Πολύ πριν φτάσουν οι Βοιωτοί του Επιμηλίδη στην Κορώνη και πριν φτάσουν οι Ασιναίοι της Αργολίδας στο Ρίο, πολλά χρόνια πριν τους Μεσσηνιακούς πολέμους κι ίσως ακόμη πριν την ιστορική χαραυγή της περιοχής αυτής, στο χώρο ανάμεσα Κορώνης και Ασίνης είχε αρχίσει η λατρεία του θεού Απόλλωνα.
Κάποτε γύρω στα πρώιμα γεωμετρικά χρόνια (μετά το -900) στη σημερινή περιοχή του Αγίου Ανδρέα θα πρέπει να χτίστηκε το ιερό του Θεού που μας είναι γνωστό σαν ιερό του Απόλλωνα Κορύθου.
Τα μυστικά της αρχής και της εξέλιξης του θρησκευτικού τούτου Κοινού των κατοίκων της ανατολικής Πυλίας χάνεται στην προϊστορία, όπως και κάθε άλλου αρχαιοελληνικού ιερού.
Ούτε καν ένας μύθος δεν σώζεται γύρω από το απόμερο τούτο λατρευnκό κέντρο. Ασφαλώς ο Απόλλωνας, Θεός δωρικής καταγωγής, θα πρέπει να 'φτασε εδώ με τους πρώτους Δωριείς, ίσως τους Δωριείς που εγκαταστάθηκαν στο Ρίο και την περιοχή του στα χρόνια του Κρεσφόντη.Αν ακολουθήσουμε τη γνώμη του Φρ. Βερσάκη, που έκαμε τις ανασκαφές στην περιοχή του ναού του Απόλλωνα γύρω σnς αρχές του αιώνα μας, θα πρέπει να συνδυάσουμε το παρανόμι του Απόλλωνα «Κόρυθος» με τη λέξη κόρυς-κόρυ.θος, που θα πει κορυφή, κράνος, περικεφαλαία με φούντα. Κόρυθος ή Κόρυδος λεγόταν ακόμα το πουλί κορυδαλλ/ος ή τσαλαπετεινός ή κατσιλιέρα, που έχει στο κεφάλι του τον χαρακτηριστικό λοφίο που μοιάζει με περικεφαλαία. Και έτσι μπορούμε να υποθέσουμε πως ο θεός Απόλλωνας θα συνδεόταν στην ιδιότητά του σαν Κόριθος, με τους οπλίτες και τη στρατιωτική ζωή.
Από τα ευρήματα των ανασκαφών φαίνεται καθαρά πως ο θεός είχε φύση πολεμική μια και τα περισσότερα θέματα των αφιερωμάτων είχαν να κάνουν με όπλα και αντικείμενα του πολέμου σε μορφή εδωλίων: χάλκινα ξίφη, αιχμές και λαβές ακοντίων, αγαλματάκια στρατιωτών και άλλα παρόμοια έργα μικροτεχνίας.
Ένα τέτοιο αφιέρωμα, μπρούτζινο μικροσκοπικό ομοίωμα ενός οπλίτη από τη Σπάρτη, χρονολογείται πάνω-κάτω στον -έκτο αιώνα. Ο νεαρός οπλίτης παρουσιάζεται σε αυστηρά μετωπική στάση και με τα χέρια στην κοιλιά, ενωμένα πόδια και αγέρωχο, καλογυμνασμένο κορμί. Το κεφάλι του στέφεται με κορινθιακή περικεφαλαία που καλύπτει τα μάγουλα και τη μύτη, ενώ στην κορυφή κυματίζει μια πελώρια φούντα που αρχίζει από το μέτωπο για να καταλήξει σε μορφή πλούσιας κόμης που πέφτει πίσω στα μεσόπλατα. Τα μάτια γεμάτα δύναμη και πίστη για τον σκοπό της καρδιάς τους αφήνονται να κοιτάζουν το όραμα μιας βέβαιης ελπίδας.
Τα χείλη σφιγμένα στην προσπάθεια να καταπιούν μια πνιγμένη οδύνη απομένουν εκεί σφραγισμένα και συνάμα έτοιμα να μιλήσουν. Τι να πουν; Να, κάποιο λακωνισμό, αίφης ένα σύντομο «νενικήκαμεν», ένα συντομότερο ακόμη «περί πάτρης».
Το σώμα του είναι καλυμμένο με θώρακα και άλλα πολλά προστατευτικά περικαλύμματα: Στα μπράτσα, στους μηρούς, στις κνήμες. Αποδίδονται όλα με τις γραμμικές τους διακοσμήσεις, μαιάνδρους και ευθείες, που διατρανώνουν την πρακτική προστασία του πολεμιστή με τη δωρική λιτότητα του Σπαρτιάτη.
Όταν το αφιέρωμα τούτο έγινε στο Ιερό του Απόλλωνα, η Μεσσηνία θα πρέπει να βρισκόταν στην καταιγίδα του δεύτερου Μεσσηνιακού πολέμου (περίπου -630/-610).
Η Αίπεια είχε τότε ταχθεί στο πλευρό των Μεσσηνίων, ενώ η Ασίνη ήταν ουδέτερη. Στα ταραγμένα τούτα χρόνια θα 'φταναν ασφαλώς στο ιερό του Απόλλωνα Κορύθου προσκυνητές από κάθε παράταξη. Ο πολεμόχαρος θεός δεχόταν χωρίς διάκριση όλους τους πιστούς, και ιδιαίτερα εκείνους που είχαν λόγους να ικετεύουν για τη δόξα της μάχης.
Φαίνεται πάντως πως ο Απόλλωνας Κόρυθος δεν ήταν απλώς θεός αιμοχαρής και αρχηγέτης στη μάχη, αλλά ήταν βασικά θεός πρόμαχος και προστάτης του πολεμιστή. Κάθε νέου που για χάρη της πατρίδας έπρεπε να τρέξει στη μάχη και να θυσιαστεί, να προτάξει το δικό του σώμα και να διασώσει την τιμή και την ακεραιότητα της πατρίδας.
Ασφαλώς η επίδραση του θεού θα ήταν ευεργετική, αν κρίνει κανείς από την κατοπινή εξέλιξη του ιερού τούτου σε κέντρο θεραπευτικό. Είναι αξιοσημείωτο γεγονός πως οι ανασκαφές έφεραν στο φως μεταγενέστερο τρίκλινο, ειδική δηλαδή αίθουσα κοινών θρησκευτικών συμποσίων που είχε στις τρεις πλευρές καθίσματα σε μορφή πάγκων. Όπως συμβαίνει και σε άλλα ιερά, ένα τέτοιο τρίκλινο έχει βασικά θεραπευτικό χαρακτήρα. Παρόμοια πληροφορία για τις ιαματικές ιδιότητς του Θεού μας δίνει και ο Παυσανίας. Θα μπορούσε λοιπόν να υποθέσει κανείς πως ο Απόλλωνας Κόρυθος γιάτρευε και έσωζε από nς αρρώστιες που προκαλούσε ο πόλεμος. Και φυσικά τους διάφορους τραυματισμούς και τα τόσα παθήματα του πολέμου που θα μπορούσαν να βασανίσουν και να σκοτώσουν κάθε στρατιώτη. Και έτσι το παρωνύμιο Κόρυθος θα μπορούσε να πάρει τη σημασία του Σωτήρα.
Πάνω απ' όλα όμως, φαίνεται πως το ιερό κατά τη διάρκεια ολόκληρης της αρχαιότητας έπαιξε το σημαντικό ρόλο του συμφιλωτή και του ειρηνοποιού. Κάθε χρόνο στις γιορτές του Απόλλωνα πάντα θα μαζεύονταν οι ντόπιοι. Από το Ρίο και την Ασίνη κατόπιν από την Αίπεια και την Κορώνη, από τους τριγύρω συνοικισμούς και από τις μακρινότερες πόλεις όλοι θα είχαν λόγους να ζητήσουν τη βοήθεια του καλού θεού.
Οι επιγραφές των αφιερωμάτων δίvουν μια ιδέα πόσο δημοφιλές ήταν το ιερό και πόσοι προσκυνητές έφταναν κάθε φορά να τιμήσουν, να λατρέψουν, και να παρακαλέσουν τον Απόλλωνα Κόρυθο σαν Ειρηνοποιό και Σωτήρα. .
Στα χρόνια του Παυσανία το ιερό θα πρέπει να βρισκόταν ακόμα στην ακμή του. Αναφέρει ο Περιηγητής πως σωζόταν ακόμα το πανάρχαιο ξόανο του θεού Απόλλωνα Κορύθου και το χάλκινο άγαλμά του που είχε το παρανόμι Αργεώτας, γιατί λεέι το είχαν αφιερώσει στον θεό οι Αργοναύτες.
Η διπλανή κωμόπολη Κολωνίδες φαίνεται πως ποτέ δεν αποτέλεσε σημαντική πόλη. Ήταν απλώς ένα σύνολο μικρών συνοικισμών κοντά στο χωριό Βουνάρια, που παλιότερα ήταν γνωστό σαν βουναροκάστελλα. Οι κάτοικοι των Κολωνίδων ήταν οι πλησιέστεροι στο ιερό - τουλάχιστον από την εποχή που εποικίστηκε ο συνοικισμός - και ασφαλώς θα το πρόσεχαν, δεν ξέρουμε όμως την πλατύτερη επίδρασή τους στην εξέλιξή του.
Φαίνεται πως το ιερό άνθιζε μέχρι τα χρόνια που ξαπλώθηκε καλά στην πειροχή ο χριστιανισμός. Όμως κατά τον τέταρτο αιώνα πιθανόν να δέχτηκε απανωτές καταστροφές, γιατί τελικά πάνω στα ρημαγμένα ιερά χτίζεται εκκλησιά αφιερωμένη στον Σωτήρα Χριστό.
Πολλούς αιώνες αργότερα θα χτιστεί στα ερείπια της παλαιοχριστιανικής εκκλησίας άλλη νεότερη, που και αυτή τη διαδέχτηκε η σημερινή εκκλησία του Αγίου Ανδρέα.
Στις μέρες μας, αρχές Σεπτέμβρη, γίνεται κάθε χρόνο το τοπικό πανηγύρι στον Άγιο Αντρέα. Είναι θρησκευnκό πανηγύρι, αλλά το συνοδεύει πλούσια εμποροπανήγυρη που κρατάει οχτώ μέρες. Εκεί, στον ίδιο περίπου χώρο που γίνονται οι αρχαίες θρησκευτικές τελετές, και μαζί με ανταλλαγή των ζώων και των προϊόντων, μαζεύονται από τα χωριά τους οι ντόπιοι να γλεντήσουν και να χαρούν. Εκεί θα βρουν την ευκαιρία να χορέψουν οι γλεντζέδες, να λανσάρουν τα νέα τραγούδια οι οργανοπαίχτες, και να καμαρώσουν τα νέα κορίτσια οι μελλόγαμπροι. Και αργά το απόγευμα, στις πρώτες ανταύγειες του μενεξεδένιου δειλινού, θα φτερουγίσουν δειλά τα ξωτικά πουλιά με τις φανταχτερές φτέρινες περικεφαλαίες: τσιτσιλιάνοι, κορυδαλλοί και τσαλαπετεινοί. Θα καμαρώσουν τη θάλασσα και τον πράσινο πακτωλό της γελαστής πεδιάδας και ύστερα θα κουρνιάσουν, για να ξυπνήσουν το άλλο πρωί και να ιερατεύσουν τον μέγα συνώνυμό τους: τον Απόλλωνα Κόρυθο.
Περισσότερα για το Ιερό: Ιερό Απόλλωνος Κορύθου, Λογγάς και Άγιος Ανδρέας Μεσσηνία
Για τις αρχαίες Κολωνίδες: Αρχαίες Κολωνίδες Μεσσηνία
