Στην περιοχή Ν του χωριού Βρύνα περνούσε σημαντική αρχαίας οδός που ένωνε την παράκτια περιοχή του Σαμικού με την ενδοχώρα της Τριφυλίας. Στην θέση Δάφνη έχουν ανασκαφεί παρόδια ταφικά μνημεία.
Η έρευνα του Meyer
Στα μέσα της δεκαετίας του '50 ομάδα αρχαιολόγων με επικεφαλής τον Ελβετό αρχαιολόγο Ernst Meyer πραγματοποίησε έρευνες στην Τριφυλία, ενώ ερεύνησε και την περιοχή πέριξ του χωριού της Βρύνας. Αναφέρει σχετικά:Στον χάρτη του Graefinghoff σημειώνεται μια αρχαία τοποθεσία βόρεια του χωριού Βρύνα σε υψόμετρο 220μ. Δεν μπορώ να την επιβεβαιώσω. Στο σημείο αυτό, που ονομάζεται Μέγας Λάκκος (;), είδαμε σωρούς από πέτρες που θα μπορούσαν να ήταν τοίχοι. Υπάρχουν επίσης θραύσματα πλίνθων, θραύσματα πίθων και κάποια άλλη μη διαγνώσιμη κεραμική. Λίγο πιο βορειοδυτικά σε μονοκατοικία βρίσκονται τα λείψανα ταφικών πίθων, ορισμένοι από τους οποίους λέγεται ότι είχαν ανασκαφεί νωρίτερα. Αλλά τα ευρήματα αυτά δεν φαίνονται αρκετά για να δικαιολογήσουν την ύπαρξη κάποιας σημαντικής θέσης.Η έρευνα του Νικ. Γιαλούρη
Πληροφορίες για τις αρχαιότητες στην Βρύναον δίνει ο Νικ. Γιαλούρης στην σημαντική εργασία του "Οδηγός Αρχαιοτήτων αρχαίας Τριφυλίας νυν Ολυμπίας":N.A. Bρύνας. Στὴν εὔφορη περιοχή κοντὰ στοὺς πρόποδες τοῦ Λαπίθα σώζονται τὰ ἐρείπια ἐκτεταμένου οἰκισμοῦ μὲ πολυάριθμα μνημειώδη κτίρια, σὲ ἀπόσταση μεταξύ τους, Κ, Ε, καὶ Ρ χρόνων. Τὰ κινητά ευρήματα εἶναι πολυάριθμα: πήλινα, χάλκινα καὶ λίθινα. Στη θέση αὐτὴ φθάνομε ὅταν ξεκινῶντας ἀπὸ τὰ Κρέστενα, πάρουμε τὸ χωματόδρομο ανατολικά γιά τό χωριό Βρύνα, πού ἀπέχει ἀπὸ τὰ Κρέστενα περὶ τὰ τρία χιλιόμετρα. Απὸ τὴ Βρύνα μὲ ἡμιονικὴ ὁδό, ὕστερα ἀπό διαδρομή ἑνὸς καὶ μισοῦ χιλιομέτρου φθάνουμε στο προαναφερόμενο σημείο.
Οι έρευνες του 1990[3]
Σε αγρόκτημα ιδιοκτησίας Αναστ. Νιάρχου, που βρίσκεται στη θέση Κόκκινη, 1,5 χλμ. περίπου νότια του χωριού Βρύνα, μετά από λαθρανασκαφή, εντοπίστηκε νεκροταφείο όψιμων ελληνιστικών ή ρωμαϊκών χρόνων από το οποίο ερευνήθηκαν δύο κιβωτιόσχημοι τάφοι.
Ο Τάφος 1
Ανοίχτηκε και καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς από τους λαθρανασκαφείς. Έχει προσανατολισμό ΝΑ.-ΒΔ. και μήκος 1,86μ. Το πλάτος του είναι 0,40- 0,45μ. και το δάπεδό του σε βάθος 0,45μ. από τις πλάκες κάλυψής του. Ήταν κατασκευασμένος από οκτώ πλάκες από σχιστολιθικό, αμμώδες και ασβεστολιθικό πέτρωμα. Από τις τέσσερις μεγάλες πλάκες της κάλυψής του καμμιά δεν ήταν στη θέση της. Τα οστά του νεκρού βρέθηκαν όλα έξω από τον τάφο.
Ο Τάφος 2
Βρίσκεται 10μ. περίπου δυτικά του τάφου 1. Έχει προσανατολισμό Α.-Δ. και μήκος 1,70μ. Το πλάτος του είναι 0,26- 0,45μ. και το δάπεδό του σε βάθος 0,30μ. από τις πλάκες κάλυψής του. Είναι κατασκευασμένος από εννέα πλάκες από διάφορα είδη πετρωμάτων. Από τις καλυπτήριες δύο μόνο σώζονταν στη θέση τους. Το δυτικό τμήμα του τάφου ήταν εντελώς κατεστραμμένο και έλειπαν τα κρανία των νεκρών. Οι νεκροί που βρέθηκαν στο εσωτερικό του τάφου ήταν δύο, σχεδόν ο ένας πάνω στον άλλον. Ήταν τοποθετημένοι εκτάδην με τα χέρια σταυρωμένα στο στήθος. Τα μόνα κτερίσματα που βρέθηκαν ήταν δύο σφαιρικά εξαρτήματα από χάλκινα σκουλαρίκια.
Η ακριβής χρονολόγηση των τάφων είναι δύσκολη λόγων της έλλειψης κτερισμάτων. Όμως από την κατασκευή τους μπορούν να χρονολογηθούν στα ύστερα ελληνιστικά ή ρωμαϊκά χρόνια.
Οι έρευνες του 2000[4]
Στη θέση Δάφνη εντοπίστηκε και ερευνήθηκε ένας μεγάλος βαθμιδωτός αναλημματικός τοίχος. Για τον εντοπισμό του ειδοποίησε την Εφορεία ο Πρόεδρος του Δημοτικού Διαμερίσματος Βρίνας Β. Κοπανιτσάνος.
Τα αρχαία εντοπίστηκαν εντός της ιδιοκτησίας Γ. Λαμπρόπουλου και σε μικρή απόσταση από τους κιβωτιόσχημους τάφους που είχε ανασκάψει η Εφορεία κατά το παρελθόν. Η θέση βρίσκεται 3 χλμ. περίπου νοτιοανατολικά του χωριού Βρίνα. Παραπλεύρως του αγροτικού δρόμου, ανάμεσα σε πυκνότατη βλάστηση, διακρίνονταν δύο σειρές δόμων σε μήκος 2μ. Η ανασκαφή που ακολούθησε πραγματοποιήθηκε με δαπάνες του Δήμου Σκιλλούντος[5].
Αποκαλύφθηκε βαθμιδωτός τοίχος, με κατεύθυνση Β- Ν, ο οποίος είναι χτισμένος στις παρειές χαμηλού λοφίσκου και έχει σχήμα Π, παρουσιάζει δηλαδή μια ελαφρά καμπύλη στο κέντρο του και δύο ορθογώνιες προεξοχές στα δύο του άκρα. Το συνολικό του μήκος είναι 14,60, το μέγιστο πλάτος 3,50 και το μέγιστο ύψος 2,42μ. Όλη η κατασκευή είναι χτισμένη από ορθογώνιους καλοδουλεμένους δόμους κογχυλιάτη. Ο τοίχος σχηματίζει τρεις βαθμίδες, ενώ στην ανώτερη σειρά υπήρχαν ορθογώνιοι ορθοστάτες, οι οποίοι είχαν διασκορπιστεί μπροστά και πίσω από τον τοίχο. Οι δύο κατώτερες σειρές δόμων είναι ακριβώς η μια πάνω στην άλλη, χωρίς να σχηματίζουν βαθμίδα. Η βόρεια πλευρά του διατηρήθηκε καλύτερα. Πίσω από τον τοίχο υπήρχαν τάφοι. Κατά πάσα πιθανότητα λοιπόν ο τοίχος δεν ήταν μόνον αναλημματικός, αλλά αποτελούσε και τη μνημειακή πρόσοψη των τάφων.
Κιβωτιόσχημος τάφος 1.
Σε απόσταση 4,40μ. από το εσωτερικό του τοίχου και προς Α. εντοπίστηκε κιβωτιόσχημος τάφος, ορθογώνιου σχήματος, χωρίς τις καλυπτήριες πλάκες του. Πιθανότατα ένας ορθογώνιος λίθος που βρέθηκε βαθύτερα από τον τάφο και σε μικρή απόσταση από αυτόν, προς την πλευρά του αναλημματικού τοίχου, να ανήκε στον κιβωτιόσχημο τάφο. Το τμήμα όπου βρέθηκε ο τάφος, εσωτερικά δηλαδή του τοίχου, γενικώς ήταν αρκετά αναμοχλευμένο. Ο τάφος είχε προσανατολισμό Α.-Δ. Το μήκος του είναι 2μ. και το πλάτος του 1μ. είναι κατασκευασμένος από ορθογώνιους καλοδουλεμένους δόμους σε β χρήση. Περιείχε δύο ταφές. Ο ένας νεκρός ήταν στραμμένος προς Α. και ο άλλος προς Δ. Ο πρώτος νεκρός κατελάμβανε ένα μικρό τμήμα κατά μήκος του πλευρικού δόμου και ο δεύτερος ήταν σχεδόν στο κέντρο του τάφου, με ελαφρώς λυγισμένα πόδια. Τα αγγεία που βρέθηκαν εντός του τάφου ήταν ένα σπασμένο αγγείο και ένας οξυπύθμενος αμφορέας.
Τάφος 2.
Σε απόσταση μόλις 1,80μ. από τον πρώτο τάφο, εντοπίστηκε ένας δεύτερος, εντελώς κατεστραμμένος. Βρέθηκε μόνον ένα κρανίο και πάνω σε αυτό ένα μεγάλο ελλιπές αγγείο και Λίγο πιο πέρα ένα λυχνάρι. Οι τρεις μικρές πέτρες που βρέθηκαν, 0,70μ. ανατολικά του κρανίου και των αγγείων, πιθανότατα προέρχονταν από αυτό τον τάφο.
Στο χώρο αυτό που εντοπίστηκαν οι τάφοι, δηλαδή πίσω από τον αναλημματικό τοίχο, πραγματοποιήθηκαν συνολικά πέντε δοκιμαστικές τομές, από τις οποίες όμως δεν προέκυψε κανένα στοιχείο για ύπαρξη άλλων τάφων. Τόσο τα ευρήματα των τάφων όσο και η κατασκευή του τοίχου μπορούν να χρονολογηθούν στην πρώιμη ελληνιστική εποχή.
Τέλος, στην ευρύτερη περιοχή και σε μικρή απόσταση από το ερευνηθέν μνημείο βρέθηκαν αρκετοί δόμοι, που πιθανότατα προέρχονταν από άλλα κτίρια. Εντοπίστηκαν επίσης και θεμέλια διαφόρων κτιρίων που είχαν καταστραφεί στο παρελθόν από τις καλλιέργειες. Όστρακα περισυνελέγησαν από το ανώτερο τμήμα και την κορυφή του λόφου, χωρίς να εντοπιστούν κτιριακά λείψανα, δεδομένου ότι είναι μια περιοχή η οποία καλλιεργείται για χρόνια και έχουν γίνει αρκετές διαμορφώσεις.
Το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο (DAI) στα πλαίσια ερευνών στην Τριφυλία (2008-11) ερεύνησε την περιοχή της Βρύνας και αναφέρει σχετικά:
Στη βόρεια πλευρά της οροσειράς του Λαπήθα, υπήρχε σημαντικός αρχαίος δρόμος που ξεκινούσε από την ακτή και την περιοχή του Σαμικού και προχωρούσε στην ενδοχώρα προς τον Σκιλλούνα, την Αμφιγένεια (Γρύλλος) και την Μάκιστο.
Στη περιοχή Δαφνί, νότια του χωριού Βρύνα, είναι ορατός ο αρχαίος δρόμος για σχεδόν 100μ. Λόγω της μεγάλης βλάστησης, ορισμένες πέτρες που φαίνεται να ανήκουν σε περιμετρική οχύρωση δεν μπορούν να τεκμηριωθούν χωρίς ενδελεχή καθαρισμό.
Στα δυτικά του αρχαίου δρόμου βρίσκεται ταφικός χώρος που περιβάλλεται από περίβολο μήκους 14.6μ. Το τείχος από μεγάλος ασβεστολιθικούς δόμους έχει ύψος 2.42μ. και έχει προεξοχές και στις δύο πλευρές. Τα τρία χαμηλότερα κυβοειδή στρώματα υποχωρούν το καθένα κατά 10εκ.
Στο εσωτερικό ανασκάφηκαν δύο κιβωτιόσχημοι τάφοι, οι οποίοι μπορούν να χρονολογηθούν στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο από τα ταφικά αντικείμενα.
Περίπου 100 μέτρα ανατολικά από αυτόν τον ταφικό χώρο υπάρχουν μεγάλοι τετραγωνισμένοι δόμοι που κατά την κατασκευή του σύγχρονου δρόμου ωθήθηκαν σε χαράδρα. Μαρτυρούν πιθανότατα άλλο ταφικό μνημείο στον αρχαίο δρόμο. Οι ταφικοί χώροι απέχουν περίπου την ίδια απόσταση από το Σαμικό και την Αμφιγένεια, 4 χλμ.
Ο Γιαλούρης αναφέρει 1,5 χλμ νοτιοανατολικά της Βρύνας "εκτεταμένα κατάλοιπα οικισμού με πολυάριθμα μνημειακά κτίρια" και εξίσου πλούσια ευρήματα. Εφόσον αυτό το αξιοσημείωτο απόσπασμα δεν εμφανίζεται στη βιβλιογραφία και επίσης δεν είναι γνωστό σε παλαιότερους κατοίκους της Βρύνας, πρέπει να αφορά αυτήν την ταφική περιοχή.
[1]Ernst Meyer: Neue Peloponnesische Wanderungen. Bern: Francke, 1957. Σελ: 47
[2]Νικ. Γιαλούρη. Διευθυντοῦ Αρχαιοτήτων. "Οδηγός Αρχαιοτήτων αρχαίας Τριφυλίας νυν Ολυμπίας". Ολυμπιακά Χρονικά Έκδοση Συλλόγου Ολυμπίων, τ.Δ, 1973
[3] Α.Δ. 45 (1990): Σελ. 119- 120
[4] Α.Δ. 55 (2000): Σελ. 276
[5] Θα πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα το θερμό ενδιαφέρον του Δημάρχου Δ. Μπαλιούκου, που εκτός από εργατικό προσωπικό έθεσε στη διάθεση μας και σκαπτικό μηχάνημα για τις εργασίες αποψίλωσης και καθαρισμού του χώρου, του προέδρου του Δημοτικού Διαμερίσματος Β. Κοπανιτσάνου, αλλά και των κατοίκων της περιοχής γενικότερα.
[6] Die antike Siedlungstopographie Triphyliens (Athenaia, Band 11) Σελ: 19-20
