Κοπανάκι Τριφυλίας: Οι αρχαιολογικοί χώροι

Η περιοχή του Κοπανακίου υπήρξε πανάρχαιο κέντρο της Τριφυλίας.

Εντοπίστηκε στην ευρύτερη περιοχή Προϊστορικός οικισμός και ταφικός τύμβος καθώς και τρείς θολωτοί τάφοι της Μυκηναϊκής περιόδου. Η κατοίκηση των προγόνων μας συνεχίστηκε στο Κοπανάκι και στους ιστορικούς χρόνους όπως καταδεικνύει η ανασκαφή αγροτικής κατοικίας των Αρχαϊκών χρόνων αλλά και η ύπαρξη τειχών και οχυρωματικού πύργου στον λόφο Στυυλάρι που χρονολογούνται στα Κλασσικά- Ελληνιστικά χρόνια. 

Δυστυχώς σήμερα κανένα από αυτά τα μνημεία δεν υπάρχει αφού ποτέ δεν αναδείχθηκαν. Μόνο τα τείχη στον λόφο Στυλάρι υπάρχουν για να θυμίζουν το αρχαίο παρελθόν αυτού του τόπου αλλά και αυτά είναι αφημένα στην λήθη.

Προϊστορικός οικισμός και τάφοι:
Στα δυτικά του χωριού Κοπανάκι έχει εντοπιστεί µια οµάδα τριών θολωτών τάφων που καλύπτονταν από τύµβους.

Οι δύο πρώτοι τάφοι έχουν µεταξύ τους απόσταση 30µ., ενώ ο τρίτος ευρίσκεται περίπου 100µ. νότια του πρώτου.

Οι τρεις αυτοί τύµβοι είναι κατασκευασµένοι στην άκρη της κοιλάδας Σουλιµά, σε επίπεδη γη, βόρεια του ποταµού. Μόνο ο ένας από αυτούς έχει ανασκαφεί από τον N. Valmin το 1927 (τύµβος Β). Έχει ύψος 5µ. και διάµετρο περίπου 20µ. Η διάµετρος της θόλου είναι 5,35µ και το µέγιστο σωζόµενο ύψος είναι 2,5µ.

Ένα είδος θήκης είναι κτισµένο από επίπεδες πέτρες στο εξωτερικό του και από άµµο στο εσωτερικό του µέσα στον θάλαµο του τάφου. Η θόλος του τάφου ήταν ήδη κατεστραµµένη. Μέσα στον τάφο δεν βρέθηκε καµιά ταφή, και τα κτερίσµατα που συλλέχθηκαν ανήκουν στην ΥΕΙΙ και ΥΕΙΙΙ., -1600 έως -1200.

Τα πιο πολλά ευρήµατα προήλθαν από τη θήκη, όπως επίσης και οστά που ανήκαν σε τουλάχιστον τέσσερις σκελετούς. Αναφορικά µε τους άλλου τύµβους λίγα στοιχεία είναι γνωστά. Ο τύµβος Α έχει διάµετρο 17µ. και ύψος περίπου 2µ.

∆υτικά του δρόµου που οδηγεί από το Κοπανάκι στο Καµάρι υπάρχουν δύο λόφοι αρκετά κοντά ο ένας µε τον άλλο. Ο ένας από αυτούς είναι αρκετά µεγάλος και πιθανόν αποτελούσε έξαρµα τύµβου ή θολωτού τάφου. Κοντά σ’ αυτόν υπάρχει µεγάλη συσσώρευση λίθων. Πιθανόν εξαιτίας της µεγάλης αυτής βάθυνσης του εδάφους που έχει δηµιουργηθεί, η περιοχή πήρε το όνοµα Γούβα.
Βόρεια του τάφου εντοπίστηκε ο ΥΕ οικισµός, -1700 έως -1200, στον οποίο φαίνεται να ανήκει ο τάφος

Η Αρχαία Όλουρις:

Βόρεια του Κοπανακίου και στην θέση του Ριζόμυλου κάποιοι παλαιότεροι μελετητές τοποθετούν την αρχαία πόλη 'Ολουρις. Στην θέση αυτή είχαν βρεθεί σαφείς ενδείξεις ύπαρξης αρχαίας πόλεως ενώ ακόμα και σήμερα οι ντόπιοι ονομάζουν την θέση "Λούρι" ή "Ελούρι". Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε στο τέλος του άρθρου στο σχετικό απόσπασμα από την μελέτη του Κοσμά Αντωνόπουλου "Η Τριφυλία" (1973).

Οικισμός Αρχαϊκών χρόνων:

Σε κοντινή απόσταση από τα αρχαία στον λόφο Στυλάρι ήρθε στο φως η μοναδική γνωστή έως σήμερα, οργανωμένη αγροικία αρχαϊκών χρόνων της Μεσσηνίας.
Αποκαλύφθηκαν τμήματα κτηρίων και αρκετοί χώροι που απέδωσαν αρκετά ευρήματα, τα οποία χρονολογούνται από τον -7ο έως τον -5ο αιώνα.
Είναι σίγουρο πως ο οικισμός αυτός είχε άμεση σχέση με τα λείψανα οχύρωσης που σώζονται στον λόφο.
Εικ.πάνω: Άποψη της πολύ μεγάλης Αρχαϊκής αγροικίας κοντά στον λόφο "Στυλιάρι". Η αγροικία περιλάμβανε ένα κεντρικό παραλληλόγραμμο κτίριο και αρκετούς βοθητικούς χώρους (αποθήκες και εργαστήρια)

Από τα ευρήματα του Αρχαϊκού οικισμού στο Κοπανάκι (Μουσείο Καλαμάτας): Αριστερά: Πήλινο ιγδίο (Γουδί) Δεξιά:Τμήμα πίθου με λαβή σε σχήμα φιδιού ή κορδονιού. Για την αποθήκευση υγρών ή στερεών τροφίμων. Χρονολόγηση ευρημάτων: -7ος έως -5ος αιώνας

Αρχαία τείχη και οχύρωση Κλασσικών- Ελληνιστικών χρόνων
Σε απόσταση ενός χιλιομέτρου βορειοανατολικά του Κοπανακίου υπάρχει ο λόφος Στυλάρι πάνω στον οποίο βρίσκεται ο ομώνυμος οικισμός.
Στον λόφο σώζονται τμήματα τειχών αλλά και οχυρώσεων που χρονολογούνται ανάμεσα στον -6ο αιώνα και τον -4ο αιώνα. Πιθανόν να ήταν οχύρωση των Μεσσηνίων κατά τους Μεσσηνιακούς πολέμους ή μπορεί να οικοδομήθηκε αργότερα όταν τον -4ο αιώνα η Μεσσηνία ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη.

Η δεύτερη εκδοχή φαίνεται να είναι και η πιό πιθανή καθώς το σωζόμενο τμήμα του οχυρωματικού πύργου παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με τους αντίστοιχους πύργους της Αρχαίας Μεσσήνης που κατασκευάστηκαν μετά την απελευθέρωση των Μεσσήνιων από τους Σπαρτιάτες το -369. Ειδικά σε ένα σημείο της αρχαίας ακρόπολης του Κοπανακίου ο εντυπωσιακός οχυρωματικός πύργος σώζεται σε καλή κατάσταση και σε ύψος αρκετών μέτρων.

Ο Σουηδός αρχαιολόγος Μatias Νatan Valmin είχε ταυτίσει τα αρχαία στο λόφο Στυλάρι με την Πολίχνη, που μνημονεύεται στον Παυσανία ΙV, 33, 6.

Το τμήμα των τειχών στον λόφο Στυλάρι Καπανακίου όπου σώζετε πύργος σε καλή κατάσταση και σε ύψος αρκετών μέτρων. Η κατασκευή παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με τα αντίστοιχα οχυρωματικά έργα της αρχαίας Μεσσήνης και πιθανότατα κατασκευάστηκε την ίδια εποχή δηλαδή μετά την απελευθέρωση της Μεσσηνίας στην δεκαετία -370/ -360.

Οι αρχαιολογικοί χώροι του Κοπανακίου σήμερα:
Από τα αρχαιολογικά ευρήματα που αναφέρονται παραπάνω σήμερα δυστυχώς δεν σώσετε τίποτα εκτός από τον λόφο του Στυλαρίου που έχει κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος από το 1994 και προστατεύετε δια νόμου.
Από κει και πέρα σιγή ιχθύος για το αρχαιολογικό αυτό μνημείο στο Στυλάρι καθώς δεν αναφέρεται πουθενά. Ο σύγχρονος οικισμός που υπάρχει στον λόφο αποτελείται κυρίως από παλιά πέτρινα σπίτια μισογκρεμισμένα, κτισμένα στις αρχές του προηγούμενου αιώνα.
Αυτό που προκαλεί το ενδιαφέρον είναι ότι εκτός από τα παλιά ερειπωμένα σπίτια εντός του αρχαιολογικού χώρου, υπάρχουν και νεότερα (ανακαινισμένα και κατοικήσιμα) και μάλιστα κάποια νεόδμητα.
Εύλογα αναρωτιέται κανείς: Πως δίνονται άδειες για να κτίσουν εντός του αρχαιολογικού χώρου και γιατί αυτό το στολίδι του Κοπανακίου δεν έχει αναδειχτεί και προστατευτεί;

Φωτοθήκη των τειχών και οχυρώσεων της Κλασσικής- Ελληνιστικής εποχής στον λόφο Στυλάρι κοπανακίου

Απόσπασμα από την μελέτη του Κοσμά Αντωνόπουλου "Τριφυλία" (1973) που αφορά την περιοχή του Κοπανακίου και την αρχαία Όλουρις

ΠΗΓΗ: Ομάδα Προστασίας και Ανάδειξης Αρχαιολογικών χώρων Τριφυλίας