Το όνομα Ανδανία δηλώνει την ωραία- την τέρπουσα πόλη και περιοχή. Η λέξη παράγεται από το ρήμα ανδάνω που έχει την σημασία του αρέσω, τέρπω, ευχαριστώ. Οι αρχαία πάντως πίστευαν ότι η ονομασία οφειλόταν σε όνομα γυναίκας Ανδανίας. Και είναι αξιοπρόσεκτο ότι και σήμερα υπάρχει στο Διαβολίτσι το βαπτιστικό όνομα Ανδανία.
Ο Παυσανίας γράφει: "τη πόλει το όνομα από γυναικός γέγονεν Ανδανίας".
Την πόλη είχε ιδρύσει ο Πολυκάων, γιός του Λέλεγα, με την σύζυγό του Μεσσήνη σε αρχαιοτάτους χρόνους. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι ο Καύκων, γιός του Κελαίνου, προσκεκλημένος από την Μεσσήνη, έφερε μαζί του την λατρεία των μεγάλων Θεών από την Ελευσίνα.
Πρώτος βασιλιάς της υπήρξε ο Περιήρης, που είχε μετοικήσει σε αυτήν, προερχόμενος από την Θεσσαλία πιθανότατα στις αρχές της -3ης χιλιετίας. Θεωρείτε βέβαιο ότι η Ανδανία υπήρξε η πρώτη πρωτεύουσα της Μεσσηνίας.
Η μεγάλη ακμή της πόλης συμπίπτει με τους λεγόμενους μεσσηνιακούς πολέμους. Στον Β΄και Γ΄ αυτή ήταν το επίκεντρο όλων των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Στον Γ΄Μεσσηνιακό πόλεμο εδώ έδρασε ο θρυλικός Αριστομένης, ο οποίος είχε δημιουργήσει επίλεκτο σώμα καταδρομέων, η δράση των οποίων έφτανε μέχρι την πρωτεύουσα των Λακεδαιμονίων Σπάρτη. Οι καταδρομείς αυτοί ήταν σύμφωνα με τον Παυσανία "άριστοι και αριθμόν πλείστοι περί την Ανδανίαν".
Στο τέλος του Γ΄μεσσηνιακού πολέμου, -500/ -489, η πόλη εκθεμελιώθηκε από τους Λακεδαιμόνιους και η κάτοικοί της στην πλειονότητά τους εκδιώχθηκαν από αυτήν.
Η πόλη και πάλι ανοικοδομήθηκε μετά το -338 και την μάχη της Χειρώνειας, όταν ο Φίλιππος Β΄ ανακήρυξε ελεύθερους όλους τους Μεσσήνιους.
Φαίνεται ότι η Ανδανία και πάλι ήλθε σε κάποια ακμή στους Ελληνιστικούς χρόνους όπως καταφαίνεται από τα εξής γεγονότα: Το -217 η πόλη απέκρουσε σπαρτιατική επίθεση και καταχώρησε την αυτονομία της, ενώ το -191 αποτέλεσε σημείο συνάντησης Ρωμαίων και Αχαιών αξιωματούχων για διευθέτηση πολιτικών ζητημάτων της εποχής.
Η σύνταξη και δημοσιοποίηση των τελετουργικών διατάξεων των μυστηρίων της Ανδανίας το -91 υποδηλώνει σοβαρή αναβίωση του θρησκευτικού και κοινωνικού βίου των κατοίκων της περιοχής. Η πληροφορία του Παυσανία ότι τα μυστήρια της Ανδανίας ήταν τα σεβαστότερα μετά τα Ελευσίνια, δηλώνει ότι κατά τον μήνα Αύγουστο ή Σεπτέμβριο και επί οχτώ ημέρες η πόλη λειτουργούσε ώς θρησκευτικό κέντρο του πελοποννησιακού χώρου.
Η Ανδανία φαίνεται ότι καταστράφηκε κατά τον +2ο αιώνα αφού ο Παυσανίας μιλάει για "ερείπια Ανδανίας".
Περισσότερα για τα σημαντικότατα μυστήρια της Ανδανίας με ολόκληρη την νεοελληνική απόδοση του κανονισμού τους μπορείτε να δείτε στον παρακάτω σύνδεσμο: Τα Μυστήρια της Ανδανίας
Που όμως βρισκόταν η αρχαία πόλη;
Από τα μέσα του 19ου αιώνα ο μεγάλος ιστορικός Ερνέστος Κούρτιος είχε επιβάλλει την θέση ότι η Ανδανία βρισκόταν στην βορειοανατολική πλευρά του Στενυκλάριου πεδίου, δηλαδή στην περιοχή μεταξύ Δεσύλλα και Φίλια, και συγκεκριμένα κάτωθεν του υψώματος του "Ελληνικού", όπου το 1840 ο Κούρτιος είχε ανασκάψει και φέρει στο φως κυκλώπειο τείχος. (Φωτογραφία κάτω)
Την θέση του Κουρτίου ανέτρεψε ο Σουηδός αρχαιολόγος Ματίας Νάταν Βαλμίν, όταν το 1930, μετά από συστηματικές επισκοπήσεις στην περιοχή, διατύπωσε την θέση ότι η Ανδανία βρισκόταν στην βορειοδυτική πλευρά του Στενυκλαρίου πεδίου και συγκεκριμένα στην περιοχή μεταξύ Κωσταντίνων, Πολίχνης και Καλλιρρόης.
Στην θέση αυτή κατέληξε ο Βαλμίν βασιζόμενος σε τρία κυρίως δεδομένα:
1) Στην περιοχή του Διβαρίου της Πολίχνης βρέθηκε το 1858 η επιγραφή των μυστηρίων της Ανδανίας,
2) Υπάρχουν στην περιοχή εντοιχισμένα κατάλοιπα αρχαίων αρχιτεκτονικών μελών αλλά και κατάλοιπα αρχαίου κτηρίου, εις δε την παλιά εκκλησία του Αγ. Αθανασίου βρέθηκε βάθρο με γλυπτική εικόνα και επιγραφή, που αναφερόταν σε ιερέα των μεγάλων Θεών, και
3) Ο Παυσανίας εδώ τοποθετεί την πόλη γράφοντας ότι "ρεί δε ποταμός παρά το Καρνάσιον Χάραδρος, και προελθόντι εν αριστερά σταδίους οχτώ (1480 μέτρα) μάλιστα ερείπιά εστίν Ανδανίας".
Πάντως παρά το γεγονός ότι η άποψη του Βαλμίν επικράτησε, αρκετοί επιμένουν ότι η θέση του Κουρτίου είναι ισχυρή, προβάλλοντας τα εξής επιχειρήματα:
1) Δεν είναι πειστική η προσπάθεια του Βαλμίν να ταυτοποιήση τα τείχη στην θέση του "Ελληνικού" με άλλη πόλη (Άμφεια),
2) Δάπεδο Ρωμαϊκών χρόνων που βρέθηκε το 1900 στην θέση "Τρύφα" υποδηλώνει την ύπαρξη πόλης στην περιοχή που χρονικά συμπίπτει με την δεύτερη φάση της ακμής της Ανδανίας,
3) Η επιγραφή των Μυστηρίων και όσα σχετίζονται με τις ιερές τελετές βρίσκονταν στο Καρνάσιο Άλσος, το οποίο ο Παυσανίας προσδιορίζει κοντά στον ποταμό Χάραδρο (Τζαμή): "ποταμός παρά το Καρνάσιον Χάραδρος (εστίν)". Το Διβάρι επομένως, στο οποίο βρέθηκε η επιγραφή, θα ήταν η δυτική πλευρά του άλσους.
4) Τα διάσπαρτα κατάλοιπα αρχαίων αντικειμένων είναι πάρα πολλά στην βορειοανατολική πλευρά και είναι ασυγκρίτως περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη περιοχή, οι δε γεροντότεροι επιμαρτυρούν ότι άφθονο αρχαίο υλικό καταστράφηκε κατά την κατασκευή του σιδηροδρομικού δικτύου.
5) Το όνομα της Ανδανίας διατηρήθηκε στο σημερινό χωριό Σαντάνι (εις Ανδανία > Σανδανία > Σαντάνι) το οποίο βρίσκεται στην βορειοδυτική πλευρά του Στενυκλαρίου πεδίου και,
6) Υπάρχει η εκτίμηση ότι ο Παυσανίας περιέγραψε την πόλη από την Ιθώμη και δεν την επισκέφτηκε ο ίδιος.
Μόνον συστηματικές ανασκαφές, που δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν έχουν γίνει, ίσως δώσουν οριστική απάντηση στο ερώτημα της τοποθεσίας της αρχαίας Ανδανίας.
 |
| Διβάρι Ανδανίας: Ο Χώρος τέλεσης των Μυστηρίων της Ανδανίας |
Η Ακρόπολη του Ελληνικού
Η ακρόπολη του Ελληνικού βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Δεσύλλα και Φίλια. Περνώντας την γέφυρα στο χωριό Φίλια δίπλα στη «νεροτριβή», συναντάμε μια πρόσφατα πινακίδα που υποδεικνύει την κατεύθυνση για την «Ακρόπολη Ελληνικού». Ακολουθώντας την κατεύθυνση, ανατολικά,φτάνουμε στο τελικό σημείο. Εκεί υπάρχουν επεξηγηματικές πινακίδες της ΛΗ΄ εφορίας προϊστορικών και κλασικών αρχαιοτήτων, οι οποίες ξεναγούν τους επισκέπτες στον χώρο μέσα από σύντομη ιστορική αναφορά και με φωτογραφίες των ψηφιδωτών. Από το σημείο των πινακίδων έχει διανοιχτεί μικρό μονοπάτι που οδηγεί στην κορυφή του λόφου, στην Ακρόπολη.
Πρέπει να τονιστεί ότι στην ευρύτερη περιοχή, διάσπαρτα αρχαία ερείπια μαρτυρούν δραστηριότητα κατά τα Ελληνιστικά και Ρωμαϊκά χρόνια: στη θέση "Σκούπα" εντοπίστηκε υδραγωγείο Ρωμαϊκών (-31/ +400) ίσως και Ελληνιστικών χρόνων (-323/ - 31) ενώ στη θέση "Τζορότα" υπάρχουν λείψανα Ρωμαϊκής οχύρωσης με τετράγωνο πύργο.
Βιβλιογραφία- Πηγές
Αθανάσιος Β. Βερτσέτης: "Αρχαία Ανδανία: Η πρώτη πρωτεύουσα της Μεσσηνίας"
Παυσανία: "Μεσσηνιακά"
Ιστότοπος: meropitopik
Αριστομένης ο Μεσσήνιος
Αρχαία Ανδανία: Η ακρόπολη του Ελληνικού και τα τείχη. Φωτ. 1909
