Τρίτη περίοδος Τουκοκρατίας (1715-1828)
Οι Ενετοί παρέμειναν στην Κορώνη άλλα 30 έτη, μέχρι το 1715 μέχρις ότου η Κορώνη κατεκτήθη εκ νέου από τον Δαμάτ Αλή με την κατάληψη ολόκληρης της Πελοποννήσου από τους Τούρκους. Και παρέμεινε υπό τον τουρκικό ζυγό μέχρι το 1828.
Τα Ορλωφικά
Κατά το τέλος Φεβρουαρίου 1770 αγκυροβόλησε στο Οίτυλο της Μάνης η πρώτη μοίρα του ρωσσικού στόλου της Βαλτικής με αρχηγό τον Θόδωρο Ορλόφ, ο οποίος επιχείρησε να ξεσηκώσει τους Έλληνες σε επανάσταση. Με ολίγους Μανιάτες, οι οποίοι επαναστάτησαν κατέλαβαν τον Μυστράν και την Κυπαρισσίαν. Ταυτόχρονα ο Ορλόφ πολιόρκησε την Κορώνη με 3 πλοία και 400 στρατιώτες Ρώσσους, Σκλαβούνους (Σλάβους), Μαυροβουνιώτες και Μανιάτες, αλλά δεν κατόρθωσε να την κυριεύσει. Στο μεταξύ έφτασε την 23 η Απριλίου και άλλη ναυτική μοίρα υπό τον Αλέξη Ορλόφ, αδελφόν του Θεόδωρου, ώστε ο ρωσικός στόλος αυξήθηκε σε 15 πλοία, από τα οποία τα 10 δίκροτα και τα 5 μονόκροτα (φρεγάδες).
Ο Αλέξιος Ορλόφ, ο οποίος ανέλαβε γενικός αρχηγός, επειδή δεν μπορούσε να καταλάβει την Κορώνη, λόγω του ισχυρού Κάστρου της, έλυσε την πολιορκία της Κορώνης, κατέλαβε την Πύλο και επολιόρκησε τη Μεθώνη. Από το Ναυαρίνο έστιλε την 23η Απριλίου προκηρύξεις σε ελληνική και ρωσική γλώσσα προς τους Έλληνες, τους οποίους εκαλούσε σε επανάσταση. Επίσης διέταξε το σώματα του Ψαρρού, το οποίο είχε καταλάβει τον Μυστρά, να βαδίσει εναντίον της Τριπολιτσάς.
Πολλοί Έλληνες της Πελοποννήσου, στους οποίους προστέθηκαν και άλλοι από την Κρήτη και τα Ιόνια νησιά, καθώς και Έλληνες από τη Στερεά Ελλάδα, επαναστάτησαν, αλλά χωρίς να επιτύχουν αξιόλογα επιτεύγματα.
Η εξέγερση Ορλόφ προκάλεσε φοβερές αντεκδικήσεις εκ μέρους των Τούρκων, οι οποίοι έστειλαν στην Πελοπόννησο 10.000 Τουρκαλβανούς στρατιώτες για να επιβάλουν την τάξη και παρέμειναν εκεί για αυτό τον σκοπό δέκα χρόνια. Οι σφαγές που ακολούθησαν, οι καταστροφές και οι ζημιές οι οποίες προξενήθησαν στον τόπο, είναι αδύνατο να περιγραφούν. Είναι ευνόητο ότι τις μεγαλύτερες καταστροφές υπέστησαν οι πόλεις, οι οποίες ξεσηκώθηκαν με τον Ορλόφ, εναντίον των Τούρκων, και πρώτη μεταξύ αυτών ήταν η Κορώνη, αφού από αυτή ξεκίνησε ο Ορλόφ.
Όσοι Κορωναίοι κατόρθωσαν να γλιτώσουν από το τούρκικο μαχαίρι, διέφυγαν κατά τη συνήθειά τους σε Ζάκυνθο, Κεφαλληνία και Ιταλία. Φαίνεται όμως ότι λίγοι μπόρεσαν να εγκαταλείψουν την πόλη και για αυτό η σφαγή η οποία επακολούθησε, ήταν πραγματική συμφορά. Πολλοί από τους Τουρκαλβανούς στρατιώτες εγκαταστάθησαν αργότερα μονίμως στο χωριό Λάλα.
Η Κορώνη γνώρισε τότε τη φοβερότερη καταστροφή. Ο Γάλλος διπλωμάτης και Ακαδημαϊκός Choiseul Gouffier μεταβαίνων στην Κωνσταντινούπολη πέρασε από την Κορώνη το 1776, δηλαδή έξι χρόνια μετά την επανάσταση του Ορλόφ, και όπως γράφει στο βιβλίο του Γραφικό Ταξίδι στην Ελλάδα τη βρήκε ακόμα τρομοκρατημένη από την τουρκαλβανική θηριωδία.
 |
| Άποψη της πόλης και του κάστρου της Κορώνης που πολιορκήθηκε από τους Ρώσους το 1770. Χρον. έκδ. 1782 |
Την Κορώνη επισκέφθη το 1815 ο Γάλλος διπλωμάτης και ιστορικός Pouqueville, ο οποίος στο εξάτομο σύγγραμά του Voyage de la Crece γράφει πολύ εγκωμιαστικά για την Κορώνη.
Ο Pouqueville στην Κορώνη φιλοξενήθηκε από τον Γάλλο έμπορο Sauvaire, ο οποίος στην αυλή του σπιτιού του του έδειξε μεσημβρινόν (μάλλον πρόκειται περί ηλιακού ωρολογίου) χαραγμένο από τον πλοίαρχο Chabert, ο οποίος είχε προσδιορίσει αστρονομικώς πολλές τοποθεσίες των ακτών της Ελλάδας. Επίσης βρήκε πίνακες του Σουαζέλ- Γκουφιέ, ανάμεσα στους οποίους υπήρχε και πανοραματική άποψη της Κορώνης μεγίστης ακριβείας.
Στην Κορώνη υπήρχαν την εποχή εκείνη 4 εμπορικοί γαλλικοί οίκοι και ανά 2 στη Μεθώνη και Πύλο, υπό την προστασία του προξένου Πατρών και Ναυπλίου. Μεγαλύτερη γαλλική δραστηριότητα υπήρχε μέχρι το 1800, οπότε η Γαλλία έχασε την κυριαρχία της θάλασσας στην περιοχή αυτή. Ο Πουκεβίλ μας δίνει επίσης στο βιβλίο του πίνακες εξαγομένων ειδών από την εντοπίαν παραγωγή ολοκλήρου της Πελοποννήσου. Ο Πουκεβίλ αναφέρει ότι το Καντόνιον Κορώνης αποτελείτο από την πόλη της Κορώνης και 76 χωριά τα οποία αναφέρει ονομαστικώς και με τον αριθμό οικογενειών εκάστου χωριού.
Εδώ μάλιστα διαφωνεί με τον Σατωβριάνδον, ο οποίος τα υπολογίζει κατά 4-5 λιγότερα, ενώ συμφωνεί με τον Pelegrin. Ο τελευταίος βρέθηκε στην Κορώνη το 1715, δηλαδή 100 πρωτύτερα και τα αναφέρει επίσης 76 με 3.250 ελληνικές οικογένειες. Σημειωτέον ότι το 1815 κατά τον Πουκεβίλ ο πληθυσμός ανέρχεται σε 3.659 ελληνικές οικογένειες. Ο Πουκεβίλ αναφέρει ακόμη και τα εξής χαρακτηρισnκά:
Προκειμένου να επιστρέψει οριστικά στην πατρίδα του, τη Γαλλία, από την Πάτρα, όπου υπηρετούσε ως πρόξενος, έφτασε διά ξηράς στην Κορώνη, για να επιβιβαστεί στο εμπορικό πλοίο της γραμμής, και έτσι συνεπλήρωσε και τη μελέτη του σχετικώς με τη Δυτική Πελοπόννησο, από την οποία διήρχετο. Την επομένης της αφίξεώς του στην Κορώνη, έφτασε εκεί ένα πλοίο υπό μαροκινή σημαία, γεμάτο από ανθρώπους ηλιοκαμένους και ταλαιπωρημένους, οι οποίοι φώναζαν «Χαίρε πατρίδα, χίλιες φορές χαίρε». Νόμιζε, προς στιγμή, ότι έβλεπε τους παλιούς Μεσσήνιους πρόσφυγες να επιστρέφουν από τους Ευεσπερίδας της Λιβύης, ύστερα από την πρόσκληση του Επαμεινώνδα για την επανασύσταση του Μεσσηνιακού Κράτους.
Στην πραγματικότητα όμως ήταν Τουρκαλβανοί, οι οποίοι καταδιώκοντο από τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων και ύστερα από μακρά περιπλάνηση στις ακτές της Βορείου Αφρικής από το Αλγέρι μέχρι το Μαρόκο επέστρεψαν με τη βοήθεια του Σουλτάνου του Μαρόκου πρόσφυγες στην Ελλάδα. Τελικά ζήτησαν άσυλο στο χωριό Λάλα, όπου είχαν εγκατασταθεί οι πατριώτες του Τουρκαλβανοί.
Μεταξύ αυτών ήταν και ένας Έλληνας, ο ξάδελφος της Κυρα Βασιλικής της συζύγου του Αλή-Πασά, ονόματι Λύτρης, πρώην αρραβωνιαστικός της Βασιλικής. Τούτο αρχικά ο Αλή-Πασάς υποστήριξε και βοήθησε, αλλά αργότερα τον καταδίωκε. Ο Λύτρης όμως κατάφερε να γλυτώσει από τα χέρια του Αλή Πασά αναχωρώντας μαζί με τους Τουρκαλβανούς ως Μωαμεθανός. Ο Λύτρης ζήτησε μυστική συνάντηση με τον Πουκεβίλ, τον οποίο γνώριζε από τα Ιωάννινα και ζήτησε πληροφορίες για τη Βασιλική και αν αυτή μπορούσε να εξημερώσει λίγο αυτό το άγριο θηρίο, τον Αλή Πασά. Με βαθιά συγκίνηση άκουσε τον Πουκεβίλ ότι η Βασιλική βρισκόταν εν ζωή. Στη συνέχεια ο Λύτρης δήλωσε ότι θα πήγαινε να μείνει σε κάποιον φίλο του στην Τριπολιτσά.
Ο Πουκεβίλ έπειτα από πολλά χρόνια παραμονής του στα Ιωάννινα, Κωνσταντινούπολη και Πάτρα εγκατέλειψε τελικώς την Ελλάδα, για να επιστρέψει στην πατρίδα του. Από την Κορώνη αναχώρησε την 18η Αυγούστου 1815 βαθύτατα συγκινημένος και προπεπόμενος από τους Κορωναίους με την ευχή «Καλό ταξίδι, καπετάνιε». Ήταν οι τελευταίες λέξεις που άκουσε στην Ελλάδα.
Η Κορώνη κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821
«Η Κορώνη όπως όλη η Ελλάδα κάτω από τον τουρκικό ζυγό πέρασε χρόνια πονεμένα και ασήκωτα, έως ότου χάραξε το Εικοσιένα και την ξύπνησε από τον λήθαργο, που τον νόμισαν θάνατο αυτοί που αγνοούσαν τι κρύβει στα έγκατά της η ελληνική ψυχή και ποια ηφαίστεια κουφοβράζουν μέσα της έτοιμα να ξεσπάσουν σε εξολοθρεμό για όσους της πνίγουν την ανάσα. Στο Εικοσιένα, μόλις οι Τούρκοι της Κορώνης έμαθαν πως κηρύχθηκε στην Καλαμάτα, η Επανάσταση, κλείστηκαν όλοι μέσα στο Κάστρο, 300 περίπου οικογένειες και άλλοι, που ήρθαν από τα γύρω χωριά. Από όλους τους Τούρκους της Μεσσηνίας οι αγριότεροι και πιο τυραννικοί ήταν οι Τούρκοι της Κορώνης».
Ο Pouqueville χαρακτηρίζει:
« ... Τους Τούρκους της Κορώνης δολοφόνους, αγρίους και σκληρούς. Η ατιμωρησία, στην οποία ζουν, τους έκανε ορδές ημιαγρίων. Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο να σκοτώνουν ένα χριστιανό με όση αναλγησία σκοτώνουν και ένα αγρίμι. Είναι πολύ κακοί από συνήθεια, δειλοί εκ φύσεως, ανευλαβείς προς τη φύση και τα θεία, χωρίς να παύουν να είναι οι πιο δεισιδαίμονες των ανθρώπων» ( τόμ. VI, βιβλ. 18, κεφ. 4 ).
«Γι' αυτό οι Κορωναίοι, εκτός από λίγες οικογένειες που είχαν κάποια επιρροή (π.χ. Καράπαυλοι, Λαρειωταίοι, Τριγγέτηδες, Σάκκηδες, Λαχανάδες, Γεωργόπουλοι, Ράλληδες), ήταν από τους αξιολύπτης ραγιάδες και τρόμαξαν μην ξεσπάσει επάνω τους η εκδίκηση των Καστρινών αγάδων. Για να τους ξεγελάσουν πως ήταν αμέτοχοι στο επαναστατικό κίνημα, τους παρακάλεσαν να στείλουν προς φύλαξη στο κάστρο κάμποσα κιβώτια με τρόφιμα και άλλα πράγματα από φόβο δήθεν μήπως έλθουν κλέφτες και τους ληστέψουν. Οι αγάδες παρόλο που δεν το καλοπίστεψαν δέχτηκαν τα κιβώτια στο κάστρο. Για να είναι όμως βέβαιοι πως οι Κορωναίοι δεν θα ενωθούν με τους επαναστάτες, που είχαν πλημυρρίσει τον κάμπο της Καλαμάτας, σκέφτηκαν πως έπρεπε να τους φέρουν όλους μέσα στο Κάστρο. Πρώτον κάλεσαν τον Επίσκοπο Κορώνης Γρηγόριο Μπίστη στις 25 Μαρτίου. Ο γέροντας ανύποπτος πήγε με τον Διάκο του και ένα Παπά και παρουσιάστηκε στους αγάδες. Τον διέταξαν αμέσως να καλέσει και όλους τους παπάδες της Επισκοπής του εκεί. Την ίδια νύχτα ο κόσμος προβλέποντας σφαγή έφυγε από την Κορώνη. Στον δρόμο απάντησαν τον Γιώργο Δαρειώτη με το Αντώνη Μαυρομιχάλη, αρχηγούς σε ένα επαναστατικό σώμα, που ερχόταν να πολιορκήσει το κάστρο. Πολλοί από τους άνδρες ενώθηκαν μαζί τους και γύρισαν πίσω στην Κορώνη. Πριν όμως στερεώσουν την πολιορκία τους, φτάνει στο λιμάνι ένα μεγάλο τούρκικο καράβι. Οι Έλληνες νομίζοντας ότι φέρνει τουρκικό στρατό, έλυσαν την πολιορκία και αποχώρησαν. Σε λίγο όμως με πολλούς ντόπιους καπεταναίους και Μανιάτες ξανάρχονται για δεύτερη φορά και πολιορκούν το Κάστρο. Άδικα όμως γιατί οι Τούρκοι έχοντας μπόλικα τρόφιμα και πυρομαχικά δεν έχουν σκοπό να παραδοθούν.
 |
| Άποψη της Κορώνης από το ενετικό κάτσρο. Χρον. έκδ. 1808 |
Έριχναν κάθε τόσο κανονιές στους Έλληνες, που δεν είχαν κανένα άλλο όπλο εκτός από τα δυσκολομεταχείριστα καρυοφύλλια με την τσακμακόπετρα. Για αυτό και φώναζαν στους Τούρκους.
«Δώστε μας τα κανόνια και τις μπόμπες σας να δείτε πως σας διώχνουμε σε 24 ώρες». Οι Τουρκαλάδες στενοχωρημένο μέσα στα τείχη άφριζαν από τον θυμό τους. Τότε για εκδίκηση τον Ιούλιο του 1821 κατακρεούργησαν τον Επίσκοπο Γρηγόριο, που τον κρατούσαν στο Κάστρο, και ασπαίροντα ακόμη, τον πέταξαν από τα ψηλά τείχη προς το μέρος που είναι σήμερα ο Ναός της Ελεήστρας, φωνάζοντας στους Έλληνες «Ελάτε βρε Ρωμιοί να φάτε κρέας από τον Δεσπότη σας».
Έτσι ο επίσκοπος Κορώνης Γρηγόριος ακολούθησε τρεις μήνες αργότερα τον μαρτυρικό θάνατο τον ομώνυμό του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Την ίδια τύχη είχαν και οι δύο ακόλουθοί του, ο Ιερεύς ανιψιός του και ο διάκος του, ως και οι δύο συγκρατούμενοί του πρόκριτοι Κωνσταντής Λαχανάς και Γεώργιος Τσαπόπουλος. Τα πτώματα όλων τα έριξαν έξω από τα τείχη του κάστρου προς εκφοβισμό των Ελλήνων.
Την ίδια τύχη επίσης είχαν αργότερα, το 1827, και ο Επίσκοπος Μεθώνης Γρηγόριος, ο οποίος εγδάρη ζωντανός από τον Ιμπραήμ.
Καθόλη τη διάρκεια της Επαναστάσεως του 21 το Κάστρο της Κορώνης επολιορκείτο από ξηρά από τους Έλληνες, αλλά οι Τούρκοι οι ήταν κλεισμένοι στο Κάστρο, ανεφοδιάζοντο δια θάλασσης και έτσι κατόρθωσαν να κρατήσουν, όπως και σε άλλα κάστρα του Μοριά και μάλιστα στο γειτονικό της Μεθώνης.
Η πολιορκία του φρουρίου της Κορώνης είχε ανατεθεί σε λίγους ντόπιους πλημμελώς εξοπλισμένους και ανεπαρκώς τροφοδοτούμενους, οι οποίοι απλώς επιτηρούσαν τους Τούρκους από ξηράς. Ουδεμία δυνατότητα υπήρχε προς επίθεση και κατάληψη του κάστρου εκ μέρους των πολιορκητών.
Σαφή δια τούτο εικόνα δίδει μια αίτηση των πολιορκητών Κορωναίων προς την Υπερτάτη Διοίκηση με ημερομηνία 19 Απριλίου 1822. Σε αυτήν διεκτραγωδείται δια μαρκών σε γλώσσα καθαρεύουσα αλλά συγκεχυμένη η αθλία κατάσταση των πολιορκητών από πλευράς διατροφής, ιματισμού, διαρροής επιτηδείων, εξασφάλισης και διατροφής των οικογενειών των και τέλος ζητείται η συμπαράσταση της Υπερτάτης Διοίκησης.
Επίθεση κατά του Κάστρου της Κορώνης (1824)
Σοβαρή προσπάθεια προς εκπόρθηση του κάστρου έγινε κατά τας αρχάς του 1824.
Τον Ιανουάριο του 1824 όλοι οι πρόκριτοι και οι καπεταναίοι της επαρχίας Κορώνης, στην οποία περιελαμβάνοντο οι δήμοι Κολλωνίδων, Αιπείας, Πεταλιδίου και τμήματος του δήμου Βουφράδος, συγκεντρώθηκαν στο χωριό Βουνάρια όπου ήτο η έδρα του Επαρχείου και της Δημογεροντίας, συνεσκέφθησαν και αποφάσισαν κατόπιν παρακινήσεως των στρατηγών Νικήτα, Κεφάλα και Αναγνωσταρά (Αναγνώστη Παπαγεωργίου- Υπουργού του Πολέμου) να επιχειρήσουν να καταλάβουν το κάστρο εξ εφόδου. Αυτά εγένοντο προφανώς κατόπιν προγενεστέρων ενεργειών και του εκ Κορώνης Βουλευτού Ηλία Καραπαύλου των Δημογερόντων και Προκρίτων της Κορώνης, ως αναγράφεται στην απόφαση του Βουλευτικού της συνεδριάσεως της 23ης Δεκεμβρίου του 1823 και αναφέρει και ο Δ. Κόκκινος στην Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως.
Την ομόφωνο αυτή απόφαση εγνώρισαν και εις την εδρεύουσαν εις Ναύπλιο Υπερτάτην Διοίκηση (Κυβέρνηση) δια του αποσταλέντος προκρίτου Γεώργ. Γεωργουλόπουλου. Αυτός επέστρεψε εις τα Βουνάρια κομίζων εις τους προκρίτους την έγκριση της Υπερτάτης Διοικήσεως.
Ύστερα από την έγκριση της απόφασης αυτής ο εκ Βουναρίων Αρχιμανδρίτης Άνθιμος Ζερμπίνος κατέβαλε και χρηματικό ποσό από τα υπ' αυτού συλλεγέντα εις Ρωσία χρήματα υπέρ του Ιερού αγώνος για τους απαραιτήτους δαπάνες της εφόδου. Μετά τη δοθείσα έγκριση και την καταβολή των χρημάτων άρχισαν πυρετωδώς να προπαρασκευάζονται για την έφοδο.
Μια επιτροπή υπό τον έπαρχο Ποριώτη περιήχετο τα χωρία και κατέγραφε τους εθελοντές εκείνους, οι οποίοι ήθελαν να ανέβουν πρώτοι στο φρούριο. Άλλη επιτροπή υπό τον Θεόδωρο Δαρειώτης, τον Γεώργιο Μακρή από το Χαϊκάλι και τον Πρωτοπαπάν συνέλεγαν εράνους, πολεμοφόδια, ζωοτροφές και καθετί αναγκαίο για την έφοδο.
Στο μεταξύ ειδικός απεσταλμένος εστάλη στο Ναύπλιο μετά δώρων εκ χιλιών γροσίων, στον καπετάν Χρήστον Βούλγαρον (Χατζηχρήστον) για να συγκατατεθεί και να αφήσει ελεύθερους τους υπ' αυτόν Βουλγάρους να κατέλθουν στην Κορώνη και να λάβουν μέρος στην έφοδο εναντίον του Κάστρου. Αφού τα πάντα παρεσκευάσθησαν και οι έμμισθοι 200 Βούλγαροι με πέντε βαθμοφόρους υπό τον Χατζηχρήστο ήλθαν εις τα Καστέλια, συγκεντρώθηκαν εκεί οι καπεταναίοι της επαρχίας Γεώργιος Μακρής, Αθ. Ψεύτης, Αναστ. Δαρειώτης, Δημ. Λαχανάς, Παπαφώτης, Παπαηλίας, Πρωτοπαπάς, Αντώνιος και Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης με τους Μανιάτες, οι εκατόν καταγραφέντες εντόπιοι και ο Θεόδωρος Γρίβας, ο οποίος προσεκλήθη να αναλάβει τη γενική αρχηγία της εφόδου. Οι πρόκριτοι υποσχέθησαν στον Γρίβα μεγάλη αμοιβή, δώρα και άπειρα άλλα μετά την επιτυχία της επιχειρήσεως. Οι στρατηγοί, Αναγνωσταράς, Νικήτας και Κεφάλας είχαν ήδη αναχωρήσει από την περιοχή της Κορώνης πριν από την έφοδο.
«Δώστε μας τα κανόνια και τις μπόμπες σας να δείτε πως σας διώχνουμε σε 24 ώρες». Οι Τουρκαλάδες στενοχωρημένο μέσα στα τείχη άφριζαν από τον θυμό τους. Τότε για εκδίκηση τον Ιούλιο του 1821 κατακρεούργησαν τον Επίσκοπο Γρηγόριο, που τον κρατούσαν στο Κάστρο, και ασπαίροντα ακόμη, τον πέταξαν από τα ψηλά τείχη προς το μέρος που είναι σήμερα ο Ναός της Ελεήστρας, φωνάζοντας στους Έλληνες «Ελάτε βρε Ρωμιοί να φάτε κρέας από τον Δεσπότη σας».
Έτσι ο επίσκοπος Κορώνης Γρηγόριος ακολούθησε τρεις μήνες αργότερα τον μαρτυρικό θάνατο τον ομώνυμό του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Την ίδια τύχη είχαν και οι δύο ακόλουθοί του, ο Ιερεύς ανιψιός του και ο διάκος του, ως και οι δύο συγκρατούμενοί του πρόκριτοι Κωνσταντής Λαχανάς και Γεώργιος Τσαπόπουλος. Τα πτώματα όλων τα έριξαν έξω από τα τείχη του κάστρου προς εκφοβισμό των Ελλήνων.
Την ίδια τύχη επίσης είχαν αργότερα, το 1827, και ο Επίσκοπος Μεθώνης Γρηγόριος, ο οποίος εγδάρη ζωντανός από τον Ιμπραήμ.
Καθόλη τη διάρκεια της Επαναστάσεως του 21 το Κάστρο της Κορώνης επολιορκείτο από ξηρά από τους Έλληνες, αλλά οι Τούρκοι οι ήταν κλεισμένοι στο Κάστρο, ανεφοδιάζοντο δια θάλασσης και έτσι κατόρθωσαν να κρατήσουν, όπως και σε άλλα κάστρα του Μοριά και μάλιστα στο γειτονικό της Μεθώνης.
Η πολιορκία του φρουρίου της Κορώνης είχε ανατεθεί σε λίγους ντόπιους πλημμελώς εξοπλισμένους και ανεπαρκώς τροφοδοτούμενους, οι οποίοι απλώς επιτηρούσαν τους Τούρκους από ξηράς. Ουδεμία δυνατότητα υπήρχε προς επίθεση και κατάληψη του κάστρου εκ μέρους των πολιορκητών.
Σαφή δια τούτο εικόνα δίδει μια αίτηση των πολιορκητών Κορωναίων προς την Υπερτάτη Διοίκηση με ημερομηνία 19 Απριλίου 1822. Σε αυτήν διεκτραγωδείται δια μαρκών σε γλώσσα καθαρεύουσα αλλά συγκεχυμένη η αθλία κατάσταση των πολιορκητών από πλευράς διατροφής, ιματισμού, διαρροής επιτηδείων, εξασφάλισης και διατροφής των οικογενειών των και τέλος ζητείται η συμπαράσταση της Υπερτάτης Διοίκησης.
Επίθεση κατά του Κάστρου της Κορώνης (1824)
Σοβαρή προσπάθεια προς εκπόρθηση του κάστρου έγινε κατά τας αρχάς του 1824.
Τον Ιανουάριο του 1824 όλοι οι πρόκριτοι και οι καπεταναίοι της επαρχίας Κορώνης, στην οποία περιελαμβάνοντο οι δήμοι Κολλωνίδων, Αιπείας, Πεταλιδίου και τμήματος του δήμου Βουφράδος, συγκεντρώθηκαν στο χωριό Βουνάρια όπου ήτο η έδρα του Επαρχείου και της Δημογεροντίας, συνεσκέφθησαν και αποφάσισαν κατόπιν παρακινήσεως των στρατηγών Νικήτα, Κεφάλα και Αναγνωσταρά (Αναγνώστη Παπαγεωργίου- Υπουργού του Πολέμου) να επιχειρήσουν να καταλάβουν το κάστρο εξ εφόδου. Αυτά εγένοντο προφανώς κατόπιν προγενεστέρων ενεργειών και του εκ Κορώνης Βουλευτού Ηλία Καραπαύλου των Δημογερόντων και Προκρίτων της Κορώνης, ως αναγράφεται στην απόφαση του Βουλευτικού της συνεδριάσεως της 23ης Δεκεμβρίου του 1823 και αναφέρει και ο Δ. Κόκκινος στην Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως.
Την ομόφωνο αυτή απόφαση εγνώρισαν και εις την εδρεύουσαν εις Ναύπλιο Υπερτάτην Διοίκηση (Κυβέρνηση) δια του αποσταλέντος προκρίτου Γεώργ. Γεωργουλόπουλου. Αυτός επέστρεψε εις τα Βουνάρια κομίζων εις τους προκρίτους την έγκριση της Υπερτάτης Διοικήσεως.
Ύστερα από την έγκριση της απόφασης αυτής ο εκ Βουναρίων Αρχιμανδρίτης Άνθιμος Ζερμπίνος κατέβαλε και χρηματικό ποσό από τα υπ' αυτού συλλεγέντα εις Ρωσία χρήματα υπέρ του Ιερού αγώνος για τους απαραιτήτους δαπάνες της εφόδου. Μετά τη δοθείσα έγκριση και την καταβολή των χρημάτων άρχισαν πυρετωδώς να προπαρασκευάζονται για την έφοδο.
Μια επιτροπή υπό τον έπαρχο Ποριώτη περιήχετο τα χωρία και κατέγραφε τους εθελοντές εκείνους, οι οποίοι ήθελαν να ανέβουν πρώτοι στο φρούριο. Άλλη επιτροπή υπό τον Θεόδωρο Δαρειώτης, τον Γεώργιο Μακρή από το Χαϊκάλι και τον Πρωτοπαπάν συνέλεγαν εράνους, πολεμοφόδια, ζωοτροφές και καθετί αναγκαίο για την έφοδο.
Στο μεταξύ ειδικός απεσταλμένος εστάλη στο Ναύπλιο μετά δώρων εκ χιλιών γροσίων, στον καπετάν Χρήστον Βούλγαρον (Χατζηχρήστον) για να συγκατατεθεί και να αφήσει ελεύθερους τους υπ' αυτόν Βουλγάρους να κατέλθουν στην Κορώνη και να λάβουν μέρος στην έφοδο εναντίον του Κάστρου. Αφού τα πάντα παρεσκευάσθησαν και οι έμμισθοι 200 Βούλγαροι με πέντε βαθμοφόρους υπό τον Χατζηχρήστο ήλθαν εις τα Καστέλια, συγκεντρώθηκαν εκεί οι καπεταναίοι της επαρχίας Γεώργιος Μακρής, Αθ. Ψεύτης, Αναστ. Δαρειώτης, Δημ. Λαχανάς, Παπαφώτης, Παπαηλίας, Πρωτοπαπάς, Αντώνιος και Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης με τους Μανιάτες, οι εκατόν καταγραφέντες εντόπιοι και ο Θεόδωρος Γρίβας, ο οποίος προσεκλήθη να αναλάβει τη γενική αρχηγία της εφόδου. Οι πρόκριτοι υποσχέθησαν στον Γρίβα μεγάλη αμοιβή, δώρα και άπειρα άλλα μετά την επιτυχία της επιχειρήσεως. Οι στρατηγοί, Αναγνωσταράς, Νικήτας και Κεφάλας είχαν ήδη αναχωρήσει από την περιοχή της Κορώνης πριν από την έφοδο.
 |
| Η είσοδος του βενετικού κάστρου της Κορώνης. Χρονολογία 1831-1838 |
Όλα έγιναν μετά μεγάλης μυστικότητας και αναμένετο η κατάλληλος νύχτα, για να πραγματοποιηθεί η έφοδος. Τέλος αποφασίσθη να γίνει η έφοδος την 13η Φεβρουαρίου.
Την ημέρα αυτή πενήντα από τους εκατό καταγραφέντας Κορωναίους πήγαν στην εκκλησία και εκοινώνησαν των Αχράντων Μυστηρίων (ήτο Τετάρτη της Τυροφάγου) και αφού φιλήθηκαν μεταξύ τους έφυγαν με χίλιες προφυλάξεις για τη σχεδιασμένη έφοδο, συνοδευόμενοι από 205 εμμίσθους Βουλγάρους και 50 Ρουμελιώτας του Γρίβα, από ολίγους Μανιάτες υπό τους Μαυρομιχαλαίους και από τους Κορωναίους καπεταναίους, έφτασαν κάτωθι του Φρουρίου περί τα μεσάνυχτα. Η νύχτα ήταν άγρια και σκοτεινή. Στο πέλαγος φυσούσε δυνατός νοτιάς, κι ολόγυρα κάτω από το κάστρο στη βραχώδη ακρογιαλιά τα κύματα έσπαζαν με ορμή.
Οι Τούρκοι ύστερα από τον τόσο θόρυβο των στοιχείων της φύσης και το φαγοπότι για το ραμαζάνι τους, το οποίο συνέπεσε τυχαίως - ή επίτηδες οι Ελληνες διάλεξαν τη νύχτα εκείνη για την έφοδο - έπεσαν σε βαθύ ύπνο και δεν αντελήφθησαν τις ετοιμασίες των Χριστιανών κάτω από το κάστρο.
Οι πενήντα διαλεχτοί Κορωναίοι φιλιούνται για τελευταία φορά πριν από το μεγάλο τους ξεκίνημα, τοποθετούν ανεμόσκαλες ψηλές και αρχίζουν ένας-ένας να ανεβαίνουν τα τείχη.
Πρώτος ανεβαίνει ο Φώτος, ένας Κορωναίος λεβέντης πηδάει μέσα και σκοτώνει τον φύλακα του προμαχώνος, ο οποίος είχε αποκοιμηθεί πάνω στο τουφέκι του. Ο ένας κατόπιν του άλλου ανέρχονται όλοι, έτσι βρίσκονται μέσα στο Κάστρο και οι πενήντα. Αυτοί καλούν και τους άλλους να ανέβουν γρήγορα, διότι δεν πρέπι να χάνουν χρόνο.
Άδικα όμως τους καλούν, διότι οι απέξω έμμισθοι Βούλγαροι, ως και ο αρχηγός αρνούνται να βοηθήσουν τους Κορωναίους. Ισχυρίζονται ότι δεν μπορούν να νικήσουν τους Τούρκους, τους οποίους υπολογίζουν στις 3.000. Πιθανότατα όμως αρνούνται να πολεμήσουν από φθόνο προς τους εντοπίους για τα πιθανά λάφυρα, τη δόξα και την υποσχεθείσα για αυτούς αμοιβή σε ελαιόδεντρα.
Επιπλέον ο Γρίβας όλως απροόπτως ζητεί από τους προκρίτους την καταβολή εκατό χιλιάδων γροσίων, για να συμμετάσχει στην έφοδο και να τους βοηθήσει. Οι πρόκριτοι τον εκετεύουν να τους συνδράμει στην κρίσιμη αυτή στιγμή και του υπόσχονται ότι θα εκπληρώσουν βραδύτερον την επιθυμία του αυτήν. Μάλιστα ο πρόκριτος Κ. Καράπαυλος του προσφέρει ως ομήρους τους δύο αδερφούς του, έως ότου εκπληρωθεί η υπόσχεση.
Οι ευρισκόμενοι εις το φρούριο πληροφορηθέντες τα συμβαίνοντα κάτω, κραυγάζουν και καλούν σε βοήθεια. Στο μεταξύ, ένας από τους πρώτους ανελθόντας, ο Κώστας Μάντης, έτρεξε να ανοίξει την κεντρική Πύλη, για να εισέλθουν και οι άλλοι. Δεν το πέτυχαν όμως, διότι οι Τούρκοι είχαν ασφαλίζει καλώς την εξωτερική και εσωτερική πύλη. Επιστρέφοντας στους συντρόφους του συνάντησε έναν Τούρκο φρουρό, του έριξε μια πιστολιά και τον σκότωσε.
Οι Τούρκοι αιφνιδιασμένοι ξυπνούν και πέφτουν με λύσσα κατά των χριστιανών. Οι Κορωναίοι εξακολουθούν να καλούν σε βοήθεια τους απέξω: Αυτοί όμως - ο Γρίβας και οι λοιποί, πλην των Κορωναίων - μένουν αδιάφοροι, διασκορπίζονται και επιστρέφουν εις τα Βουνάρια, αφήνοντας με την προδοτική τους στάση τους Κορωναίους μόνους στην πλέον άγρια εκδίκηση των Τούρκων.
Πολλοί από τους Κορωναίους για να σωθούν, γκρεμίζονται από τα τείχη, όπως και τέσσερις από άλλη επαρχία. Οι Κορωναίοι είναι οι εξής:
1. Αθαν. Σαρέλλας, ιερεύς 2. Ιωάν. Σαρέλλας 3. Ιωάν. Ρουμελιώτης 4. Δημ. Κυριακόπουλος 5. Χρ. Βαρβουτσής 6. Παντ. Παντελόπουλος 7. Δημ. Γαργαλιανιώτης 8. Θεόδ. Σπανός 9. Αναστ. Παυλάκης 10.Νικ. Λαμπράκης 11.Πέτρος Νησιωτάκης 12.Παύλος Ρουμελιώτης 13 .Ιωάν. Σπινάκης 14.Γεώργ. Φουρνάρης 15 .Λουκάς Παπαλιάρης 16.Μιχ. Μελέτης 17.Νικ. Κουτσομπός 18.Γεώργ. Τερζάκης 19.Ιωάν. Γίδαρης 20.Αθαν. Ρέμπελος 21. Φώτης Ηλιόπουλος 22.Ιωάν. Αγγελόπουλος 23.Κυριάκος Παυλάκης 24.Γ. Φωτεινάκης 25 .Παναγ. Μπουλέας 26.Αγγλ. Τσάκωνας 27.Ιωάν. Ψάλτης 28.Νικ. Γιαννακόπουλος 29.Δημ. Κλάπας 30.Κυριάκος Ράλλης
Από αυτούς τους τριάκοντα Κορωναίους πέντε εφονεύθησαν, μεταξύ αυτών και ο Κυριάκος Ράλλης. Οι άλλοι ακρωτηριάστηκαν.
Από τους πενήντα ανελθόντας στο Κάστρο δεκατρείς (δεκαεπτά κατά τον Δ. Κόκκινο, δεκαέξι κατά τον Σπ. Τρικούπη) προφτάνουν και εισέρχονται σε ένα σπιτάκι κοντά στον ναό της Αγίας Σοφίας, και εκεί ταμπουρωμένοι μάχονται εναντίον των Τούρκων.
Επί τρεις ημέρες αποκρούουν τις επιθέσεις των Τούρκων και απορρίπτουν τις προτάσεις τους να παραδοθούν. Την τρίτη ημέρα οι Τούρκοι εξοργισμένοι διότι δεν μπορούν να τους νικήσουν, ρίχνουν λάδι και πίσσα στο σπιτάκι, ανάβουν φωτιά και οι δεκατρείς λεβέντες γίνονται ολοκαύτωμα στο βωμό της ελευθερίας.
Αυτοί είναι: 1. Δημ. Σάκκης ή Σακκόπουλος, εκατόνταρχος 2. Δημ. Μπαλτάς 3. Γεωργ. Ψαρρόπουλος 4. Κ. Τριανταφυλλάκης ή Τριαντάφυλλος 5. Αντών. Αδαμόπουλος 6. Γεώργιος Τσιφτσής ή Τσιφτάκης 7. Αναστ. Τσικούρας 8. Αναστ. Ηλιόπουλος 9. Ανδρ. Αρβανίτης 10. Γ .Α. Μουρδουκούτας 11. Αθ. Τζαϊζώτης 12. Γεώργλ. Μιχαλόπουλος 13. Κωνστ. Μάντης.
Αυτό ήταν το τραγικό αποτέλεσμα της περίφημης εφόδου ή «ρεσάλτο» όπως είναι γνωστή, από την πολιορκία του Κάστρου της Κορώνης. Το ίδιο όνομα «Ρεσάλτο» φέρει και η θέση, όπου ένινε η ανάβαση και η είσοδος στο κάστρο. Είναι ακριβώς η ίδια θέση, όπου κατεκρεουργήθη και από την οποία κατεκρημνίσθη ο τελευταίος Επίσκοπος Κορώνης Γρηγόριος Μπίστης τον Ιούλιο του 1821.
Ως προς την ημερομηνία, κατά την,οποία, έγινε η έφοδος, υπάρχουν σοβαρές διαφωνίες. Υπάρχει όμως σχεδόν πλήρης ομοφωνία ως προς το ουσιαστικό μέρος της διεξαγωγής της επιχείρησης.
Οι περισσότεροι από τους ασχοληθέντες με το ανωτέρω ιστορικό γεγονός (Αθηνά Ταρσούλη, Δ. Μουρδουκούτας, Κ. Μπεμπόνης, Περιοδικό «Στρατιωτικός Απόμαχος», ΗΠΑ) αναφέρουν τη 28η Φεβρουαρίου 1824 ως ημερομηνία της εφόδου, στηριζόμενοι προφανώς στο ιστορικό της επανάστασης Σπ. Τρικούπη, μερικοί μάλιστα από αυτούς προσθέτουν ότι η έφοδος έγινε την Παρασκευή της Τυροφάγου και «ότι οι πενήντα εκ των αγωνιστών εκοινώνησαν των Αχράντων Μυστηρίων». Αν τούτο ήταν αληθές, θα έπρεπε το Πάσχα να συνέπιπτε με την 20η Απριλίου. Από γενομένη από εμέ έρευνα διεπιστώθη ότι η Κυριακή του Πάσχα ήταν η 6η Απριλίου και την επομένη 7η Απριλίου ( ν. η 19 Απριλίου) Δευτέρα του Πάσχα, απέθνησκε στο Μεσολόγγι ο Λόρδος Βύρων.
Άλλοι, ως ο σύγχρονος Αμβρόσιος Φραντζής (Εγκυκλοπαιδικά λεξικά Πάπυρος-Λαρούς, Ελευθερουδάκη), δεν αναφέρουν συγκεκριμένη ημερομηνία ή αναφέρουν απλώς τον Φεβρουάριο του 1824.
Από τα ανωτέρω εξάγεται το συμπέρασμα, ότι ακριβής είναι η υπό του ιστορικού Δ. Κοκκίνου αναφερόμενη ημερομηνία της 13ης Φεβρουαρίου 1824. Αυτή προκύπτει από την υπάρχουσα εις τα Γενικά Αρχεία του Κράτους (Φάκελος Εκτελεστικού Φεβρουαρίου 1824) επιστολή του Ι. Δημητρόπουλου προς τον πρόεδρο του Εκτελεστικού (Πρόεδρο Κυβερνήσεως, θα λέγαμε σήμερα) Γ. Κουντουριώτη με ημερομηνία 22 Φεβρουαρίου 1824 ήτοι προς της 28 Φεβρουαρίου και 9 μόλις ημέρες μετά το ρεσάλτο, στην οποία αναφέρεται η 13η Φεβρουαρίου ημέρα Τετάρτη ξημερώνοντας Πέμπτη και η οποία συμπίπτει με την Τετάρτη (και όχι Παρασκευή) της Τυροφάγου.
Κορωναίοι αγωνισταί μεμυημένη εις τη Φιλική εταιρεία
Στα 1830 σύμφωνα με έκθεση που συνέταξε ο Διοικητής των Μεσσηνιακών Φρουρίων, όπως ελέγοντο και οι τρεις επαρχίες (Κορώνης, Μεθώνης, Νιόκαστρου) στην επαρχία Κορώνης υπήγοντο 56 μόνο χωριά και οικισμοί με συνολικό πληθυσμό 1140 οικογένειες. Η Κορώνη μόνη της είχε 243 οικογένειες και ως Δημογέροντες υπηρετούσαν οι γνωστοί μας Αξιωματούχοι του αγώνος: Νικ. Λαχανάς, Γ. Σπουργίτης, Γ. Βεργογιαννόπουλος, Γ. Πολίτης που γνώριζαν κατά την έκθεση , γραφή και ανάγνωση.
Οι άλλοι 20 περίπου οικισμοί και χωριά που αναφέρει ο Πουκεβίλ, στην 15ετία 1815-1830 ή τα εγκατέλειψαν οι κάτοικοι και ρήμαξαν, ή κάηκαν από τον Ιμπραήμ και στη θέση τους απόμειναν χαλάσματα.
Η συμβολή της επαρχίας Κορώνης στην Επανάσταση του 1821 , όπως και της λοιπής Μεσσηνίας υπήρξε αληθινά καθολική. Εκατοντάδες Κορωναίων πήραν μέρος στον αγώνα από την αρχή μέχρι το τέλος του. Πολλές δεκάδες έπεσαν στο πεδίο της τιμής. Πολλοί άλλοι απήχθησαν αιχμάλωτοι στην Αίγυπτο και ελάχιστοι από αυτούς γύρισαν με ανταλλαγή ή με λύτρα.
Είναι γνωστό και παραδεδειγμένο ιστορικώς ότι τον ξεσηκωμό του σκλαβωμένου γένους συνέλαβε, οργάνωσε και καθοδήγησε στα πρώτα του βήματα η Φιλική Εταιρεία, η οποία κατόρθωσε να δέσει ολόκληρο τον χώρο της κυρίως Ελλάδας και όπου υπήρχαν υπολογίσιμες ελληνικές παροικίες με δραστήριους και δυναμικούς άντρες έτοιμους να θυσιαστούν χάρη της εθνικής μας λευτεριάς, αρματωλούς και κλέφτες, πρόκριτους και κληρικούς. Πόσοι και ποιοι Κορωναίοι υπήρξαν Φιλικοί δεν είναι ακριβώς γνωστό. Δεν σώθηκαν αυθεντικές πηγές. Μερικοί απ' αυτούς είναι γνωστοί και θεωρούμε υποχρέωση να τους αναφέρουμε ονομαστικά:
Αδελφοί Ηλίας, Ιωάννης, Κωνσταντίνος και Δημήτριος Καράπαυλοι, r. Βεργογιαννόπουλος, Ηλίας Σάκκης, Ν. Λαχανάς, Διονύσιος Τριγγέτας, Ιωάννης Α. Μπουρμπαχάκης, Γεώργιος Σπουργίτης, Θεόδ. Δαρειώτης, Σαράντος Αρώνης, Γ. Γεωργόπουλος ή Γεωργουλόπουλος, Γεωργάκης Τσαρσούλης, Μπάστας Γεώργιος, Βουρνάς Κων., Ζερμπίνος Άνθιμος, Αρχιμανδρίτης
Αυτοί ήταν σύμφωνα με αυθεντικά στοιχεία που έχουμε οι γνωστοί Κορωναίοι Φιλικοί, που όχι μόνο παρασκεύασαν την εξόρμηση των κατοίκων της περιοχής, μυούντες κατά Ιαν. Μάρτιο 1821 που πλάταινε το επαναστατικό κίνημα, καινούργιους φιλικούς, αλλά και συγκρότησαν μικρές ομάδες ενόπλων στα χωριά, συγκέντρωναν τρόφιμα και άλλα απαραίτητα είδη για τον στρατό. Και όταν στις 25 Μαρτίου φούντωσε η Επανάσταση βρέθηκαν «σαν από καιρό έτοιμοι» κατά τον ποιητή, στα πόστα τους, και ανέλαβαν όχι μόνο την κινητοποίηση, αλλά και την πολιτική, στρατιωτική και οικονομική διοίκηση της επαρχίας υπό τον τίτλο «Εφορία Επαρχίας Κορώνης» που επεκύρωσε και η Πελοποννησιακή Γερουσία που είναι η πρώτη επαναστατική κυβέρνηση του Μοριά, του ελευθέρου Μοριά.
Γιατί τα πάντα και στις λεπτομέρειες ακόμη είχαν προβλεφθεί, βάσει οδηγιών, από τις κατά Επαρχίες Εφορίες των Φιλικών, ώστε να μη συμβούν, και δεν έγιναν, αταξίες κ.λπ. Οι πάντες και τα πάντα πειθάρχησαν στις αρχές που είχαν καθορίσει πριν ακόμα εκραγεί το κίνημα. Και κατ' Απρίλιο- Μάιο 1821 σε επαρχιακές συνελεύσεις στις οποίες συμμετείχαν μόνο αγωνιστές κατά τρόπο δημοκρατικό άρχισαν να εκλέγονται οι τοπικές αρχές από Φιλικούς πάντοτε. Γιατί οι Φιλικοί κρατούσαν ως το 1823 τη γενική εξουσία. Και στην επαρχία Κορώνης οι επαρχιακές συνελεύσεις γινόντουσαν στα χωριά Άγιος Δημήτριος, Βουνάρια, Καστέλλια, Λογκά, μια και η Κορώνη που ήταν τότε μόνο στο Κάστρο βρισκόταν και έμεινε, στα χέρια των Τούρκων, όπως και το Κάστρο της Μεθώνης που χρησιμοποίησε ως προγεφυρώματα ο Ιμπραήμ στην αποβίβασή του.
Σύμφωνα με έγγραφα που έχουμε υπόψη στην Επαρχία Εφορία Κορώνης σχεδόν κάθε χρόνο εξελέγοντο οι αρχικώς διατελέσαντες μέλη της Εφορίας.
Συγκεκριμένα, στις 26 Ιαν. 1821 από το περί το Κάστρο στρατόπεδο των Κορωναίων υπογράφουν ως μέλη οι: Ι. Καράπαυλας, Διον. Τριγγέτας, Γεώργ. Σπουργίτης, Ηλ. Σακκόπουλος (Σάκκης). Στις 30 Οκτωβρίου 1821 συνυπογράφουν οι Ηλ. Καράπυαλος, Διον. Τριγγέτας, Γ. Ταρσούλης, Θ. Δαρειώτης, Νικ. Λαχανάς. Ηλ. Σάκκης στα Καστέλλια.
Στις 5 Νοεμβρίου 1821 τα μέλη της Εφορίας εξέλεξαν τον Ηλ. Καράπαυλο ως πληρεξούσιο να μετάσχει στην Πελοποννησιακή Γερουσία.
Στις 30 Αυγούστου 1824 προτάθησαν από την πολιτική ηγεσία της επαρχίας Κορώνης και προήχθησαν στις 30 Ιανουαρίου 1825 οι εξής Κορωναίοι αγωνιστές:
Εις Στρατηγόν: Ι. Καράπαυλος
Εις Χιλιάρχους: Αναστ. Δαρειώτης, Δημ. Λαχανάς, Δημ. Χρονόπουλος, Φώτης Παπαθανασίου ιερεύς.
Εις Υ ποχιλιάρχους: Γ. Παυλάκης (Παύλου). Ηλ. Ρωμίδης, Ελευθ. Φραγκούλης, Γιαν. Βασιλόπουλος, Δημ. Κυριακόπουλος (Κυριακάκης) Ιερεύς Αθανάσιος Σαρέλλας
Εις Ταξιάρχους: Δημ. Βοίλας, Γ. Δημητρίου, Πανάγος Παπαδημητρακόπουλος, Παντελής Αναστασίου, Ηλίας Οικονόμου ιερεύς, Πανάγος Μακρόπουλος (Μακρής), Π. Μπουλέας.
Εις Εκαντόταρχους: Χρ. Βαρβουξής (Μπαρμπουξής), Γ. Σιψάς Γ. Ζερβόπουλος (Ζέρβας), Γ. Δρίνης (Ντρίνης), Γ. Λαχανάς, Αναστ. Παυλάκης Δημ. Σπάλας, Μιχ. Μελετόπουλος, Δημ. Γαργαλιανιώτης, Τριάντος Τριαντόπουλος, Κυριάκος Σακκόπουλος (Τζακόπουλος), Γιάννης Οικονόμου, Παντ. Κοκκινιώτης.
Εις Πεντηκόνταρχους: Ι. Κουφόπουλος, Αναγν. Νησιώτης, Αναστ. Χαλβατσιώτης, Φ. Βλαχοθανάσης, Ι. Δελής (Ντελής), Αντ. Βούτσης Γ. Λυκοτραφίτης, Δράκος Λογκανίτης, Γ. Ζερμπίνος, Φ. Μπαρμπερόπουλος (Μπαρμπέρης), Θ. Σπανός, Νικ. Λαμπράκης, Γ. Γκρίτζαλης.
Κατάληψη της Κορώνης υπό του Ιμπραήμ (1825)
Η πολιορκία του Κάστρου της Κορώνης εξακολούθησε και μετά την αποτυχία της καταλήψεως αυτού υπό των Ελλήνων τη 13η Φεβρουαρίου 1824.
Κατά την παραμονή της αποβάσεως του Ιμπραήμ στη Μεθώνη τη 10η Φεβρουαρίου 1825, μετά από ένα έτος, οι πολιορκούντες την Κορώνη ανήρχοντο σε 275- 300 εντοπίους και επιπλέον 217 υπό τον Π. Γιατράκο, κατά το σύγχρονο ιστορικό της Επανάστασης Αμβρόσιον Φραντζή και κατά τη μαρτυρία του επάρχου Κορώνης Δ. Βυζαντίου.
Ο Ιμπραήμ ευθύς μετά την αποβίβασή του στη Μεθώνη αποφάσισε να καταλάβει την επαρχία της Κορώνης για να έχει εξασφαλισμένα τα πλευρά του πριν επιχειρήσει να καταλάβει το Ναυαρίνο.
Την ενέργεια του Ιμπραήμ προς Κορώνη αντελήφθησαν εγκαίρως οι Έλληνες της Κορώνης, ειδοποιηθέντες μέσω του επάρχου Νιοκάστρου, και πρόλαβαν να απομακρυνθούν προς τη Μεσσήνη και την Καλαμάτα και έτσι απεσοβήθη στρατιωτική καταστροφη αυτων.
Οι Αιγύπτιοι στρατιώτες του Ιμπραήμ επειδή δεν συνήντησαν εχθρόν επεδόθησαν στον εμπρησμό και την καταστροφή των χωρίων της περιοχής.
Επιπλέον λεηλάτησαν τα χωριά και συναπεκόμισαν μεγάλες ποσότητες ελαίου από την προσφάτως γενομένην υπό των Ελλήνων πλουσία συγκομιδή. ο Ιμπραήμ ενίσχυσε με αιγυπτιακά στρατεύματα τα Κάστρα της Κορώνης και της Μεθώνης, ώστε να μη μπορεί πλέον ούτε σκέψη να γίνει για την απελευθέρωση εκ μέρους των Ελλήνων.
Παρά ταύτα οι Κορωvαίοι κατά ομάδες από 50, 80 έως 100 άνδρες επέστρεφαν στην Κορώνη κατά χρονικά διαστήματα και ενεργούσαν επιδρομές κατά των Αράβων, ως αναγράφει ο Αμβρόσιος Φραντζής.
Μόλις πάτησε το πόδι του ο Ιμπραήμ στο Μοριά, δεν δίστασε να καταστρέψει χωριά, δέντρα και εγκαταστάσεις και ό,τι θα εχρησίμευε στους Έλληνες για να συνεχίσουν τον αγώνα τους. Η καταστροφή όμως την οποία εξαπέλυσε ο Ιμπραήμ, κατά της Μεσσηνίας κυρίως, κατακόπτων σύρριζα τα δέντρα, καταστρέφουν κάθε βλάστηση και εξολοθρεύουν τον πληθυσμό, ήταν διαγωγή αξία μανιακού και ανάγκασε τους Ναυάρχους των τριών Προστατίδων Δυνάμεων να του απευθύνουν τρεις ημέρες προς της ναυμαχίας του Ναυαρίνου δριμύ έγγραφο. Εκ τούτων συνάγεται ότι η εκ μέρους του Ιμπραήμ ερήμωση της Μεσσηνίας υπήρξε και αυτή μια αφορμή για τη ναυμαχία του Ναυαρίνου, η οποία τελικώς εξασφάλισε την απελευθέρωση της Ελλάδας εκ του τουρκικού ζυγού.
Την ημέρα αυτή πενήντα από τους εκατό καταγραφέντας Κορωναίους πήγαν στην εκκλησία και εκοινώνησαν των Αχράντων Μυστηρίων (ήτο Τετάρτη της Τυροφάγου) και αφού φιλήθηκαν μεταξύ τους έφυγαν με χίλιες προφυλάξεις για τη σχεδιασμένη έφοδο, συνοδευόμενοι από 205 εμμίσθους Βουλγάρους και 50 Ρουμελιώτας του Γρίβα, από ολίγους Μανιάτες υπό τους Μαυρομιχαλαίους και από τους Κορωναίους καπεταναίους, έφτασαν κάτωθι του Φρουρίου περί τα μεσάνυχτα. Η νύχτα ήταν άγρια και σκοτεινή. Στο πέλαγος φυσούσε δυνατός νοτιάς, κι ολόγυρα κάτω από το κάστρο στη βραχώδη ακρογιαλιά τα κύματα έσπαζαν με ορμή.
Οι Τούρκοι ύστερα από τον τόσο θόρυβο των στοιχείων της φύσης και το φαγοπότι για το ραμαζάνι τους, το οποίο συνέπεσε τυχαίως - ή επίτηδες οι Ελληνες διάλεξαν τη νύχτα εκείνη για την έφοδο - έπεσαν σε βαθύ ύπνο και δεν αντελήφθησαν τις ετοιμασίες των Χριστιανών κάτω από το κάστρο.
Οι πενήντα διαλεχτοί Κορωναίοι φιλιούνται για τελευταία φορά πριν από το μεγάλο τους ξεκίνημα, τοποθετούν ανεμόσκαλες ψηλές και αρχίζουν ένας-ένας να ανεβαίνουν τα τείχη.
Πρώτος ανεβαίνει ο Φώτος, ένας Κορωναίος λεβέντης πηδάει μέσα και σκοτώνει τον φύλακα του προμαχώνος, ο οποίος είχε αποκοιμηθεί πάνω στο τουφέκι του. Ο ένας κατόπιν του άλλου ανέρχονται όλοι, έτσι βρίσκονται μέσα στο Κάστρο και οι πενήντα. Αυτοί καλούν και τους άλλους να ανέβουν γρήγορα, διότι δεν πρέπι να χάνουν χρόνο.
Άδικα όμως τους καλούν, διότι οι απέξω έμμισθοι Βούλγαροι, ως και ο αρχηγός αρνούνται να βοηθήσουν τους Κορωναίους. Ισχυρίζονται ότι δεν μπορούν να νικήσουν τους Τούρκους, τους οποίους υπολογίζουν στις 3.000. Πιθανότατα όμως αρνούνται να πολεμήσουν από φθόνο προς τους εντοπίους για τα πιθανά λάφυρα, τη δόξα και την υποσχεθείσα για αυτούς αμοιβή σε ελαιόδεντρα.
Επιπλέον ο Γρίβας όλως απροόπτως ζητεί από τους προκρίτους την καταβολή εκατό χιλιάδων γροσίων, για να συμμετάσχει στην έφοδο και να τους βοηθήσει. Οι πρόκριτοι τον εκετεύουν να τους συνδράμει στην κρίσιμη αυτή στιγμή και του υπόσχονται ότι θα εκπληρώσουν βραδύτερον την επιθυμία του αυτήν. Μάλιστα ο πρόκριτος Κ. Καράπαυλος του προσφέρει ως ομήρους τους δύο αδερφούς του, έως ότου εκπληρωθεί η υπόσχεση.
Οι ευρισκόμενοι εις το φρούριο πληροφορηθέντες τα συμβαίνοντα κάτω, κραυγάζουν και καλούν σε βοήθεια. Στο μεταξύ, ένας από τους πρώτους ανελθόντας, ο Κώστας Μάντης, έτρεξε να ανοίξει την κεντρική Πύλη, για να εισέλθουν και οι άλλοι. Δεν το πέτυχαν όμως, διότι οι Τούρκοι είχαν ασφαλίζει καλώς την εξωτερική και εσωτερική πύλη. Επιστρέφοντας στους συντρόφους του συνάντησε έναν Τούρκο φρουρό, του έριξε μια πιστολιά και τον σκότωσε.
Οι Τούρκοι αιφνιδιασμένοι ξυπνούν και πέφτουν με λύσσα κατά των χριστιανών. Οι Κορωναίοι εξακολουθούν να καλούν σε βοήθεια τους απέξω: Αυτοί όμως - ο Γρίβας και οι λοιποί, πλην των Κορωναίων - μένουν αδιάφοροι, διασκορπίζονται και επιστρέφουν εις τα Βουνάρια, αφήνοντας με την προδοτική τους στάση τους Κορωναίους μόνους στην πλέον άγρια εκδίκηση των Τούρκων.
Πολλοί από τους Κορωναίους για να σωθούν, γκρεμίζονται από τα τείχη, όπως και τέσσερις από άλλη επαρχία. Οι Κορωναίοι είναι οι εξής:
1. Αθαν. Σαρέλλας, ιερεύς 2. Ιωάν. Σαρέλλας 3. Ιωάν. Ρουμελιώτης 4. Δημ. Κυριακόπουλος 5. Χρ. Βαρβουτσής 6. Παντ. Παντελόπουλος 7. Δημ. Γαργαλιανιώτης 8. Θεόδ. Σπανός 9. Αναστ. Παυλάκης 10.Νικ. Λαμπράκης 11.Πέτρος Νησιωτάκης 12.Παύλος Ρουμελιώτης 13 .Ιωάν. Σπινάκης 14.Γεώργ. Φουρνάρης 15 .Λουκάς Παπαλιάρης 16.Μιχ. Μελέτης 17.Νικ. Κουτσομπός 18.Γεώργ. Τερζάκης 19.Ιωάν. Γίδαρης 20.Αθαν. Ρέμπελος 21. Φώτης Ηλιόπουλος 22.Ιωάν. Αγγελόπουλος 23.Κυριάκος Παυλάκης 24.Γ. Φωτεινάκης 25 .Παναγ. Μπουλέας 26.Αγγλ. Τσάκωνας 27.Ιωάν. Ψάλτης 28.Νικ. Γιαννακόπουλος 29.Δημ. Κλάπας 30.Κυριάκος Ράλλης
Από αυτούς τους τριάκοντα Κορωναίους πέντε εφονεύθησαν, μεταξύ αυτών και ο Κυριάκος Ράλλης. Οι άλλοι ακρωτηριάστηκαν.
Από τους πενήντα ανελθόντας στο Κάστρο δεκατρείς (δεκαεπτά κατά τον Δ. Κόκκινο, δεκαέξι κατά τον Σπ. Τρικούπη) προφτάνουν και εισέρχονται σε ένα σπιτάκι κοντά στον ναό της Αγίας Σοφίας, και εκεί ταμπουρωμένοι μάχονται εναντίον των Τούρκων.
Επί τρεις ημέρες αποκρούουν τις επιθέσεις των Τούρκων και απορρίπτουν τις προτάσεις τους να παραδοθούν. Την τρίτη ημέρα οι Τούρκοι εξοργισμένοι διότι δεν μπορούν να τους νικήσουν, ρίχνουν λάδι και πίσσα στο σπιτάκι, ανάβουν φωτιά και οι δεκατρείς λεβέντες γίνονται ολοκαύτωμα στο βωμό της ελευθερίας.
Αυτοί είναι: 1. Δημ. Σάκκης ή Σακκόπουλος, εκατόνταρχος 2. Δημ. Μπαλτάς 3. Γεωργ. Ψαρρόπουλος 4. Κ. Τριανταφυλλάκης ή Τριαντάφυλλος 5. Αντών. Αδαμόπουλος 6. Γεώργιος Τσιφτσής ή Τσιφτάκης 7. Αναστ. Τσικούρας 8. Αναστ. Ηλιόπουλος 9. Ανδρ. Αρβανίτης 10. Γ .Α. Μουρδουκούτας 11. Αθ. Τζαϊζώτης 12. Γεώργλ. Μιχαλόπουλος 13. Κωνστ. Μάντης.
Αυτό ήταν το τραγικό αποτέλεσμα της περίφημης εφόδου ή «ρεσάλτο» όπως είναι γνωστή, από την πολιορκία του Κάστρου της Κορώνης. Το ίδιο όνομα «Ρεσάλτο» φέρει και η θέση, όπου ένινε η ανάβαση και η είσοδος στο κάστρο. Είναι ακριβώς η ίδια θέση, όπου κατεκρεουργήθη και από την οποία κατεκρημνίσθη ο τελευταίος Επίσκοπος Κορώνης Γρηγόριος Μπίστης τον Ιούλιο του 1821.
Ως προς την ημερομηνία, κατά την,οποία, έγινε η έφοδος, υπάρχουν σοβαρές διαφωνίες. Υπάρχει όμως σχεδόν πλήρης ομοφωνία ως προς το ουσιαστικό μέρος της διεξαγωγής της επιχείρησης.
Οι περισσότεροι από τους ασχοληθέντες με το ανωτέρω ιστορικό γεγονός (Αθηνά Ταρσούλη, Δ. Μουρδουκούτας, Κ. Μπεμπόνης, Περιοδικό «Στρατιωτικός Απόμαχος», ΗΠΑ) αναφέρουν τη 28η Φεβρουαρίου 1824 ως ημερομηνία της εφόδου, στηριζόμενοι προφανώς στο ιστορικό της επανάστασης Σπ. Τρικούπη, μερικοί μάλιστα από αυτούς προσθέτουν ότι η έφοδος έγινε την Παρασκευή της Τυροφάγου και «ότι οι πενήντα εκ των αγωνιστών εκοινώνησαν των Αχράντων Μυστηρίων». Αν τούτο ήταν αληθές, θα έπρεπε το Πάσχα να συνέπιπτε με την 20η Απριλίου. Από γενομένη από εμέ έρευνα διεπιστώθη ότι η Κυριακή του Πάσχα ήταν η 6η Απριλίου και την επομένη 7η Απριλίου ( ν. η 19 Απριλίου) Δευτέρα του Πάσχα, απέθνησκε στο Μεσολόγγι ο Λόρδος Βύρων.
Άλλοι, ως ο σύγχρονος Αμβρόσιος Φραντζής (Εγκυκλοπαιδικά λεξικά Πάπυρος-Λαρούς, Ελευθερουδάκη), δεν αναφέρουν συγκεκριμένη ημερομηνία ή αναφέρουν απλώς τον Φεβρουάριο του 1824.
Από τα ανωτέρω εξάγεται το συμπέρασμα, ότι ακριβής είναι η υπό του ιστορικού Δ. Κοκκίνου αναφερόμενη ημερομηνία της 13ης Φεβρουαρίου 1824. Αυτή προκύπτει από την υπάρχουσα εις τα Γενικά Αρχεία του Κράτους (Φάκελος Εκτελεστικού Φεβρουαρίου 1824) επιστολή του Ι. Δημητρόπουλου προς τον πρόεδρο του Εκτελεστικού (Πρόεδρο Κυβερνήσεως, θα λέγαμε σήμερα) Γ. Κουντουριώτη με ημερομηνία 22 Φεβρουαρίου 1824 ήτοι προς της 28 Φεβρουαρίου και 9 μόλις ημέρες μετά το ρεσάλτο, στην οποία αναφέρεται η 13η Φεβρουαρίου ημέρα Τετάρτη ξημερώνοντας Πέμπτη και η οποία συμπίπτει με την Τετάρτη (και όχι Παρασκευή) της Τυροφάγου.
 |
| Άποψη του ενετικού κάστρου της Κορώνης. Χρον. έκδ. 1808 |
Στα 1830 σύμφωνα με έκθεση που συνέταξε ο Διοικητής των Μεσσηνιακών Φρουρίων, όπως ελέγοντο και οι τρεις επαρχίες (Κορώνης, Μεθώνης, Νιόκαστρου) στην επαρχία Κορώνης υπήγοντο 56 μόνο χωριά και οικισμοί με συνολικό πληθυσμό 1140 οικογένειες. Η Κορώνη μόνη της είχε 243 οικογένειες και ως Δημογέροντες υπηρετούσαν οι γνωστοί μας Αξιωματούχοι του αγώνος: Νικ. Λαχανάς, Γ. Σπουργίτης, Γ. Βεργογιαννόπουλος, Γ. Πολίτης που γνώριζαν κατά την έκθεση , γραφή και ανάγνωση.
Οι άλλοι 20 περίπου οικισμοί και χωριά που αναφέρει ο Πουκεβίλ, στην 15ετία 1815-1830 ή τα εγκατέλειψαν οι κάτοικοι και ρήμαξαν, ή κάηκαν από τον Ιμπραήμ και στη θέση τους απόμειναν χαλάσματα.
Η συμβολή της επαρχίας Κορώνης στην Επανάσταση του 1821 , όπως και της λοιπής Μεσσηνίας υπήρξε αληθινά καθολική. Εκατοντάδες Κορωναίων πήραν μέρος στον αγώνα από την αρχή μέχρι το τέλος του. Πολλές δεκάδες έπεσαν στο πεδίο της τιμής. Πολλοί άλλοι απήχθησαν αιχμάλωτοι στην Αίγυπτο και ελάχιστοι από αυτούς γύρισαν με ανταλλαγή ή με λύτρα.
Είναι γνωστό και παραδεδειγμένο ιστορικώς ότι τον ξεσηκωμό του σκλαβωμένου γένους συνέλαβε, οργάνωσε και καθοδήγησε στα πρώτα του βήματα η Φιλική Εταιρεία, η οποία κατόρθωσε να δέσει ολόκληρο τον χώρο της κυρίως Ελλάδας και όπου υπήρχαν υπολογίσιμες ελληνικές παροικίες με δραστήριους και δυναμικούς άντρες έτοιμους να θυσιαστούν χάρη της εθνικής μας λευτεριάς, αρματωλούς και κλέφτες, πρόκριτους και κληρικούς. Πόσοι και ποιοι Κορωναίοι υπήρξαν Φιλικοί δεν είναι ακριβώς γνωστό. Δεν σώθηκαν αυθεντικές πηγές. Μερικοί απ' αυτούς είναι γνωστοί και θεωρούμε υποχρέωση να τους αναφέρουμε ονομαστικά:
Αδελφοί Ηλίας, Ιωάννης, Κωνσταντίνος και Δημήτριος Καράπαυλοι, r. Βεργογιαννόπουλος, Ηλίας Σάκκης, Ν. Λαχανάς, Διονύσιος Τριγγέτας, Ιωάννης Α. Μπουρμπαχάκης, Γεώργιος Σπουργίτης, Θεόδ. Δαρειώτης, Σαράντος Αρώνης, Γ. Γεωργόπουλος ή Γεωργουλόπουλος, Γεωργάκης Τσαρσούλης, Μπάστας Γεώργιος, Βουρνάς Κων., Ζερμπίνος Άνθιμος, Αρχιμανδρίτης
Αυτοί ήταν σύμφωνα με αυθεντικά στοιχεία που έχουμε οι γνωστοί Κορωναίοι Φιλικοί, που όχι μόνο παρασκεύασαν την εξόρμηση των κατοίκων της περιοχής, μυούντες κατά Ιαν. Μάρτιο 1821 που πλάταινε το επαναστατικό κίνημα, καινούργιους φιλικούς, αλλά και συγκρότησαν μικρές ομάδες ενόπλων στα χωριά, συγκέντρωναν τρόφιμα και άλλα απαραίτητα είδη για τον στρατό. Και όταν στις 25 Μαρτίου φούντωσε η Επανάσταση βρέθηκαν «σαν από καιρό έτοιμοι» κατά τον ποιητή, στα πόστα τους, και ανέλαβαν όχι μόνο την κινητοποίηση, αλλά και την πολιτική, στρατιωτική και οικονομική διοίκηση της επαρχίας υπό τον τίτλο «Εφορία Επαρχίας Κορώνης» που επεκύρωσε και η Πελοποννησιακή Γερουσία που είναι η πρώτη επαναστατική κυβέρνηση του Μοριά, του ελευθέρου Μοριά.
Γιατί τα πάντα και στις λεπτομέρειες ακόμη είχαν προβλεφθεί, βάσει οδηγιών, από τις κατά Επαρχίες Εφορίες των Φιλικών, ώστε να μη συμβούν, και δεν έγιναν, αταξίες κ.λπ. Οι πάντες και τα πάντα πειθάρχησαν στις αρχές που είχαν καθορίσει πριν ακόμα εκραγεί το κίνημα. Και κατ' Απρίλιο- Μάιο 1821 σε επαρχιακές συνελεύσεις στις οποίες συμμετείχαν μόνο αγωνιστές κατά τρόπο δημοκρατικό άρχισαν να εκλέγονται οι τοπικές αρχές από Φιλικούς πάντοτε. Γιατί οι Φιλικοί κρατούσαν ως το 1823 τη γενική εξουσία. Και στην επαρχία Κορώνης οι επαρχιακές συνελεύσεις γινόντουσαν στα χωριά Άγιος Δημήτριος, Βουνάρια, Καστέλλια, Λογκά, μια και η Κορώνη που ήταν τότε μόνο στο Κάστρο βρισκόταν και έμεινε, στα χέρια των Τούρκων, όπως και το Κάστρο της Μεθώνης που χρησιμοποίησε ως προγεφυρώματα ο Ιμπραήμ στην αποβίβασή του.
Σύμφωνα με έγγραφα που έχουμε υπόψη στην Επαρχία Εφορία Κορώνης σχεδόν κάθε χρόνο εξελέγοντο οι αρχικώς διατελέσαντες μέλη της Εφορίας.
Συγκεκριμένα, στις 26 Ιαν. 1821 από το περί το Κάστρο στρατόπεδο των Κορωναίων υπογράφουν ως μέλη οι: Ι. Καράπαυλας, Διον. Τριγγέτας, Γεώργ. Σπουργίτης, Ηλ. Σακκόπουλος (Σάκκης). Στις 30 Οκτωβρίου 1821 συνυπογράφουν οι Ηλ. Καράπυαλος, Διον. Τριγγέτας, Γ. Ταρσούλης, Θ. Δαρειώτης, Νικ. Λαχανάς. Ηλ. Σάκκης στα Καστέλλια.
Στις 5 Νοεμβρίου 1821 τα μέλη της Εφορίας εξέλεξαν τον Ηλ. Καράπαυλο ως πληρεξούσιο να μετάσχει στην Πελοποννησιακή Γερουσία.
Στις 30 Αυγούστου 1824 προτάθησαν από την πολιτική ηγεσία της επαρχίας Κορώνης και προήχθησαν στις 30 Ιανουαρίου 1825 οι εξής Κορωναίοι αγωνιστές:
Εις Στρατηγόν: Ι. Καράπαυλος
Εις Χιλιάρχους: Αναστ. Δαρειώτης, Δημ. Λαχανάς, Δημ. Χρονόπουλος, Φώτης Παπαθανασίου ιερεύς.
Εις Υ ποχιλιάρχους: Γ. Παυλάκης (Παύλου). Ηλ. Ρωμίδης, Ελευθ. Φραγκούλης, Γιαν. Βασιλόπουλος, Δημ. Κυριακόπουλος (Κυριακάκης) Ιερεύς Αθανάσιος Σαρέλλας
Εις Ταξιάρχους: Δημ. Βοίλας, Γ. Δημητρίου, Πανάγος Παπαδημητρακόπουλος, Παντελής Αναστασίου, Ηλίας Οικονόμου ιερεύς, Πανάγος Μακρόπουλος (Μακρής), Π. Μπουλέας.
Εις Εκαντόταρχους: Χρ. Βαρβουξής (Μπαρμπουξής), Γ. Σιψάς Γ. Ζερβόπουλος (Ζέρβας), Γ. Δρίνης (Ντρίνης), Γ. Λαχανάς, Αναστ. Παυλάκης Δημ. Σπάλας, Μιχ. Μελετόπουλος, Δημ. Γαργαλιανιώτης, Τριάντος Τριαντόπουλος, Κυριάκος Σακκόπουλος (Τζακόπουλος), Γιάννης Οικονόμου, Παντ. Κοκκινιώτης.
Εις Πεντηκόνταρχους: Ι. Κουφόπουλος, Αναγν. Νησιώτης, Αναστ. Χαλβατσιώτης, Φ. Βλαχοθανάσης, Ι. Δελής (Ντελής), Αντ. Βούτσης Γ. Λυκοτραφίτης, Δράκος Λογκανίτης, Γ. Ζερμπίνος, Φ. Μπαρμπερόπουλος (Μπαρμπέρης), Θ. Σπανός, Νικ. Λαμπράκης, Γ. Γκρίτζαλης.
Κατάληψη της Κορώνης υπό του Ιμπραήμ (1825)
Η πολιορκία του Κάστρου της Κορώνης εξακολούθησε και μετά την αποτυχία της καταλήψεως αυτού υπό των Ελλήνων τη 13η Φεβρουαρίου 1824.
Κατά την παραμονή της αποβάσεως του Ιμπραήμ στη Μεθώνη τη 10η Φεβρουαρίου 1825, μετά από ένα έτος, οι πολιορκούντες την Κορώνη ανήρχοντο σε 275- 300 εντοπίους και επιπλέον 217 υπό τον Π. Γιατράκο, κατά το σύγχρονο ιστορικό της Επανάστασης Αμβρόσιον Φραντζή και κατά τη μαρτυρία του επάρχου Κορώνης Δ. Βυζαντίου.
Ο Ιμπραήμ ευθύς μετά την αποβίβασή του στη Μεθώνη αποφάσισε να καταλάβει την επαρχία της Κορώνης για να έχει εξασφαλισμένα τα πλευρά του πριν επιχειρήσει να καταλάβει το Ναυαρίνο.
Την ενέργεια του Ιμπραήμ προς Κορώνη αντελήφθησαν εγκαίρως οι Έλληνες της Κορώνης, ειδοποιηθέντες μέσω του επάρχου Νιοκάστρου, και πρόλαβαν να απομακρυνθούν προς τη Μεσσήνη και την Καλαμάτα και έτσι απεσοβήθη στρατιωτική καταστροφη αυτων.
Οι Αιγύπτιοι στρατιώτες του Ιμπραήμ επειδή δεν συνήντησαν εχθρόν επεδόθησαν στον εμπρησμό και την καταστροφή των χωρίων της περιοχής.
Επιπλέον λεηλάτησαν τα χωριά και συναπεκόμισαν μεγάλες ποσότητες ελαίου από την προσφάτως γενομένην υπό των Ελλήνων πλουσία συγκομιδή. ο Ιμπραήμ ενίσχυσε με αιγυπτιακά στρατεύματα τα Κάστρα της Κορώνης και της Μεθώνης, ώστε να μη μπορεί πλέον ούτε σκέψη να γίνει για την απελευθέρωση εκ μέρους των Ελλήνων.
Παρά ταύτα οι Κορωvαίοι κατά ομάδες από 50, 80 έως 100 άνδρες επέστρεφαν στην Κορώνη κατά χρονικά διαστήματα και ενεργούσαν επιδρομές κατά των Αράβων, ως αναγράφει ο Αμβρόσιος Φραντζής.
Μόλις πάτησε το πόδι του ο Ιμπραήμ στο Μοριά, δεν δίστασε να καταστρέψει χωριά, δέντρα και εγκαταστάσεις και ό,τι θα εχρησίμευε στους Έλληνες για να συνεχίσουν τον αγώνα τους. Η καταστροφή όμως την οποία εξαπέλυσε ο Ιμπραήμ, κατά της Μεσσηνίας κυρίως, κατακόπτων σύρριζα τα δέντρα, καταστρέφουν κάθε βλάστηση και εξολοθρεύουν τον πληθυσμό, ήταν διαγωγή αξία μανιακού και ανάγκασε τους Ναυάρχους των τριών Προστατίδων Δυνάμεων να του απευθύνουν τρεις ημέρες προς της ναυμαχίας του Ναυαρίνου δριμύ έγγραφο. Εκ τούτων συνάγεται ότι η εκ μέρους του Ιμπραήμ ερήμωση της Μεσσηνίας υπήρξε και αυτή μια αφορμή για τη ναυμαχία του Ναυαρίνου, η οποία τελικώς εξασφάλισε την απελευθέρωση της Ελλάδας εκ του τουρκικού ζυγού.
Επί πολλά χρόνια στη Μεσσηνία ελέγετο η φράση: «Δεν έμεινε τίποτα όρθιο, πέρασε Μπραήμης» και επανελαμβάνετο για κάθε θεομηνία η μεγάλη ζημιά.
Η Κορώνη μετά την απελευθέρωση 1828
Στις 18 Οκτωβρίου του 1828 επιτέλους τακτικός στρατός υπό το Γάλλο στρατηγό Μαιζώνα απελευθέρωσε την Κορώνη. ο Νικηταράς ο τουρκοφάγος (Νικήτας Σταματελόπουλος) ο ήρωας των Δερβενακίων παρέλαβε από τον Μαιζώνα την πόλη και υπήρξε ο πρώτος φρούραρχος της ελευθέρας πλέον Κορώνης.
'Επειτα από λίγο καιρό επισκέπτεται την Κορώνη ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας Ι. Καποδίστριας. Ο Καποδίστριας φιλοξενήθηκε στην οικία του Τριγγέτα (σήμερα οικία Μάλλη), όπου επέλεξε και τον δεκαπενταετή υιό του Δημήτρη για την τότε ιδρυθείσα σχολή των ευελπίδων.
Το 1862 ο βασιλιάς Όθωνας επισκέφτηκε την Κορώνη κατά την τελευταία πρώτης εκθρονίσεώς του περιοδεία του και φιλοξενήθηκε στην οικία του δημάρχου Γ. Μπάστα που σώζεται
Η Κορώνη υπέστη φοβερές καταστροφές τόσο από τις διάφορες πολιορκίες όσο και από τον ξεσηκωμό των Ελλήνων το 1821 .
Η καταστραμμένη κωμόπολη τώρα η Κορώνη άρχισε την ελεύθερη και ειρηνική ζωή . Η κύρια μέριμνα ήταν να καλλιεργήσουν και πάλι τους ελαιώνες, που είχαν κατακαεί από τον Ιμπραήμ. Αργότερα όμως αρκετούς ελαιώνες και χέρσες εκτάσεις αντικατέστησαν και καλλιέργησαν με αμπέλια και σταφίδες.
Το επάγγελμα του ναυτικού απασχολούσε ανέκαθεν πολλούς Κορωναίους. Ήταν καλοί τεχνίτες ώστε να ναυπηγούν πλοιάρια. Άλλη εργασία στην οποία οι Κορωναίοι ήταν άφθαστοι τεχνίτες ήταν η κεραμοποιία. Τέλος η παραγωγή των πιθαριών ήταν μεγάλη , τέτοια ώστε δεν πωλούνταν στη ντόπια μόνο αγορά αλλά μεταφέρονταν σε άλλα λιμάνια και νησιά.
Η Κορώνη μετά την απελευθέρωση 1828
Στις 18 Οκτωβρίου του 1828 επιτέλους τακτικός στρατός υπό το Γάλλο στρατηγό Μαιζώνα απελευθέρωσε την Κορώνη. ο Νικηταράς ο τουρκοφάγος (Νικήτας Σταματελόπουλος) ο ήρωας των Δερβενακίων παρέλαβε από τον Μαιζώνα την πόλη και υπήρξε ο πρώτος φρούραρχος της ελευθέρας πλέον Κορώνης.
'Επειτα από λίγο καιρό επισκέπτεται την Κορώνη ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας Ι. Καποδίστριας. Ο Καποδίστριας φιλοξενήθηκε στην οικία του Τριγγέτα (σήμερα οικία Μάλλη), όπου επέλεξε και τον δεκαπενταετή υιό του Δημήτρη για την τότε ιδρυθείσα σχολή των ευελπίδων.
Το 1862 ο βασιλιάς Όθωνας επισκέφτηκε την Κορώνη κατά την τελευταία πρώτης εκθρονίσεώς του περιοδεία του και φιλοξενήθηκε στην οικία του δημάρχου Γ. Μπάστα που σώζεται
Η Κορώνη υπέστη φοβερές καταστροφές τόσο από τις διάφορες πολιορκίες όσο και από τον ξεσηκωμό των Ελλήνων το 1821 .
Η καταστραμμένη κωμόπολη τώρα η Κορώνη άρχισε την ελεύθερη και ειρηνική ζωή . Η κύρια μέριμνα ήταν να καλλιεργήσουν και πάλι τους ελαιώνες, που είχαν κατακαεί από τον Ιμπραήμ. Αργότερα όμως αρκετούς ελαιώνες και χέρσες εκτάσεις αντικατέστησαν και καλλιέργησαν με αμπέλια και σταφίδες.
Το επάγγελμα του ναυτικού απασχολούσε ανέκαθεν πολλούς Κορωναίους. Ήταν καλοί τεχνίτες ώστε να ναυπηγούν πλοιάρια. Άλλη εργασία στην οποία οι Κορωναίοι ήταν άφθαστοι τεχνίτες ήταν η κεραμοποιία. Τέλος η παραγωγή των πιθαριών ήταν μεγάλη , τέτοια ώστε δεν πωλούνταν στη ντόπια μόνο αγορά αλλά μεταφέρονταν σε άλλα λιμάνια και νησιά.
Κουμάνης Εμίλιος, Φιλλιπίδης Θοδωρής, Βλάχου Έρικα: "Το κάστρο της Κορώνης και ευρύτερης περιοχής".
