Στο χωριό Κοπανάκι της Τριφυλίας και περνώντας τις γραμμές του τραίνου στα 2 περίπου χιλιόμετρα, σε μια ανηφόρα, αριστερά βρίσκεται το κοιμητήριο του Ριζοχωρίου. Εκεί βρίσκεται ο Βυζαντινός ναός του αγίου Νικολάου. Ο ναός είναι, στην σημερινή του μορφή, μονόχωρο κτίσμα του τέλους του 10ου- αρχών 11ου αιώνα.
Λίγο έξω από το Κοπανάκι Τριφυλίας βρίσκεται ο ναός του Αγίου Νικολάου, κοιμητηριακός ναός του μικρού συνοικισμού Ριζοχώρι (πρώην Λάπι).
Πρόκειται για μονόχωρο, σήμερα ξυλόστεγο ναό, διαστ. 7,50Χ 4,30μ., με μία προεξέχουσα ημικυκλική αψίδα στα ανατολικά (Εικ.42,43). Στα δυτικά κατασκευάστηκε πριν από μερικά χρόνια ισοπλατής νάρθηκας. Στο ανατολικό πέρας των πλάγιων τοίχων διαμορφώνονταν δύο μικρές τοξωτές θύρες, σήμερα σφραγισμένες, ενώ δύο μεγαλύτερα ανοίγματα ανοίγονταν στο μέσον περίπου των ίδιων πλευρών, και αυτά τοιχισμένα. Η συγκεκριμένη διάταξη των ανοιγμάτων, σε συνδυασμό με την ύπαρξη δοκοθηκών για τη στήριξη στέγης κατά μήκος της βόρειας και της νότιας πλευράς, υποδεικνύουν ότι ο ναός στην αρχική του μορφή πλαισιωνόταν στις πλάγιες όψεις του από ξυλόστεγους χώρους. Η μορφή των χώρων αυτών, εάν δηλαδή ήταν περίκλειστοι με τοίχους (πλάγια κλίτη) ή ημιυπαίθριοι (πλάγιες στοές), δεν είναι προς το παρόν εύκολο να προσδιοριστεί με βεβαιότητα.
Αξίζει, ωστόσο, να αναφερθεί ότι στη Μεσσηνία έχουν επισημανθεί τα τελευταία χρόνια και άλλοι ναοί με παρόμοια χαρακτηριστικά, που χρονολογούνται, βάσει μορφολογικών κριτηρίων, στο β' μισό του 10ου ή στις πρώτες δεκαετίες του 11ου αιώνα. Η εκκλησία, μάλιστα, του Ριζοχωριού είναι ένα από τα χαρακτηριστικότερα μνημεία της ομάδας αυτής. Αξίζει να σημειωθεί ότι πάνω από στέγες των πλάγιων χώρων διαμορφώνεται σειρά μονόλοβων παραθύρων, εν είδει φωταγωγού, για την εξασφάλιση φυσικού φωτισμού στο κεντρικό κλίτος.
Ο ναός είναι χτισμένος με ημίεργους λίθους και συνδετικό κονίαμα, ενώ στο αρμολόγημα παρεμβάλλονται άφθονα τεμάχια πλίνθων. Μόνο στο ανώτερο τμήμα του ημικύλινδρου της αψίδας εφαρμόζεται ένα πιο επιμελημένο σύστημα τοιχοποιίας, που θυμίζει το αμελές πλινθοπερίκλειστό. Τα τόξα των ανοιγμάτων είναι πλίνθινα, ενώ οι σταθμοί τους συνίστανται από κανονική τοιχοποιία. Αποκλειστικά με πλίνθους είναι δομημένο το τεταρτοσφαίριο της αψίδας, το τόξο μετώπου του οποίου είναι διβαθμιδωτό. Ο κεραμοπλαστικός διάκοσμος περιορίζεται σε οδοντωτές ταινίες που οριοθετούν τα εξωρράχια των τόξων τόσο των παραθύρων του φωταγωγού όσο και του τρίλοβου παραθύρου της αψίδας. Κατά τόπους στην τοιχοποιία σχηματίζονται με πλίνθους διάφορα απλά διακοσμητικά θέματα, κυρίως σχηματοποιημένα γράμματα της ελληνικής αλφαβήτου. Στο εσωτερικό, κυρίως στο χώρο της αψίδας και των πλάγιων τοίχων του Ιερού Βήματος, σώζονται σπαράγματα αυθεντικού επιχρίσματος με ίχνη χρώματος. Γλυπτά των βυζαντινών χρόνων δεν εντοπίστηκαν.
Η συνεξέταση μορφολογικών και τυπολογικών δεδομένων δεν αντιβαίνει στην ένταξη του μνημείου στα τελευταία χρόνια του 10ου ή στο α' μισό του 11ου αιώνα.
Μιχάλης Κάππας
Ριζοχώρι Κοπανακίου Ναός Αγίου Νικολάου. Αρχαιολογικό Δελτίο 61 (2006). Σελ. 410.
