Βάλτα
Το χωριό Βάλτα είναι κτισμένο σε υψόμετρο 260 μέτρων και βρίσκεται ανάμεσα στις κωμοπόλεις των Φιλιατρών και των Γαργαλιάνων. Έχει, περίπου, 270 μόνιμους κατοίκους. Αρχικά, το χωριό ήταν κτισμένο ανατολικά της σημερινής του θέσης, σε τοποθεσία που εγκαταλείφθηκε για λόγους ασφαλείας. Το χωριό αναφέρεται σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας κατά την περίοδο που οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο, (1683/84-1715).
Κοντά στην πλατεία της Βάλτας, ο επισκέπτης μπορεί να βρει το ερειπωμένο, παλαιό ελαιοτριβείο του οποίου τα μηχανήματα και εργαλεία διατηρούνται, ακόμη και σήμερα, σε καλή κατάσταση. Πρόκειται για ένα από τα δύο ελαιοτριβεία που λειτουργούσαν στο χωριό τον περασμένο αιώνα.
Δυτικά του χωριού, σε ένα ύψωμα, βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου, από όπου η θέα κόβει την ανάσα. Εκεί ο επισκέπτης μπορεί να δει και ένα εντυπωσιακό πέτρινο γεφύρι, το οποίο αν και έχει ανακηρυχθεί μνημείο της Ελληνικής πολιτιστικής κληρονομίας, είναι σε πολύ κακή κατάσταση.
Κοντά στη Βάλτα βρίσκεται ο καταρράκτης του φαραγγιού «Κόκκινα Πατερά», καθώς και το Δάσος της Ευαγγελίστρας που πήρε το όνομά του από την ομώνυμη Μονή.
Η Αρχαιολογική Έρευνα
Στην περιοχή του χωριού της Βάλτας υπήρξε σημαντική Προϊστορική οικιστική εγκατάσταση που εντοπίζετε στον λόφο του Αγίου Παντελεήμωνα και στον απέναντι λόφο Καστράκι.
Οι αρχαιολογικές αυτές θέσεις εντοπίστηκαν και ερευνήθηκαν για πρώτη φορά από τους Αμερικανούς αρχαιολόγους William A. McDonald και Richard Hope Simpson στην δεκαετία του 1960. Αργότερα έγιναν έρευνες στον λόφο Καστράκι και από το The Pylos Regional Archaeological Project, 1996-2010.
Το χωριό της Βάλτας είναι χτισμένο σε έναν πολύ μεγάλο ασβεστολιθικό λόφο στην ΝΑ άκρη του οποίου δεσπόζει ο ναός του Αγίου Παντελεήμωμα. Οι πλαγιές του λόφου είναι πολύ απότομες στην Ν πλευρά όπου ο Διπότομος ρέει με κατεύθυνση Α προς Δ. Η εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα βρίσκεται στην κορυφή λόφου και σηματοδοτεί το κέντρο ενός ΥΕ οικισμού που εντοπίστηκε από του Αμερικανούς αρχαιολόγους William A. McDonald και Richard Hope Simpson.[2]
Προϊστορικά όστρακα βρέθηκαν διασκορπισμένα σε μια περιοχή περίπου 150μ. βορειοδυτικά έως νοτιοανατολικά επί 120μ. στις πλαγιές κάτω από την εκκλησία, ειδικά προς τα νότια. Ο οικισμός μπορεί να ήταν μεγαλύτερος, καθώς υπάρχουν πολλά σύγχρονα συντρίμμια (καθιστώντας δύσκολη την αναζήτηση αρχαίων οστράκων). Σχετικά με την κεραμική οι Αμερικανοί αρχαιολόγοι αναφέρουν: "The sherds collected are mainly jar handles and pithos fragments in "oatmeal" fabric. Mixed with the prehistoric are a few sherds and tiles of Cor H date. We also found a fragment of a N (?) celt in hard black shiny stone like those from Chandrinou (#67) and Vigla (#63)."
Οι Αμερικανοί αρχαιολόγοι επίσης αναφέρουν ότι σε μια περιοχή που ονομάζεται Φτερόλακκα λίγο έξω από το χωριό, περ. 150μ. ανατολικά της εκκλησίας και στην άκρη του δρόμου από τους Γαργαλιάνους, η διαπλάτυνση του δρόμου φαίνεται να κατέστρεψε έναν Θολωτό ή θαλαμοειδή τάφο. Μερικά μυκηναϊκά όστρακα από λευκό υλικό διακρίνονται ακόμη στη γύρω περιοχή ενώ τους ανέφεραν και ότι ένα ή περισσότερα αγγεία σώθηκαν και μεταφέρθηκαν στο Μουσείο της Χώρας.
Λόφος Καστράκι
Στη νότια πλευρά του ρέματος του Διπόταμου και περίπου 200μ. νότια σε ευθεία γραμμή από την εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα, βρίσκεται ο μικρός λόφος Καστράκι ακριβώς πάνω από τη γέφυρα του δρόμου Βάλτας- Γαργαλιάνοι.
Ο λόφος Καστράκι βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο (πλησιέστερα στο δρόμο) μιας μικρής κορυφογραμμής. Στο ΒΑ άκρο της κορυφογραμμής υπάρχει ένας δεύτερος λόφος ή Τύμβος. Ο αρχαιολογικός χώρος εντοπίστηκε από του Αμερικανούς αρχαιολόγους William A. McDonald και Richard Hope Simpson.[3]
Αναφέρουν ότι στο διάσελο και στις Ν και Δ πλαγιές του λόφου Καστράκι παρατηρήθηκαν λιθοσωροί και προϊστορικά όστρακα, κυρίως της ΜΕ εποχής, σε μια περιοχή τουλάχιστον 120μ. ΒΑ επί 70μ. ΝΔ. Έστι, όπως αναφέρουν, πιθανόν στο Καστράκι να υπήρχε ένας δεύτερος ξεχωριστός, και πιθανώς παλαιότερος Προϊστορικός οικισμός. Σχετικά με την κεραμική στο Καστράκι αναφέρουν: "Prehistoric pottery is spread thickly over the surface and in stone piles in the saddle between and down the s and w slopes over an area ca. 120 m. NE-SW by at least 70 m. Most of it seems early (MH) and consists mainly of coarse ware-jar bases, big handles, splaying rims in reddish ware. The "oatmeal" fab- rics are harder baked and different from those from the settlement opposite (#37A). Some of the pottery is reminiscent of the MH now recognized at Thouria (#79B)."
Στο ΒΑ άκρο της κορυφογραμμής όπου υπήρχε ένας δεύτερος λόφος ή Τύμβος βρέθηκαν μεγάλες πέτρες και θραύσματα πίθου της ΜΕ επίσης εποχής. Επίσης εντοπίστηκε ταφή σε πίθο και στη στο ΝΔ άκρο της κορυφογραμμής.
Οι Αμερικανοί αρχαιολόγοι αναφέρουν επίσης ότι ακριβώς πάνω από τον λόφο εντόπισαν έναν κατεστραμμένο Τύμβο απ΄όπου συνέλεξαν όστρακα της ΥΕΙΙΙ περιόδου μεταξύ των οποίων και θραύσματα από αγγείο- θύλαστρο και ενός βαθιού μπολ με γραμμική διακόσμηση. Φαίνεται πιθανό ότι επρόκειτο για έναν δεύτερο θολωτό τάφο που πρέπει να συνδεόταν με τον ΥΕ οικισμό του Αγίου Παντελεήμωνα Βάλτας.
Ο αρχαιολογικός χώρος στο Καστράκι ερευνήθηκε στα έτη 1994- 1995 από το The Pylos Regional Archaeological Project.[4] Σχετικώς αναφέρουν:
Στον "Τύμβο" της ΝΔ πλευράς εντοπίσαμε τα υπολείμματα τοίχους τουλάχιστον 10μ. σε μήκος και 1μ. πλάτους. Ο τοίχος σώζεται σε ύψος τριών ή τεσσάρων σειρών (0,5-0,75μ.), και είναι κτισμένος από μικρούς, χονδρικά επεξεργασμένους ογκόλιθους δόμους.
Ένας χωματόδρομος, κομμένος από μπουλντόζα, σκαρφαλώνει στη σέλα, περνώντας από τη νότια πλευρά του ανατολικού λόφου. Το 1994 στην θέση αυτή βρέθηκαν ανθρώπινα οστά καθώς και κεραμική της Μυκηναϊκής εποχής. Τα κεραμικά αποτμήματα και οι πέτρες φαίνονται ξεκάθαρα ότι είναι υπολείμματα ταφών, ίσως ενός μνημειακού τάφου, κομμένου από την μπουλντόζα. Το υλικό που σχετίζεται με τις ταφές χρονολογούνται στην ΥΕIIIA-B.
Σε άλλα σημεία της θέσης οι πυκνότητα των τεχνουργημάτων ήταν μεγαλύτερες στη σέλα και στις πλαγιές στα νότια αυτής. Τα ευρήματα από την τοποθεσία, εκτός από εκείνα που σχετίζονται με τις ταφές που έχουν ήδη περιγραφεί, χρονολογούνται στην MΕ- ΥΕII, με εξαίρεση μερικά σύγχρονα πλακίδια και όστρακα.
Η τοποθεσία του Καστρακίου ερευνήθηκε για πρώτη φορά από τους Hope Simpson και McDonald οι οποίοι ανέφεραν κεραμική MΕ και ΥΕIII, με πιθανό τύμβο MΕ στο ΒΑ λόφο και πιθανό μυκηναϊκό θολωτό τάφο στην περιοχή όπου βρήκαμε τάφους. Πράγματι, ένα θραύσμα μυκηναϊκού θήλαστρου που αναφέρουν είναι πιθανό να ανήκε στο σχεδόν πλήρες αγγείο που ανακτήσαμε. Από την άλλη πλευρά, δεν βρήκαμε στοιχεία για ΜΕ τύμβο και φαίνεται πιο πιθανό ότι οι ταφές της ΥΕIII εποχής είχαν τοποθετηθεί στα ερείπια ενός προηγούμενου ΜΕ- ΥΕΙΙ οικισμού.
Στην οχυρή και στρατηγική θέση της Βάλτας στην Δ άκρη του οροπεδίου της Μόραινας Τριφυλίας είχε αναπτυχθεί μια σημαντική Προϊστορική θέση. Η Προϊστορική κατοίκηση ξεκίνησε τουλάχιστον από την ΜΕ εποχή στο λόφο Καστράκι ενώ στην ΥΕ εποχή η κατοίκηση επεκτάθηκε στον γειτονικό λόφο του Αγίου Παντελεήμωνα. Αρκετά είναι και τα ταφικά ευρήματα με την πιθανή ύπαρξη δύο θολωτών τάφων. Η Προϊστορική θέση της Βάλτας επόπτευε ολόκληρη την παράλια πεδιάδα των Φιλιατρών στα Δ ενώ προς Α ήλεγχε τα εύφορα εδάφη του οροπεδίου της Μόραινας.
[1] Ιστότοπος messinia.mobi (online)
[2] William A. McDonald και Richard Hope SimpsonFurther Explorations in SW Peloponnese 1964- 68. Σελ: 145[3] William A. McDonald και Richard Hope SimpsonFurther Explorations in SW Peloponnese 1964- 68. Σελ: 145- 146
[4] The Pylos Regional Archaeological Project Internet Edition,1996-2010. Valta Kastraki POSI K03.
