή της Β’ Ενετοκρατίας στην Πελοπόννησο που κράτησε μέχρι το 1715. Μετά ξανάρθαν οι Τούρκοι που το κράτησαν μέχρι το 1821.
Κατά την Ενετοκρατία υπήρξε σημαντικότερο κάστρο από αυτό της Καλαμάτας.
Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία
Το κάστρο σώζεται σήμερα σε μέτρια κατάσταση έχοντας χάσει το μεγαλύτερο τμήμα των οχυρώσεών του. Τα τμήματα όμως που διατηρούνται μας επιτρέπουν να κατανοήσουμε τα όρια, τον τρόπο κατασκευής και τις φάσεις του.
Διέθετε έναν περίβολο, οχυρωμένο με τείχη που διακόπτονταν από τετράγωνους, ορθογώνιους, πολυγωνικούς ή κυκλικούς πύργους. Διατηρούνται σήμερα πέντε πύργοι και τα ίχνη άλλων δύο. Οι τρεις πύργοι είναι διαμορφωμένοι σε δύο επίπεδα εκείνο του εσωτερικού εδάφους και εκείνο του περιδρόμου. Ο βορειοδυτικός πύργος έχει και τρίτο επίπεδο, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι και ο νοτιοανατολικός είχε κάτι ανάλογο. Οι πύργοι διαθέτουν πρώιμες κανονιοθυρίδες είτε στο χαμηλότερο επίπεδο είτε στο επίπεδο του περιδρόμου. Οι κανονιοθυρίδες έχουν εξωτερικά κυκλική ή ορθογωνική μορφή και είναι διατεταγμένες έτσι ώστε να προστατεύουν τα τμήματα των τειχών μεταξύ των πύργων με πλαγιοβολή ή να βάλουν τον επιτιθέμενο κατά μέτωπο.
Στην κατασκευή των τειχών σε όλη την περίμετρο, πλην ενός τμήματος της νότιας πλευράς, έχει δοθεί ιδιαίτερη προσοχή. Το πάχος τους κυμαίνεται από 1,50μ έως 1,75μ. Χαρακτηρίζονται από την ύπαρξη αψιδωμάτων στην εσωτερική παρειά, που απολήγουν σε οξυκόρυφα τόξα. Τα τόξα της ανατολικής πλευράς είναι ιδιαίτερα προσεγμένα και διαθέτουν πλίνθινο διάκοσμο με διάφορα, απλά ή σύνθετα, σχέδια. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα αψιδώματα του δυτικού τείχους εξ αιτίας του μεγαλύτερου ύψους του διατάσσονται σε δύο επίπεδα. Η κατασκευή τους οφείλεται στην εξοικονόμηση υλικού.
Η κεντρική πύλη του Κάστρου σήμερα δεν διατηρείται. Υποθέτουμε ότι βρισκόταν στην δυτική πλευρά. Δευτερεύουσα πύλη διατηρείται δίπλα στον νοτιοανατολικό πύργο, ενώ υπάρχουν υποψίες για πύλη που προστατευόταν με προτείχισμα κοντά στον βόρειο πύργο και για μία ακόμα στην νότια πλευρά.
Δύο είναι οι κυριότερες οικοδομικές φάσεις του κάστρου. Η πρώτη αφορά τον νοτιοανατολικό πύργο μαζί με τα υπολείμματα κατασκευών που υπάρχουν στην νότια πλευρά του. Η δεύτερη περιλαμβάνει όλο το υπόλοιπο κάστρο, όπως αποδεικνύεται από τον ενιαίο τρόπο δόμησής του.
Στο σύνολό του, το Κάστρο της Ανδρούσας είναι μία κατασκευή αξιόλογη, με συμπυκνωμένα μορφολογικά στοιχεία διαφορετικού χαρακτήρα, όπως η ποικιλία στα σχημάτων των πύργων και τα τυφλά τόξα, ορισμένα με πλίνθινο διάκοσμο, στην εσωτερική παρειά του τείχους. Η μορφή του έχει επιρροές από τις αμυντικές διατάξεις της ύστερης βυζαντινής περιόδου, ενώ αργότερα υιοθετεί στοιχεία της νέας αμυντικής τεχνολογίας, που τότε γεννιόταν.
ΠΗΓΕΣ:
Κείμενο: Ιστότοπος Καστρολόγος
Φωτογραφίες: Ιστότοπος Ομάδα Πυθέας
Το πιο αξιοσημείωτο στην ιστορία του κάστρου είναι ότι υπήρξε έδρα της περιβόητης Εταιρείας των Ναβαρραίων που ήταν οι τελευταίοι Φράγκοι κυρίαρχοι του Πριγκιπάτου της Αχαΐας.
Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία
Το κάστρο της Ανδρούσας καταλαμβάνει το βορειοανατολικό άκρο χαμηλού επίπεδου πλατώματος στις δυτικές παρυφές του κάμπου της Μεσσηνίας. Η θέση του, παρότι δεν είναι φυσικά οχυρή, προσφερόταν για τον έλεγχο και την εποπτεία της εύφορης πεδιάδας.
Ιστορία
Το κάστρο χτίστηκε από τον πρίγκιπα της Αχαΐας και Βαρώνο της Καλαμάτας Γουλιέλμο Β' Βιλλεαρδουίνο (τον επονομαζόμενο και «Καλαμάτα» ή «Μακρυδόντη») κάποια στιγμή μετά το 1250. Η χρονολογία κτήσης προκύπτει από το Αραγωνικό Χρονικό του Μορέως.
Το 1381 πέρασε στην εξουσία των Ναβαραίων (ή Ναβαρέζων) οι οποίοι πήραν την εξουσία στο Πριγκιπάτο της Αχαΐας και είχαν έδρα τους αρχικά την Ανδρούσα.
Οι Ναβαρραίοι ήταν μια στρατιωτική μισθοφορική ομάδα που έδρασε τον 14ο αιώνα σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, αλλά κυρίως στον ελλαδικό χώρο που εκείνη την εποχή ήταν κάτω από την κυριαρχία των κρατιδίων που είχαν ιδρύσει οι Σταυροφόροι. Την αποτελούσαν κυρίως στρατιώτες από τη Ναβάρρα (βόρεια περιοχή της Ισπανίας) και τη Γασκώνη (νότια περιοχή της Γαλλίας). Σε νεώτερες πηγές αναφέρονται και ως Εταιρεία των Ναβαρραίων.
Το 1378 ήρθαν για πρώτη φορά στην Πελοπόννησο στην υπηρεσία του τάγματος του Αγίου Ιωάννη της Ρόδου. Λίγο αργότερα ενεπλάκησαν στη διεκδίκηση του Πριγκιπάτου της Αχαΐας από τον Ιάκωβο του Μπω. Η εμπλοκή τους αυτή δεν ήταν ιδιαιτέρως επιτυχής, αλλά τελικά βρέθηκαν να είναι de facto κυρίαρχοι στο Πριγκιπάτο μετά το θάνατο του Ιακώβου του Μπω το 1383.
Το κάστρο αποτελούσε κατά την Φραγκοκρατία έδρα δικαστή και γνώρισε αυτή την περίοδο μεγάλη ανάπτυξη και ακμή.
Το 1432 το κάστρο της Ανδρούσας , εικοσιένα χρόνια πριν την άλωση της Πόλης, περιήλθε στην κυριαρχία των Παλαιολόγων του Δεσποτάτου του Μυστρά οι οποίοι σιγά-σιγά είχαν κυριεύσει όλα τα εδάφη του Πριγκιπάτου.
Το 1462 το κάστρο κατέλαβε ο Μωάμεθ Β' ο Πορθητής. Το 1686 ο Μοροζίνι κατέλαβε την περιοχή, στην αρχή της Β’ Ενετοκρατίας στην Πελοπόννησο που κράτησε μέχρι το 1715. Μετά ξανάρθαν οι Τούρκοι που το κράτησαν μέχρι το 1821.
Κατά την Ενετοκρατία υπήρξε σημαντικότερο κάστρο από αυτό της Καλαμάτας.
Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία
Το κάστρο σώζεται σήμερα σε μέτρια κατάσταση έχοντας χάσει το μεγαλύτερο τμήμα των οχυρώσεών του. Τα τμήματα όμως που διατηρούνται μας επιτρέπουν να κατανοήσουμε τα όρια, τον τρόπο κατασκευής και τις φάσεις του.
Διέθετε έναν περίβολο, οχυρωμένο με τείχη που διακόπτονταν από τετράγωνους, ορθογώνιους, πολυγωνικούς ή κυκλικούς πύργους. Διατηρούνται σήμερα πέντε πύργοι και τα ίχνη άλλων δύο. Οι τρεις πύργοι είναι διαμορφωμένοι σε δύο επίπεδα εκείνο του εσωτερικού εδάφους και εκείνο του περιδρόμου. Ο βορειοδυτικός πύργος έχει και τρίτο επίπεδο, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι και ο νοτιοανατολικός είχε κάτι ανάλογο. Οι πύργοι διαθέτουν πρώιμες κανονιοθυρίδες είτε στο χαμηλότερο επίπεδο είτε στο επίπεδο του περιδρόμου. Οι κανονιοθυρίδες έχουν εξωτερικά κυκλική ή ορθογωνική μορφή και είναι διατεταγμένες έτσι ώστε να προστατεύουν τα τμήματα των τειχών μεταξύ των πύργων με πλαγιοβολή ή να βάλουν τον επιτιθέμενο κατά μέτωπο.
Στην κατασκευή των τειχών σε όλη την περίμετρο, πλην ενός τμήματος της νότιας πλευράς, έχει δοθεί ιδιαίτερη προσοχή. Το πάχος τους κυμαίνεται από 1,50μ έως 1,75μ. Χαρακτηρίζονται από την ύπαρξη αψιδωμάτων στην εσωτερική παρειά, που απολήγουν σε οξυκόρυφα τόξα. Τα τόξα της ανατολικής πλευράς είναι ιδιαίτερα προσεγμένα και διαθέτουν πλίνθινο διάκοσμο με διάφορα, απλά ή σύνθετα, σχέδια. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα αψιδώματα του δυτικού τείχους εξ αιτίας του μεγαλύτερου ύψους του διατάσσονται σε δύο επίπεδα. Η κατασκευή τους οφείλεται στην εξοικονόμηση υλικού.
Η κεντρική πύλη του Κάστρου σήμερα δεν διατηρείται. Υποθέτουμε ότι βρισκόταν στην δυτική πλευρά. Δευτερεύουσα πύλη διατηρείται δίπλα στον νοτιοανατολικό πύργο, ενώ υπάρχουν υποψίες για πύλη που προστατευόταν με προτείχισμα κοντά στον βόρειο πύργο και για μία ακόμα στην νότια πλευρά.
Δύο είναι οι κυριότερες οικοδομικές φάσεις του κάστρου. Η πρώτη αφορά τον νοτιοανατολικό πύργο μαζί με τα υπολείμματα κατασκευών που υπάρχουν στην νότια πλευρά του. Η δεύτερη περιλαμβάνει όλο το υπόλοιπο κάστρο, όπως αποδεικνύεται από τον ενιαίο τρόπο δόμησής του.
Στο σύνολό του, το Κάστρο της Ανδρούσας είναι μία κατασκευή αξιόλογη, με συμπυκνωμένα μορφολογικά στοιχεία διαφορετικού χαρακτήρα, όπως η ποικιλία στα σχημάτων των πύργων και τα τυφλά τόξα, ορισμένα με πλίνθινο διάκοσμο, στην εσωτερική παρειά του τείχους. Η μορφή του έχει επιρροές από τις αμυντικές διατάξεις της ύστερης βυζαντινής περιόδου, ενώ αργότερα υιοθετεί στοιχεία της νέας αμυντικής τεχνολογίας, που τότε γεννιόταν.
ΠΗΓΕΣ:
Κείμενο: Ιστότοπος Καστρολόγος
Φωτογραφίες: Ιστότοπος Ομάδα Πυθέας
