Ο Μυκηναϊκός οικισμός των Καλυβίων βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο της άνω πεδιάδας του Παμίσου, του Στενυκλαρικού πεδίου. Εντοπίζεται σε έναν επιμήκη λόφο ύψους 60μ. με επίπεδη κορυφή που ονομάζεται Ράχες ή πάνω Χωριό και βρίσκεται σε απόσταση 200μ. πίσω (ανατολικά) του χωριού των Καλυβίων.
Ο λόφος συνδέεται με μιά στενή κορυφογραμμή με τους ψηλότερους λόφους στα ανατολικά. Σημαντικές πηγές νερού εντοπίζονται στις θέσεις Παλιόβρυση, που βρίσκεται σε ένα φαράγγι 500μ. στα βόρεια και που υδρεύει μέχρι και σήμερα το χωριό, ενώ μια μικρότερη πηγή η Παλιοεκκλησούλα βρίσκεται στην νότια πλευρά της ακροπόλεως.
Η πρώτη αναφορά για προϊστορικές αρχαιότητες στα Καλύβια έγιναν το 1967 κατά τις εργασίες διάνοιξης δρόμου από τα Καλύβια προς το χωριό Σιάμου. Περίπου 150μ. νοτιοδυτικά του χωριού εντοπίστηκαν αγγεία καθώς και ψήφοι από ήλεκτρο και φύλλο χρυσού που παραδόθηκαν στο Μουσείο Καλαμάτας από κάτοικο της περιοχής Καλυβίων[1][2]. Ενδεχομένως προέρχονται από θαλαμωτό ή θολωτό τάφο της περιοχής που καταστράφηκε κατά τη διάρκεια των εκσκαφικών εργασιών.
Για την εύρεση των παραπάνω αρχαιοτήτων ενημερώθηκαν οι Αμερικανοί αρχαιολόγοι William A. McDonald και Richard Hope Simpson οι οποίοι διενεργούσαν επιφανειακές έρευνες στην Μεσσηνία εκείνη την εποχή. Ερευνώντας στην περιοχή εύρεσης των αγγείων μπόρεσαν να εντοπίσουν στις νοτιοδυτικές παρυφές του λόφου, όπου εντοπίζεται ο ναός του αγίου Ηλία και το νεκροταφείο του χωριού, μια μεγάλη κοιλότητα στο έδαφος με πολλές πλακουτσωτές πέτρες γύρω της. Πολύ πιθανόν στην θέση αυτή να υπήρχε θολωτός τάφος ο οποίος καταστράφηκε.[3]
Οι Αμερικανοί αρχαιολόγοι εντόπισαν και την προϊστορική ακρόπολη πάνω από το χωριό. Ο οικισμός εντοπίζεται στο πλάτωμα της κορυφής και τις δυτικές πλαγιές του λόφου με τα προϊστορικά κεραμικά αποτμήματα να καλύπτουν μιά περιοχή 180μ. Β/Ν επί 80μ. Σχετικά με την κεραμική του οικισμού αναφέρουν:" Sherding conditions are good. There are fragments of rims and hollowed bases of LHΙΙI stemmed bowls in rather good pink, white and reddish fabrics. Coarse ware includes numerous jar handles of red or "oatmeal" fabric and pithos rims with bands decorated in rope pattern." Οι Αμερικανοί αναφέρουν ότι στο χωριό τους έδειξαν ένα ασημένιο Δηνάριο της ύστερης Ρωμαϊκής περιόδου και Βενετικό χάλκινο νόμισμα τα οποία όπως τους ανέφεραν βρέθηκαν στον λόφο. Ωστόσο δεν μπόρεσαν να εντοπίσουν κεραμική αυτών των περιόδων.
Η πρόσβαση στην ακρόπολη είναι εύκολη μέσω του κεντρικού δρόμου που διασχίζει το χωριό, ενώ μέχρι και σήμερα είναι πολύ εντυπωσιακή η ποσότητα και ποιότητα των κεραμικών αποτμημάτων που βρίσκονται παντού στον αρχαιολογικό χώρο. Ο οικισμός βρίσκεται στο πλάτωμα της κορυφής και στις δυτικές πλαγιές του λόφου όπου διακρίνονται τοιχία και κτίσματα. Αρκετό αρχαίο οικοδομικό υλικό έχει χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή των ανδήρων που υπάρχουν στον λόφο και όπου έχουν φυτευτεί ελιές, ωστόσο είναι αρκετά τα σημεία όπου κτίσματα φαίνεται να είναι στην αρχική τους θέση.
Αυτό γίνεται εμφανές ειδικά στο πλάτωμα της κορυφής της ακροπόλεως όπου διατηρούνται κατασκευές σε καλή κατάσταση και σε ύψος μερικών δόμων. Το πιό εντυπωσιακό κτήριο από πλευράς διατήρησης βρίσκεται στο κέντρο περίπου του πλατώματος. Πρόκειται για ένα ορθογώνιο κτήριο διαστάσεων 10μ.Χ 4μ. περίπου το οποίο χωρίζεται στην μέση με τοιχίο. Η είσοδος βρίσκεται στην νότια πλευρά ενώ το κτήριο σώζεται σε ύψος αρκετών δόμων. Εντός του υπάρχει διάσπαρτη κεραμική. Το μέγεθος και η θέση του κτηρίου δηλώνουν αυτό πρέπει να ήταν σημαντικό, ίσως κάποια εργαστήρια ή αποθηκευτικός χώρος.
Αξίζει να αναφερθεί ότι στον λόφο που βρίσκεται ακριβώς απέναντι από την ακρόπολη, στα βόρεια, διακρίνονται ισχυρά άνδηρα και δεν αποκλείετε να υπήρχε κατοίκηση και στο σημείο αυτό, κάτι το οποίο δεν είχαμε την δυνατότητα να διαπιστώσουμε.
Τοποθετημένος σε στρατηγική θέση ο προϊστορικός οικισμός των Καλυβίων επόπτευε την άνω κοιλάδα του Παμίσου και έλεγχε την εύφορη ΝΑ επέκτασή του.
"Αριστομένης ο Μεσσήνιος"
[1]. Γιαλούρης Α.Δ. 1967, 206. Εκ του χωρίου Καλύβια Μελιγαλά προέρχονται τα κάτωθι μυκηναϊκά ευρήματα: α) τρίωτος πιθοειδής κρατηρίσκος, φέρων επί των ώμων φολιδωτόν κόσμημα (ύψ. 0,109μ.) (Πίν. 146β), β) αλαβαστροειδές αγγείον (ύψ. 0,043, διαμ. βάσ. 0,16μ.), γ) ψήφοι ηλέκτρου, δ) αποτμήματα χρυσών φύλλων, εφ' ων σφυρήλατοι έλικες.
[2]. Ευαγγελία Β. Μαλαπάνη: Η νεκρόπολη των Ελληνικών Ανθείας στο πλαίσιο της θεώρησης των θαλαμωτών τάφων της Μεσσηνίας κατά την Υστεροελλαδική περίοδο. Σελ.: 251 (Εικ. 599-600, αρ. κατ. ευρ. αρ. 262, 263).1
[3]. Mcdonald and Hope Simpson 1969, σελ. 144.
