Το Σιδηρόκαστρο βρλισκεται νότια από τον ορεινό όγκο του Τετραζίου, 17 χλμ. από την Κυπαρισσία και 7 χλμ από το Κοπανάκι. Γειτονικά χωριά είναι η Βανάδα, η Αυλώνα, τα Πλατάνια, η Καλλίτσαινα και τα Σκλαβέικα. Το χωριό είναι ημιορεινό, χτισμένο στους πρόποδες δύο λόφων, του Κάστρου (υψόμετρο 600 μ.) και του Αϊ-Λιά (υψόμετρο 685μ.).Το σημερινό όνομα του χωριού μαρτυρείται για πρώτη φορά στο μεσαιωνικό έργο «Χρονικόν του Μορέως» στα λατινικά: Siderocastro.
Το Σιδηρόκαστρο βρλισκεται νότια από τον ορεινό όγκο του Τετραζίου, 17 χλμ. από την Κυπαρισσία και 7 χλμ από το Κοπανάκι. Γειτονικά χωριά είναι η Βανάδα, η Αυλώνα, τα Πλατάνια, η Καλλίτσαινα και τα Σκλαβέικα. Το χωριό είναι ημιορεινό, χτισμένο στους πρόποδες δύο λόφων, του Κάστρου (υψόμετρο 600 μ.) και του Αϊ-Λιά (υψόμετρο 685μ.). Το χωριό αποτελεί πραγματικό στολίδι. Μέσα από ένα καταπράσινο τοπίο ξεπροβάλλουν τα πετρόχτιστα σπίτια του, ενώ το πανέμορφο σκηνικό συμπληρώνουν οι παραδοσιακές βρύσες, τα πηγάδια και τα ξωκλήσια του.
Δεσπόζουσα θέση στο χωριό κατέχει η τρίκλιτη τρουλαία βασιλική του Αγίου Νικολάου, του πολιούχου του Σιδηροκάστρου, η οποία φτιάχτηκε από τους ίδιους τους Σιδηροκαστρίτες στη θέση της παλαιάς, την οποία κατέστρεψαν και έκαψαν οι Τούρκοι
Η μαρμάρινη σκάλα που οδηγεί από την εκκλησία στην κεντρική αγορά στολίζεται και από τις δύο πλευρές της με αγάλματα του διεθνούς φήμης Σιδηροκαστρίτη Γλύπτη Κώστα Γεωργακά, όπως και κεντρικά σημεία του χωριού.
Το Σιδηρόκαστρο αποτελούσε έδρα του Δήμου Αυλώνος μέχρι το 2010, οπότε ο συγκεκριμένος δήμος καταργήθηκε και με την εφαρμογή του σχεδίου «Καλλικράτης» το χωριό εντάχθηκε στον νέο δήμο Τριφυλίας.
Το Κάστρο
Το σημερινό όνομα του χωριού μαρτυρείται για πρώτη φορά στο μεσαιωνικό έργο «Χρονικόν του Μορέως» στα λατινικά: Siderocastro. Δύο απόψεις έχουν εκφραστεί σχετικά με το Κάστρο του χωριού, που ήταν κτισμένο στην ανατολική πλευρά του βουνού ΚΑΣΤΡΟ και σήμερα δυστυχώς κείτεται σε ερείπια.
Σύμφωνα με την άποψη του Σιδηροκαστρίτη Παναγ. Κωνσταντινίδη, στα 1210 ο Γοδεφρείδος Βιλλαρδουίνος έκτισε το απόρθητο Κάστρο του Σιδηροκάστρου και ανέθεσε τη διοίκηση του στο κάστρο της Άκοβας.
Σύμφωνα με άλλη άποψη, το κάστρο προϋπήρχε κατά τη βυζαντινή περίοδο και οι Λατίνοι, οι οποίοι χώρισαν τα κατεκτημένα εδάφη της βυζαντινής αυτοκρατορίας σε βαρωνίες μετά την Άλωση του 1204, κατέλαβαν την περιοχή του Σιδηροκάστρου και εγκατέστησαν φρουρά. Το 1346-1364 η Βαρωνεία και το Κάστρο βρίσκονταν στα χέρια του Ζαχαρία Ασάνη, ενώ το 1429 στον Φράγκο Κεντηρίωνα Ζαχαρία, τον τελευταίο Πρίγκηπα της Αχαΐας. Στη συνέχεια το Σιδηρόκαστρο πέρασε στην εξουσία του Θωμά Παλαιολόγου.
Το Σιδηρόκαστρο βρλισκεται νότια από τον ορεινό όγκο του Τετραζίου, 17 χλμ. από την Κυπαρισσία και 7 χλμ από το Κοπανάκι. Γειτονικά χωριά είναι η Βανάδα, η Αυλώνα, τα Πλατάνια, η Καλλίτσαινα και τα Σκλαβέικα. Το χωριό είναι ημιορεινό, χτισμένο στους πρόποδες δύο λόφων, του Κάστρου (υψόμετρο 600 μ.) και του Αϊ-Λιά (υψόμετρο 685μ.). Το χωριό αποτελεί πραγματικό στολίδι. Μέσα από ένα καταπράσινο τοπίο ξεπροβάλλουν τα πετρόχτιστα σπίτια του, ενώ το πανέμορφο σκηνικό συμπληρώνουν οι παραδοσιακές βρύσες, τα πηγάδια και τα ξωκλήσια του.
Δεσπόζουσα θέση στο χωριό κατέχει η τρίκλιτη τρουλαία βασιλική του Αγίου Νικολάου, του πολιούχου του Σιδηροκάστρου, η οποία φτιάχτηκε από τους ίδιους τους Σιδηροκαστρίτες στη θέση της παλαιάς, την οποία κατέστρεψαν και έκαψαν οι Τούρκοι
Η μαρμάρινη σκάλα που οδηγεί από την εκκλησία στην κεντρική αγορά στολίζεται και από τις δύο πλευρές της με αγάλματα του διεθνούς φήμης Σιδηροκαστρίτη Γλύπτη Κώστα Γεωργακά, όπως και κεντρικά σημεία του χωριού.
Το Σιδηρόκαστρο αποτελούσε έδρα του Δήμου Αυλώνος μέχρι το 2010, οπότε ο συγκεκριμένος δήμος καταργήθηκε και με την εφαρμογή του σχεδίου «Καλλικράτης» το χωριό εντάχθηκε στον νέο δήμο Τριφυλίας.
Το Κάστρο
Το σημερινό όνομα του χωριού μαρτυρείται για πρώτη φορά στο μεσαιωνικό έργο «Χρονικόν του Μορέως» στα λατινικά: Siderocastro. Δύο απόψεις έχουν εκφραστεί σχετικά με το Κάστρο του χωριού, που ήταν κτισμένο στην ανατολική πλευρά του βουνού ΚΑΣΤΡΟ και σήμερα δυστυχώς κείτεται σε ερείπια.
Σύμφωνα με την άποψη του Σιδηροκαστρίτη Παναγ. Κωνσταντινίδη, στα 1210 ο Γοδεφρείδος Βιλλαρδουίνος έκτισε το απόρθητο Κάστρο του Σιδηροκάστρου και ανέθεσε τη διοίκηση του στο κάστρο της Άκοβας.
Σύμφωνα με άλλη άποψη, το κάστρο προϋπήρχε κατά τη βυζαντινή περίοδο και οι Λατίνοι, οι οποίοι χώρισαν τα κατεκτημένα εδάφη της βυζαντινής αυτοκρατορίας σε βαρωνίες μετά την Άλωση του 1204, κατέλαβαν την περιοχή του Σιδηροκάστρου και εγκατέστησαν φρουρά. Το 1346-1364 η Βαρωνεία και το Κάστρο βρίσκονταν στα χέρια του Ζαχαρία Ασάνη, ενώ το 1429 στον Φράγκο Κεντηρίωνα Ζαχαρία, τον τελευταίο Πρίγκηπα της Αχαΐας. Στη συνέχεια το Σιδηρόκαστρο πέρασε στην εξουσία του Θωμά Παλαιολόγου.
Το 1452, λίγο καιρό πριν την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως (29 Μαΐου 1453), ο Τουραχάν Πασά πολιόρκησε το Σιδηρόκαστρο, αλλά η αντίσταση των κατοίκων του φρουρίου ήταν τόσο σθεναρή, που τελικά αναγκάστηκε να το εγκαταλείψει ντροπιασμένος.
Οι Τούρκοι όμως ξαναγύρισαν το 1460 και κατέστρεψαν το Κάστρο μέχρι τα θεμέλια, με αποτέλεσμα σήμερα να είναι ορατά μόνο η κατεστραμμένη υδατοδεξαμενή και τα ερείπια των ναών του Αη-Γιάννη και των Ταξιαρχών. Από εκεί και πέρα δεν έχουμε καμία αναφορά στις ιστορικές πηγές για το παλαιό Σιδηρόκαστρο.
Το νέο Σιδηρόκαστρο
Οι Τούρκοι όμως ξαναγύρισαν το 1460 και κατέστρεψαν το Κάστρο μέχρι τα θεμέλια, με αποτέλεσμα σήμερα να είναι ορατά μόνο η κατεστραμμένη υδατοδεξαμενή και τα ερείπια των ναών του Αη-Γιάννη και των Ταξιαρχών. Από εκεί και πέρα δεν έχουμε καμία αναφορά στις ιστορικές πηγές για το παλαιό Σιδηρόκαστρο.
Το νέο Σιδηρόκαστρο
Το σημερινό Σιδηρόκαστρο χτίστηκε πιθανόν μεταξύ του 1650-1700 στους πρόποδες του Κάστρου και διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο στις προεπαναστατικές συγκρούσεις.
Συγκεκριμένα, κατά την προεπαναστατική περίοδο στην ορεινή αυτή περιοχή έδρασαν κατά καιρούς αυτοσχέδιες κλεφτοαρματωλικές ομάδες. Οι περίφημοι ‘Νικολαίοι’ (Πετρόπουλοι) πέντε αδέρφια Σιδηροκαστρίτες έφεραν ‘ιδίαν αρματωλικήν σημαίαν’ συνεργαζόμενοι μετά του περιφήμου Ζαχαριά Μπαρμπιτσιώτη, διατηρούντες έτσι ελεύθερη την περιοχή.
Επίσης, κατά καιρούς έδρασαν στην ορεινή αυτή ζώνη της Τριφυλίας, ο Θεόδωρος Μπούας, ο Μήτρος Μπακογεώργος, ο Πέτρος Κούκιας, ο Μήτρος Αλβενιώτης, ο Ιωάννης Άγριος, ο Αναγνώστης Λιόγκας, ο Κίτσος Αγριόγατος, οι αδερφοί Νικόλαος και Παναγιώτης Μπαλταίος, ο Αναγνώστης Γαρδιτσιώτης, ο Ξύδης, ο Αντώνης Κουβελιώτης, ο Δήμος Σουλιμιώτης, ο Θανασάς, ο Χρόνης, ο Μάρκος Ντάρας, ο Δήμος Κολοκοτρώνης, ο Καρανάσης, ο Θιακός, ο Ιωάννης Κόρδας, ο Ρούσης, ο Γιαννάκης Μέλιος, ο Παναγιώτης Ντούφας, οι Παπατσωραίοι, ο Γυφτάκης, ο Γιώργος Κοσμάς, ο Γιαννάκης Γκρίτζαλης, ο Παπα-Καλόγερος Σιδηρικαστρίτης, οι αδελφοί Μπουντουραίοι, ο Μήτρος Γιαννιάς και άλλοι.
Την 27η Απριλίου του 1827, ο Ιμπραήμ Πασάς με 10.000 στρατό και ιππείς προσέβαλε το Σιδηρόκαστρο, όπου ύστερα από πεισματώδη άμυνα υπεχώρησε με 200 νεκρούς, αφού πυρπόλησε το χωριό και την εκκλησία. Δεν αποκλείεται να προσέβαλε το παλιό κάστρο, δεδομένου ότι ανευρέθη η ‘μπούκα’ μικρού τουρκικού κανονιού στην τάπια του φρουρίου που ήδη απόκειται στο μικρό ιστορικό-λαογραφικό μουσείο του Στρατηγού Παν. Γεωργακόπουλου στο Σιδηρόκαστρο.
Ο Σιδηροκαστρίτης Φιλικός Αλέξης Αλεξάκης (Αλεξόπουλος ή Σταυρόπουλος) μύησε στη Φιλική Εταιρεία πληθώρα παλικαριών της περιοχής και τους όρκιζε στο ασημόδετο Ευαγγέλιο που σώζεται μέχρι σήμερα, ο ίδιος διέθεσε ολόκληρη την περιουσία του για τις ανάγκες του αγώνα. Ο ιστορικός Αμβρ. Φραντζής γράφει: ‘ Πολιορκούντες το Κάστρο της Αρκαδιάς, τη έξωθεν φροντίδα δια τας χρείας του πολέμου είχε ο Αλέξιος εκ Σιδηροκάστρου. Ο υιός αυτού Αναγνώστης Αλεξόπουλος υπήρξε σημαιοφόρος κατά τον αγώνα, ετιμήθη με το Σιδηρούν Αριστείον Ανδρείας και διορίσθη πρώτος Δήμαρχος Αυλώνος το 1835.
Κατά την ιδίαν επαναστατική περίοδο, έδρασε ο Καλόγερος Σιδηροκαστρίτης, φέρων τον βαθμό του εκατοντάρχου. Συμμετείχε ενεργά ως Δημογέρων του επαναστατικού κινήματος κατά της Αντιβασιλείας του Όθωνος το 1834 μετά του εξαδέλφου του Παναγή Θανασουλόπουλου (Θανασούλια), υπό τον Γιαννάκη Φωρίτζαλη, συλληφθείς δε μετά την αποτυχία του κινήματος κατεδικάσθη υπό του εκτάκτου στρατοδικείου στην Πύλο σε 15ετή δεσμά ‘ως συναίτιος και συναυτουργός εκείνης της επαναστάσεως’. Ο ανηψιός αυτού Ηλίας Αντωνόπουλος, με αναφορά του προς τον Βασιλέα το 1872, ζητάει ‘τα αριστεία του θείου και πατρός του Αντωνίου, στον οποίο τελικά απενεμήθη το ‘Σιδηρούν Αριστείον’.
Την 27η Απριλίου του 1827, ο Ιμπραήμ Πασάς με 10.000 στρατό και ιππείς προσέβαλε το Σιδηρόκαστρο, όπου ύστερα από πεισματώδη άμυνα υπεχώρησε με 200 νεκρούς, αφού πυρπόλησε το χωριό και την εκκλησία. Δεν αποκλείεται να προσέβαλε το παλιό κάστρο, δεδομένου ότι ανευρέθη η ‘μπούκα’ μικρού τουρκικού κανονιού στην τάπια του φρουρίου που ήδη απόκειται στο μικρό ιστορικό-λαογραφικό μουσείο του Στρατηγού Παν. Γεωργακόπουλου στο Σιδηρόκαστρο.
Ο Σιδηροκαστρίτης Φιλικός Αλέξης Αλεξάκης (Αλεξόπουλος ή Σταυρόπουλος) μύησε στη Φιλική Εταιρεία πληθώρα παλικαριών της περιοχής και τους όρκιζε στο ασημόδετο Ευαγγέλιο που σώζεται μέχρι σήμερα, ο ίδιος διέθεσε ολόκληρη την περιουσία του για τις ανάγκες του αγώνα. Ο ιστορικός Αμβρ. Φραντζής γράφει: ‘ Πολιορκούντες το Κάστρο της Αρκαδιάς, τη έξωθεν φροντίδα δια τας χρείας του πολέμου είχε ο Αλέξιος εκ Σιδηροκάστρου. Ο υιός αυτού Αναγνώστης Αλεξόπουλος υπήρξε σημαιοφόρος κατά τον αγώνα, ετιμήθη με το Σιδηρούν Αριστείον Ανδρείας και διορίσθη πρώτος Δήμαρχος Αυλώνος το 1835.
Κατά την ιδίαν επαναστατική περίοδο, έδρασε ο Καλόγερος Σιδηροκαστρίτης, φέρων τον βαθμό του εκατοντάρχου. Συμμετείχε ενεργά ως Δημογέρων του επαναστατικού κινήματος κατά της Αντιβασιλείας του Όθωνος το 1834 μετά του εξαδέλφου του Παναγή Θανασουλόπουλου (Θανασούλια), υπό τον Γιαννάκη Φωρίτζαλη, συλληφθείς δε μετά την αποτυχία του κινήματος κατεδικάσθη υπό του εκτάκτου στρατοδικείου στην Πύλο σε 15ετή δεσμά ‘ως συναίτιος και συναυτουργός εκείνης της επαναστάσεως’. Ο ανηψιός αυτού Ηλίας Αντωνόπουλος, με αναφορά του προς τον Βασιλέα το 1872, ζητάει ‘τα αριστεία του θείου και πατρός του Αντωνίου, στον οποίο τελικά απενεμήθη το ‘Σιδηρούν Αριστείον’.
Με το Γ’ ψήφισμα της 13ης Απριλίου 1828, περί διαιρέσεως του Ελληνικού κράτους ως έκτακτος επίτροπος της Άνω Μεσσηνίας (Αρκαδιάς), διορίσθη ο Α. Τζούνης Καλαβρυτινός, με έδρα αρχικά το Σιδηρόκαστρο, «λόγω της εμπολέμου ανωμάλου καταστάσεως», και μετέπειτα την Αρκαδιά.
Το χωριό παλαιότερα υπήρξε κεφαλοχώρι με 700 περίπου κατοίκους. Σήμερα αριθμεί περίπου 150 μόνιμους κατοίκους.
Πηγές:
-Ιστότοπος: Σιδηρόκαστρο Τριφυλίας
-La Morée franque. Recherches historiques, topographiques et archéologiques sur la principauté d’Achaïe. Bon A, Antoine, Bibliothèques de l'Ecole française d'Athènes et de Rome - Série Athènes, 213, 1, 1969, © 1969 - 2015 De Boccard
Το χωριό παλαιότερα υπήρξε κεφαλοχώρι με 700 περίπου κατοίκους. Σήμερα αριθμεί περίπου 150 μόνιμους κατοίκους.
Πηγές:
-Ιστότοπος: Σιδηρόκαστρο Τριφυλίας
-La Morée franque. Recherches historiques, topographiques et archéologiques sur la principauté d’Achaïe. Bon A, Antoine, Bibliothèques de l'Ecole française d'Athènes et de Rome - Série Athènes, 213, 1, 1969, © 1969 - 2015 De Boccard
