Το κάστρο της Μεθώνης

Ιστορική αναδρομή
Το κάστρο της Μεθώνης είναι κτισμένο σε μια μικρή χερσόνησο, στα νοτιοδυτικά παράλια της Μεσσηνίας. Η θέση αυτή προσφέρει στους κατοίκους φυσική προστασία και παράλληλα εξυπηρετεί τις ανάγκες του εμπορίου και της ναυσιπλοΐας. Η κατοίκηση εδώ είναι συνεχής από τους προϊστορικούς μέχρι και τους νεότερους χρόνους.

Προϊστορική και Κλασική εποχή- Μοθώνη, η Αμπελόεσσα Πήδασος
Η «Μοθώνη» του Παυσανία ταυτίζεται με την προϊστορική «αμβελόεσσα Πήδασο», γνωστή ήδη από τον Όμηρο (Ιλ. Ι294): Ἑπτὰ δέ τοι δώσει εὓ ναιόμενα πτολίεθρα, Καρδαμύλην Ἐνόπην τε καὶ Ἱρὴν ποιήεσσαν Φηράς τε ζαθέας ἠδ᾿ Ἅνθειαν βαθύλειμον, καλήν τ᾿ Αἴπειαν καὶ Πήδασου ἀμπελόεσσαν.

Μνείες για την πόλη βρίσκουμε σε αρχαίους ιστορικους σε σχέση με τα γεγονότα των Μεσσηνιακών συγκρούσεων (-8ος/ -7ος αι.) ή του Πελοποννησιακού Πολέμου (-5ος αι.). Η Μεθώνη καταλαμβάνεται από τον Φίλιππο Β' της Μακεδονίας (-354), αργότερα προσχωρεί στην Αχαϊκή Σημπολιτεία (-191), ενώ στους Ρωμαϊκούς Χρόνους κερδίζει την αυτονομία της με την εύνοια του αυτοκράτορα Τραϊανού. Ωστόσο, από αυτές τις εποχές τα αρχαιολογικά κατάλοιπα είναι ελάχιστα.

Βυζαντινή χρόνοι- Μεθώνη πόλις αμφιθάλασσος
Η ύπαρξη της πόλης κατά τους Βυζαντινούς Χρόνους πιστοποιείται τόσο μέσα από τα σωζόμενα μνημεία, όσο και από τις ιστορικές μαρτυρίες που μιλάνε για τους επισκόπους, τις επιδρομές ή τους αξιωματούχους που κατά καιρούς περνάνε από την περιοχή. Το 1125 οι Ενετοί κάνουν επιδρομή και καταστρέφουν τα τείχη της Mεθώνης. Η εικόνα αυτή της ερήμωσης θα αλλάξει δραστικά μόνο μετά την 4η Σταυροφορία (1204).

Ενετοκρατία- Μεθώνη, το δεξί μάτι της Βενετίας
Η Μεθώνη από το 1206 και μέχρι το 1500, περνάει στην κυριαρχία της Βενετίας και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα εμπορικά κέντρα της ανατολικής Μεσογείου, μαζί με τα λιμάνια της Κορώνης, της Κρήτης και της Κύπρου. Πολλοί περιηγητές, αλλά και προσκυνητές στο δρόμο για τους Αγίους Τόπους σταματούν εδώ για να ανεφοδιασθούν και να επισκευάσουν τις ζημιές των πλοίων τους. Την περίοδο αυτή η πόλη γνωρίζει την μεγαλύτερη ακμή της, όπως μαρτυρούν οι ιστορικές πηγές.

Τουρκοκρατία και νεώτεροι χρόνοι
Το 1500 ο Σουλτάνος Βαγιαζήτ Β' καταλαμβάνει το κάστρο, μετά από μακρά πολιορκία. Ο πληθυσμός της πόλης σφαγιάζεται και η οθωμανική διοίκηση μεταφέρει εδώ νέους κατοίκους από όλες τις περιοχές της Πελοποννήσου. Σύντομη παρένθεση στην ιστορία της πόλης αποτελεί η κατάληψή της από τους Ενετούς, στο διάστημα της Β' Ενετοκρατίας (1686-1715). Κατά την διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης βρίσκει καταφύγιο στο κάστρο ο οθωμανικός πληθυσμός της περιοχής, ενώ το 1825 εγκαθίσταται εδώ ο Ιμπραήμ με τον Τουρκο-αιγυπτιακό στρατό. Το Νοέμβριο του 1828 η Μεθώνη παραδίδεται στο γαλλικό εκστρατευτικό σώμα υπό τον στρατηγό Maison, που ήρθε στην Πελοπόννησο με πρόσκληση του Καποδίστρια. Τότε κατεδαφίζονται πολλά από τα ετοιμόρροπα κτίσματα του οικισμού για να προληφθεί η εξάπλωση επιδημιών.

Τα τείχη της Μεθώνης
Από τα τείχη της αρχαίας ή της βυζαντινής Μεθώνης ελάχιστα τμήματα σώζονται. Η παλιότερη οικοδομική φάση ανάγεται στους χρόνους της Α' Ενετοκρατίας (13ος-15ος αι.). Την εποχή αυτή η Μεθώνη είναι ένα παραθαλάσσιο οχυρό με κατακόρυφο τείχος και πύργους σε τακτά διαστήματα. Κατά τον 15ο αι. το κάστρο υφίσταται μετατροπές και προσθήκες για να αντεπεξέλθει στα πυροβόλα όπλα. Κτίζονται προμαχώνες (χαμηλές πολυγωνικές κατασκευές) έξω από το μεσαιωνικό περίβολο, ενώ αυξάνεται σημαντικά το πάχος των τειχών ώστε να αντέχουν στη δύναμη κρούσης του κανονιού.

Η κεντρική πύλη
Η κεντρική πύλη της Μεθώνης είναι μια μνημειώδης αναγεννησιακή κατασκευή. Διακοσμείται με ανάγλυφες κορινθιακές παραστάδες, που πλαισιώνονται με λόγχες και λάβαρα. Κτίζεται γύρω στα 1714 και εντάσσεται στο μεγάλο πρόγραμμα ενίσχυσης των οχυρώσεων που εκτελείται κατά το διάστημα της Β' Ενοτοκρατίας (1686- 1715). Μέχρι και το 1828 η γέφυρα που οδηγεί στην είσοδο είναι ξύλινη και στηρίζεται σε κτιστούς πεσσούς. Η σημερινή κατασκευή με 14 λίθινα τόξα αποδίδεται στο γαλλικό εκστρατευτικό σώμα υπό τον στρατηγό Maison (1828-30)

Τάφρος
Η τάφρος χωρίζει το κάστρο από την ξηρά, καταλαμβάνοντας όλη την περιοχή εξωτερικά της βόρειας πλευράς του. Χαμηλό διακόπτει την τάφρο περίπου στο μέσον της, ανάμεσα στους δύο μεγάλους προμαχώνες Bembo και Loredan. Η αρχική διάνοιξη της τάφρου χρονολογείται ήδη από τον 13ο αι., όμως η σημερινή μορφή ανάγεται στην εποχή τη Β' Ενετοκρατίας (1686-1715). Οι Ενετοί προσπαθούν ανεπιτυχώς να διευρύνουν την τάφρο, έτσι ώστε η θάλασσα να εισέρχεται και να αποκόπτει το κάστρο από τη ξηρά.

Προμαχώνας Bembo
Τετράπλευρος προμαχώνας, κτισμένος πάνω σε βραχώδες έξαρμα, προστατεύει την βορειοδυτική γωνία του κάστρου. Στο εσωτερικό του ανοίγεται αυλή για να διευκολύνει την πρόσβαση των αμυνόμενων, ενώ η βορειοανατολική γωνία του διαμορφώνεται ως ημικυκλικός πύργος. Πρόκειται για εντυπωσιακή κατασκευή για την αντιμετώπιση πρώιμων πυροβόλων όπλων. Με βάση σωζόμενη επιγραφή κτίστηκε από τον διοικητή Giovanni Bembo το 1460. Μετάφραση της κτητορικής επιγραφής:"Με το για δεύτερη φορά αξίωμα του Πραίτορα εκλαμπρότατος ανήρ κύριος Giovanni Bembo εκόσμησε την πόλη με ετούτο το απροσπέλαστο καταφύγιο το έτος Κυρίου 1460 στις 20 Οκτωβρίου."

Προμαχώνας Loredan
Τετράπλευρος ογκώδης προμαχώνας κτισμένος στην βορειοανατολική πλευρά του κάστρου. Πρόκειται για την τελευταία μιας σειράς πρωιμότερων κατασκευών με στόχο την προστασία του ευπρόσβλητου αυτού σημείου του περιβόλου. Ο προμαχώνας τούτος με κανόνια σε δύο επίπεδα ελέγχει πλήρως την τάφρο. Χρονολογείται από το 1714 με βάση την επγραφή στο βόρειο μέτωπό του, κάτω από τον θυρεό της Βενετίας, το λιοντάρι του Ευαγγελιστή Μάρκου.
Μετάφραση της επιγραφής: "Στον Antonio Loredan προβλεπτή στρατηγό στρατιάς Πελοποννήσου για τη διοίκηση και επίβλεψη έτος 1714"

Η "Πλατεία των όπλων"
Η μεγάλη "πλατεία των όπλων" (Piazza grande d'Armi) αποτελεί σημείο αναφοράς για την κοινωνική ζωή της βενετσιάνικης και της οθωμανικής Μεθώνης. Στα κείμενα των περιηγητών και τα έγγραφα της εποχής γίνεται λόγος για τα ξύλινα σπίτια της πόλης, τα στενά λιθόστρωτα σοκάκια και την κεντρική οδό όπου βρίσκεται η εμπορική αγορά. Στον χώρο της πλατείας σώζονται σήμερα σκόρπια αρχαιολογικά λείψανα που μαρτυρούν το μεγαλείο της τρανής αυτής καστροπολιτείας.

Γρανιτένια στήλη
Η κολόνα από πορφυρό γρανίτη (ύψους 3.67μ) προέρχεται από ένα ναυάγιο παλαιοχριστιανικής εποχής στον κάβο Σπίθα κοντά στην Μεθώνη, γνωστό ως "ναυάγιο των κιόνων". Αντίθετα, το κιονόκρανο της στήλης είναι βενετσιάνικο. Η τιμητική επιγραφή στο κιονόκρανο φέρει την χρονολογία 1493. Η λανθασμένη ανάγνωση του ονόματος Morosini ευθύνεται για την επωνυμία "στήλη του Morosini". Στο κιονόκρανο απεικονίζεται επίσης το λιοντάρι της Βενετίας και φθαρμένο οικόσημο, πιθανόν του κυβερνήτη Pietro da Canal.

Ανάγλυφη πλάκα πάνω στη στήλη
Πάνω στο κιονόκρανο βρίσκεται μία επίπεδη ορθογώνια πλάκα, στις πλευρές της οποίας είναι σκαλισμένα τρία οικόσημα. Η πλάκα δεν σχετίζεται με την στήλη, ούτε είναι γνωστό από ποιο κτήριο προέρχεται. Όσο για τα οικόσημα, έχουν αναγνωρισθεί οι οικογένειες Foscolo, Bembo και Valaresso, γόνοι των οποίων κυβέρνησαν την Μεθώνη στα 1394.

Αφιερωματική επιγραφή
Η επιγραφή δίπλα στην κολόνα, διαστάσεων 0,80Χ 3μ., αναφέρεται στην ολοκλήρωση των εργασιών οχύρωσης του κάστρου το 1714 από τους Ενετούς, υπό τον προβλεπτή Loredan. Η πλάκα αυτή, βρέθηκε στο εσωτερικό του καθεδρικού ναού της πόλης, του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, από το γαλλικό εκστρατευτικό σώμα το 1828. Μετάφραση της αφιερωματικής επιγραφής:
D(eo) O(ptimo) M(aximo)
Την Μεθώνην τειχίζειν
Με τάφρον, με τείχος, με προμαχώνες στην γη και θάλασσα
εκέλευσε η Γερουσία.
Τον Αντώνιον Λορεντάνον, γενικόν προβλεπτήν των όπλων στην Πελοπόννησο
Ο οποίος τόσων έργων την φροντίδα κρατεί
Στην πόλη και το βασίλειο αμυντήριο στήριγμα
Ισχυρά οχυρώματα ανήγειρε και έκλεισε

Λέοντες του ευαγγελιστή Μάρκου

Το λιοντάρι, σύμβολο του Ευαγγελιστή Μάρκου, προστάτη-άγιου της Ενετικής Δημοκρατίας, είναι το έμβλημα που δεσπόζει σε όλες τις βενετσιάνικες κτήσεις. Στο κάστρο της Μεθώνης έχουν καταμετρηθεί 15 απεικονίσεις του. Στην περιοχή της πλατείας βρίσκεται, πεσμένο στο έδαφος, ανάγλυφο με το λιοντάρι καθιστό προς τα δεξιά (β' μισό 14ου- αρχές 15ου αι.). Δύο ακόμα ανάγλυφα με το λιοντάρι, που χρονολογούνται στον 15ο αι., είναι εντοιχισμένα σε δεύτερη χρήση στο τείχος κοντά στην στήλη. Η ύπαρξη τόσο πολλών συμβόλων της Βενετίας σε αυτό τον χώρο, ίσως να είναι κατάλοιπο των διοικητικών κτηρίων που θα βρίσκονταν στην περιοχή.

Το Μπούρτζι

Μικρό οκτάπλευρο επιθαλάσσιο οχυρό, που υψώνεται σε νησίδα νότια του κάστρου, γνωστή από τον Παυσανία ως ο "Μόθων Λίθος". Το μπούρτζι (=οχυρό, τείχος, αραβ. burc, τουρκ. burdz, μεσαιων. ελλην. πουρτζίος) χρησιμοποιείται κατά καιρούς ως έδρα της φρουράς για τον έλεγχο του λιμανιού, ως φάρος, φυλακή, αλλά και καταφύγιο των κατοίκων σε εποχές πολιορκίας. Αποτελείται από τον κυρίως πύργο και το περιμετρικό τείχος. Στον πρώτο όροφο του πύργου διαμορφώνεται αίθουσα με κανονιοθυρίδες. Στους τοίχους διακρίνονται οι δοκοθήκες που θα στήριζαν τέσσερα ξύλινα πατώματα, σήμερα κατεστραμμένα. Η οικοδόμηση του οχυρού (Castello da mare) αρχίζει λίγο πριν το 1500 από τους Ενετούς, παράλληλα με την οικοδόμηση αντίστοιχου οχυρού στο Ναύπλιο, και ολοκληρώνεται από τους Οθωμανούς κατά τον 16ο αιώνα. Τέλος, κατά την Β' Ενετοκρατία (1685-1715) προστίθεται το περιμετρικό τείχος με τις σωζόμενες.

Αναδημοσιεύετε από την ιστοσελίδα: Ferdinando Vassallo