Η ανάγκη έκφρασης μέσω του χορού και της μουσικής είναι πανάρχαιη. Τα τεκμήρια χάνονται στα βάθη της προϊστορίας. Στην Μεσσηνία οι αρχαιότερες μαρτυρίες ανάγονται στα μυκηναϊκά χρόνια (-1700/ -1100). Τελετουργικές κινήσεις του σώματος, ρυθμικός βηματισμός υπό τη συνοδεία μουσικής αντικατοπτρίζουν τέτοιες στιγμές έκφρασης.
Για τους αρχαίους Έλληνες χορός, μουσική και ποίηση αποτελούν ένα αδιάσπαστο σύνολο, συνδεδεμένο άμεσα με τη θρησκεία τους. Μεσσηνιακοί μύθοι, τοπικές λατρείες, απεικονίσεις εκστατικών χορών, μουσικά όργανα της αρχαιότητας εντάσσονται σε αυτό το τρίπτυχο. Η μουσική και ο χορός επιδρούν στην ψυχή και την βοηθούν να εναρμονιστεί με τον εαυτό της αλλά και με ολόκληρο το σύμπαν.
Οι αρχαιότερες μαρτυρίες
Στην Μυκηναϊκή Ελλάδα υπάρχει μια διαμορφωμένη χορευτική παράδοση με επιδράσεις από την προϊστορική Κρήτη και την ευρύτερη ανατολική Μεσόγειο.
Τα γυναικεία ειδώλια που βρέθηκαν σε Μυκηναϊκούς τάφους στην Μεσσηνία, όπως και σε όλη την Μυκηναϊκή επικράτεια, έχουν ποικίλες χειρονομίες και στάσεις. Λειτουργούν ως προσφορές προς τους νεκρούς και συνδέονται με λατρευτικές πρακτικές. Οι μορφές αυτές αποδίδουν θεότητες ή λατρευτές και οι χειρονομίες τους υπονοούν "επιφάνεια" της θεότητας, επίκληση ή ευλογία.
Οι αρχαιότερες μαρτυρίες
Στην Μυκηναϊκή Ελλάδα υπάρχει μια διαμορφωμένη χορευτική παράδοση με επιδράσεις από την προϊστορική Κρήτη και την ευρύτερη ανατολική Μεσόγειο.
Τα γυναικεία ειδώλια που βρέθηκαν σε Μυκηναϊκούς τάφους στην Μεσσηνία, όπως και σε όλη την Μυκηναϊκή επικράτεια, έχουν ποικίλες χειρονομίες και στάσεις. Λειτουργούν ως προσφορές προς τους νεκρούς και συνδέονται με λατρευτικές πρακτικές. Οι μορφές αυτές αποδίδουν θεότητες ή λατρευτές και οι χειρονομίες τους υπονοούν "επιφάνεια" της θεότητας, επίκληση ή ευλογία.
 |
| 1&2 Κάτω Εγκλιανός, θαλαμωτός τάφος Ε9: Γυναικεία ειδώλια, -1400. 3 Κεφαλόβρυσο, θαλαμωτός τάφος 2: Γυνακεία ειδώλια τύπου Φ, -1400. 4&7 Χώρα (Βολιμίδια), θαλαμωτός τάφος Λ: Γυναικεία ειδώλια τύπου Ψ, -1300. 5-6, 8-9 Άνθεια, θαλαμωτός τάφος Τσαγκλή 5: Γυναικεία ειδώλια, -1400 |
Συνηθισμένες στην Μυκηναϊκή τέχνη είναι οι νεκρικές πομπές κυρίως γυναικών αλλά και ανδρών, που συνοδεύονται από θρηνητικά τραγούδια.
Στα μυκηναϊκά ανάκτορα τελούνταν επίσης ορχηστρικά δρώμενα σε συνδυασμό συνήθως με μουσικά συμπόσια. Πρόκειται για επίσημες εορτές με δημόσιο χαρακτήρα, που γίνονταν σε ανοιχτούς χώρους, σε υπαίθρια ιερά ή στις αυλές των ανακτόρων. Οι πολυπρόσωπες πομπές σε τοιχογραφίες από το ανάκτορο του Νέστορα στην Πύλο συνδέονται πιθανότατα με αυτές τις τελετές, ενώ η παρουσία μουσικού υπονοεί ενδεχομένως τον ρυθμικό βηματισμό των συμμετεχόντων.
Απόηχοι από το παρελθόν
Για τους αρχαίους Έλληνες τα μουσικά όργανα ήταν εφεύρεση των Θεών.
Στα μυκηναϊκά ανάκτορα τελούνταν επίσης ορχηστρικά δρώμενα σε συνδυασμό συνήθως με μουσικά συμπόσια. Πρόκειται για επίσημες εορτές με δημόσιο χαρακτήρα, που γίνονταν σε ανοιχτούς χώρους, σε υπαίθρια ιερά ή στις αυλές των ανακτόρων. Οι πολυπρόσωπες πομπές σε τοιχογραφίες από το ανάκτορο του Νέστορα στην Πύλο συνδέονται πιθανότατα με αυτές τις τελετές, ενώ η παρουσία μουσικού υπονοεί ενδεχομένως τον ρυθμικό βηματισμό των συμμετεχόντων.
 |
| Αριστερά: Βολιμίδια: Γυναικείο λατρευτικό ειδώλιο τύπου Ψ. -13ος αιώνας Μέσον: Ανάκτορο Νέστορος. Γυναικείες μορφές από τοιχογραφία με παράσταση πομπής, -1300,. Υδατογαφία- αναπαράσταση από τον Piet de Jong . Δεξιά: Περιστεριά, θολωτός τάφος 2. Γυναικείο ειδώλιο, -1600. |
Απόηχοι από το παρελθόν
Για τους αρχαίους Έλληνες τα μουσικά όργανα ήταν εφεύρεση των Θεών.
Η λύρα εφευρέθηκε από τον Ερμή. Για να την κατασκευάσει χρησιμοποίησε καύκαλο χελώνας ως σώμα αντήχησης και έντερα για χορδές. Τα έγχορδα όπως η λύρα, η κιθάρα και η άρπα είναι όργανα που συχνά παίζονται από γυναίκες στον γυναικωνίτη, κατά την διάρκεια γιορτών ή κατά τις καθημερινές ενασχολήσεις. Μουσική παιδεία δεν είχαν όλες οι γυναίκες, αλλά συνήθως οι μορφωμένες και οι εταίρες.
Ο Αυλός θεωρείτε εφεύρεση της Αθηνάς.Τον έφτιαξε από καλάμι για να μιμηθεί, κατά μια εκδοχή, τον ήχο που έβγαλαν τα φίδια όταν ξετυλίγονταν από το κεφάλι της Μέδουσας, όταν την αποκεφάλισε ο Περσέας. Ο αυλός συνοδεύει τον διθυραμβικό τραγούδι προς τιμήν του Διονύσου. Η παρουσία του αυλού στην μουσική εκπαίδευση του 5ου αιώνα γέννησε την έριδα εγχόρδων-πνευστών.
Τα έγχορδα αντιπροσωπεύουν την παράδοση, ενώ ο αυλός το νεωτεριστικό στοιχείο καθώς "σφραγίζει" το στόμα και εμποδίζει την απαγγελία. Κύμβαλα, τύμπανα, σείστρα και άλλα κρουστά εμφανίζονται στις μυστηριακές και εκστατικές γιορτές προς τιμήν της Κυβέλης, της Δήμητρας, του Διονύσου και άλλων Θεών. Ο οξύς και δυνατός ήχος των κρουστών πρωταγωνιστεί επίσης και στα συμπόσια. |
| Αλαγονία, θέση Βόλυμνος, ιερό Αρτέμιδος Λιμνιάτιδος. Χάλκινο κύμβαλο -8ος/ -6ος αι. |
Μιά λύρα επιπλέει στο ποτάμι:
Ο Θάμυρις ήταν φημισμένος μουσικός, γνωστός για το παίξιμο της λύρας. Λέγεται πως εκείνος δίδαξε τον Όμηρο μουσική. Ο Θάμυρις, όπως παραδίδει ο Όμηρος στην Ιλιάδα, έχοντας επίγνωση του ταλέντου του, τόλμησε να αμφισβητήσει τις Μούσες. Στο μουσικό αγώνα που ακολούθησε, φυσικά ηττήθηκε. Οι Μούσες για να τον τιμωρήσουν όχι μόνο του αφαίρεσαν το μουσικό ταλέντο αλλά και τον τύφλωσαν, καθώς εκείνος πορευόταν από την Οιχαλία προς το Δώριο. Τότε πέταξε την λύρα του στο ποτάμι, αφού πια του ήταν άχρηστη και έτσι ο ποταμός ονομάστηκε Βαλύρας ("βάλλω" + "λύρα").
Ο Θάμυρις ήταν φημισμένος μουσικός, γνωστός για το παίξιμο της λύρας. Λέγεται πως εκείνος δίδαξε τον Όμηρο μουσική. Ο Θάμυρις, όπως παραδίδει ο Όμηρος στην Ιλιάδα, έχοντας επίγνωση του ταλέντου του, τόλμησε να αμφισβητήσει τις Μούσες. Στο μουσικό αγώνα που ακολούθησε, φυσικά ηττήθηκε. Οι Μούσες για να τον τιμωρήσουν όχι μόνο του αφαίρεσαν το μουσικό ταλέντο αλλά και τον τύφλωσαν, καθώς εκείνος πορευόταν από την Οιχαλία προς το Δώριο. Τότε πέταξε την λύρα του στο ποτάμι, αφού πια του ήταν άχρηστη και έτσι ο ποταμός ονομάστηκε Βαλύρας ("βάλλω" + "λύρα").
Ο "Μουσικός": Από τις τοιχογραφίες του "Ανακτόρου του Νέστορα" στην Πύλο. Ισως πρόκειται για μορφή της μυθολογίας που αποτέλεσε το πρότυπο του Απόλλωνα ή του Ορφέα.
Θα μπορούσε να ταυτισθεί και με τον Θάμυρι, περιώνυμο μουσικό της τοπικής μυθολογίας, τον οποίο κατέστρεψαν οι Μούσες (Βλ. Ιλιάδα Β 594-600).
Χορός Μαινάδων
"Ο άνθρωπος μπορεί να αποδώσει τα μέγιστα των δυνατοτήτων του, μόνο μέσω μανίας σε δόση θεϊκά ρυθμισμένη" - Σωκράτης
"Ο άνθρωπος μπορεί να αποδώσει τα μέγιστα των δυνατοτήτων του, μόνο μέσω μανίας σε δόση θεϊκά ρυθμισμένη" - Σωκράτης
Η λέξη "μαινάς" απαντά για πρώτη φορά στον Όμηρο και συνδέεται με την μανία. Σύμφωνα με την μυθολογία οι Μαινάδες ήταν Νύμφες, τροφοί- σύντροφοι- ακόλουθοι του Διονύσου και ταυτίζονται συχνά με τις Βάκχες. Μαζί με τους σειληνούς, τους σατύρους και τον Πάνα αποτελούν τον Διονυσιακό θίασο.
Οι μαινάδες μέσα στη νύχτα, με αναμμένους θύρσους στα χέρια, ψάλλουν θρησκευτικούς ύμνους και παραδίδονται σε ξέφρενους χορούς ακολουθώντας τον αόρατο θεό μέσα στην φύση. Οργιαστική μουσική από αυλούς, κύμβαλα, κρόταλα και τύμπανα τις συνοδεύει. Ήταν τέτοια η δύναμη που αντλούσαν από τον ενθουσιασμό της λατρείας τους που συχνά εκδηλώνονταν βίαια. Η μανία του χορού και ομαδική παράκρουση οδηγούν στην "κάθαρση". Απελευθερώνουν τον άνθρωπο από τον ίδιο του τον εαυτό για αυτό και ο Διόνυσος χαρακτηρίζεται "Ελευθέριος" και "Λύσιος". Μέσω της έκστασης θεραπεύει την ψυχή. Για τις γυναίκες, που κατά την αρχαιότητα ήταν περιορισμένες στα του οίκου τους, χωρίς ουσιαστική συμμετοχή στην δημόσια ζωή, η διονυσιακή λατρεία με τον εκστατικό της χαρακτήρα αποτελούσε ευκαιρία ελεύθερης, ξέφρενης έκφρασης.
Ο μύθος των Κουρήτων
Ο Πλάτων αναφέρει τρεις μεγάλες κατηγορίες χορών ανάλογα με το περιεχόμενο και τις συγκυρίες τέλεσής τους: τους πολεμικούς, τους θρησκευτικούς και τους ειρηνικούς. Ο πολεμικός χορός των Κουρήτων θεωρείτε ο αρχαιότερος.
Σύμφωνα με τον μύθο για την γέννηση του Δία, οι Κουρήτες, καλόβουλοι δαίμονες που προστάτευαν τα μικρά παιδιά, διέσωσαν το θεϊκό βρέφος, όταν τους το εμπιστεύτηκε η μητέρα του Ρέα. Χτυπούσαν δυνατά τα πόδια τους στην γη και τα δόρατα στις ασπίδες, προκειμένου να καλύψουν το κλάμα του μωρού για να μην το ακούσει ο πατέρας το Κρόνος και το σκοτώσει. Μιά τοπική παραλλαγή του μύθου, που διασώζει ο Παυσανίας, αναφέρει ότι οι Κουρήτες μετέφεραν τον νεογέννητο Δία στην Μεσσήνη και τον παρέδωσαν στις Νύμφες Ιθώμη και Νέδα για να τον μεγαλώσουν.
Ο μύθος των Κουρήτων ίσως απηχεί τις απαρχές των ανδρικών πολεμικών χορών.
Δεξιά: Αρχαία Μεσσήνη, Γυμνάσιο: Τμήμα αναθηματικού αναγλύφου με παράσταση ανδρικής μορφής σε χορευτική κίνηση. Στα αριστερά του τμήμα γυναικείας μορφής σε μεγαλύτερο μέγεθοε, καθιστή σε θρόνο. Πιθανώς Κυβέλη και Κορύβαντας (ή Κουρήτης), -3ος αι.
Μελωδίες ειρήνης και τύμπανα πολέμου
Ο χορός, η μουσική και η ποίηση, ως ενότητα, έχουν ισχυρή παρουσία στον ιδιωτικό και τον δημόσιο βίο κατά την αρχαιότητα. Έως τον -4ο αιώνα τουλάχιστον ήταν μέρος της εκπαίδευσης των νέων και μέσω διαπαιδαγώγησης των μελλοντικών πολιτών.
 |
| Αριστερά και μέσον: Κάστρο Καλαμάτας, θέση Άγιος Ιωάννης Σπηλαιώδης: Τμήμα σαρκοφάγου με παράσταση μαινάδας που χορεύει. Πλάι της στέκεται Σειληνός. Πιθανόν +2ος αι. Δεξιά: Μεθώνη, ταφικό κτέρισμα. Οινοχόη με μελανόμορφη παράσταση. Εικονίζεται ο Διόνυσος καθιστός και σταφανωμένος. Πλαισιώνεται από σειληνούς που παίζουν λύρα. -530/ -480. |
Ο μύθος των Κουρήτων
Ο Πλάτων αναφέρει τρεις μεγάλες κατηγορίες χορών ανάλογα με το περιεχόμενο και τις συγκυρίες τέλεσής τους: τους πολεμικούς, τους θρησκευτικούς και τους ειρηνικούς. Ο πολεμικός χορός των Κουρήτων θεωρείτε ο αρχαιότερος.Σύμφωνα με τον μύθο για την γέννηση του Δία, οι Κουρήτες, καλόβουλοι δαίμονες που προστάτευαν τα μικρά παιδιά, διέσωσαν το θεϊκό βρέφος, όταν τους το εμπιστεύτηκε η μητέρα του Ρέα. Χτυπούσαν δυνατά τα πόδια τους στην γη και τα δόρατα στις ασπίδες, προκειμένου να καλύψουν το κλάμα του μωρού για να μην το ακούσει ο πατέρας το Κρόνος και το σκοτώσει. Μιά τοπική παραλλαγή του μύθου, που διασώζει ο Παυσανίας, αναφέρει ότι οι Κουρήτες μετέφεραν τον νεογέννητο Δία στην Μεσσήνη και τον παρέδωσαν στις Νύμφες Ιθώμη και Νέδα για να τον μεγαλώσουν.
Ο μύθος των Κουρήτων ίσως απηχεί τις απαρχές των ανδρικών πολεμικών χορών.
Δεξιά: Αρχαία Μεσσήνη, Γυμνάσιο: Τμήμα αναθηματικού αναγλύφου με παράσταση ανδρικής μορφής σε χορευτική κίνηση. Στα αριστερά του τμήμα γυναικείας μορφής σε μεγαλύτερο μέγεθοε, καθιστή σε θρόνο. Πιθανώς Κυβέλη και Κορύβαντας (ή Κουρήτης), -3ος αι.
Μελωδίες ειρήνης και τύμπανα πολέμου
Ο χορός, η μουσική και η ποίηση, ως ενότητα, έχουν ισχυρή παρουσία στον ιδιωτικό και τον δημόσιο βίο κατά την αρχαιότητα. Έως τον -4ο αιώνα τουλάχιστον ήταν μέρος της εκπαίδευσης των νέων και μέσω διαπαιδαγώγησης των μελλοντικών πολιτών.
Η σύνδεση με την θρησκεία είναι άμεση και διαρκής. Μουσικοί και δραματικοί αγώνες εντάσσονται στο πλαίσιο της λατρείας συγκεκριμένων θεοτήτων, όπως του Απόλλωνα και του Διονύσου. Ο Απόλλωνας, κατεξοχήν Θεός της μουσικής, μέσω της αρμονίας και του μέτρου, επενεργεί στο ήθος. Ο Διόνυσος και ο Πάνας, από την άλλη πλευρά, επιδρούν στο άλογο μέρος της ψυχής και λειτουργούν θεραπευτικά μέσω της έκστασης.
Η Μεσσηνία από τον -8ο αι. μέχρι τον -4ο αι. βιώνει μια ταραγμένη περίοδο εξαιτίας των Μεσσηνιακών πολέμων και της υποδούλωσης στους Σπαρτιάτες. Τα τεκμήρια σχετικά με την παρουσία του χορού και μουσικής παραμένουν λιγοστά για αυτήν την περίοδο. Η περιοχή αναζοωγονείται το -369 με την απελευθέρωσή της από τους Σπαρτιάτες και την ίδρυση της Μεσσήνης, της πρώτης πρωτεύουσας της ανεξάρτητης πλέον Μεσσηνίας.
Μια καινούργια εποχή με "νέα" μουσική
Υπό την επίδραση της φιλοσοφίας το παραδοσιακό τρίπτυχο μουσική- λόγος- τραγούδι σπάει στα μέσα του -5ου αιώνα. Η "νέα μουσική" αποδεσμεύεται από το ηθικοπλαστικό και εκπαιδευτικό της πλαίσιο. Αρχίζει να λειτουργεί πιο αυτόνομα μέσω της ευχαρίστησης και της κάθαρσης που προσφέρει στον θεατή.
Μια καινούργια εποχή με "νέα" μουσική
Υπό την επίδραση της φιλοσοφίας το παραδοσιακό τρίπτυχο μουσική- λόγος- τραγούδι σπάει στα μέσα του -5ου αιώνα. Η "νέα μουσική" αποδεσμεύεται από το ηθικοπλαστικό και εκπαιδευτικό της πλαίσιο. Αρχίζει να λειτουργεί πιο αυτόνομα μέσω της ευχαρίστησης και της κάθαρσης που προσφέρει στον θεατή.
Για πρώτη φορά κατά τον -4ο αιώνα εμφανίζονται επαγγελματίες καλλιτέχνες. Συμμετέχουν στις θρησκευτικές γιορτές, που κατά τα Ελληνιστικά χρόνια αυξάνονται θεαματικά (-323/ -31), αλλά και σε θεατρικές παραστάσεις, ιδιωτικά συμπόσια κλπ. Οι δεξιοτέχνες της μουσικής και του χορού οργανώνονται σε συντεχνίες τα "κοινά" ή τις "Συνόδους περί τον Διόνυσον τεχνιτών".
Το -4ο αιώνα η μουσική αποκτά τον δικό της οργανικό χώρο, το Ωδείο. Ωδεία, θέατρα και στάδια από την αρχή της σύλληψής τους συλλειτουργούν με την έννοια της δημοκρατίας. Υποδέχονται ισότιμα το κοινό και χρησιμοποιούνται και ως χώροι συνεδρίασης του σώματος των πολιτών. Το Ωδείο ή Εκκλησιαστήριο της αρχαίας Μεσσήνης συνδέεται με την τέλεση μουσικών, δραματικών και γυμνικών αγώνων προς τιμήν του Ασκληπιού.
Αρχαίες "παρτιτούρες"
Ελάχιστες είναι οι περιπτώσεις που έχουν διασωθεί μουσικά σημεία (νότες) από τον αρχαίο Ελληνικό κόσμο. Η αρχαιότερη "παρτιτούρα- λιμπρέτο" είναι ύμνοι για τον Απόλλωνα, χαραγμένοι στον νότιο τοίχο του θησαυρού των Αθηναίων στους Δελφούς. Χρονολογείται στο -128.
 |
| Το Ωδείο ή Εκκλησιαστήριο της αρχαίας Μεσσήνης. Ύστερα από το τεράστιο αναστηλωτικό έργο που έχει συντελεστεί τα τελευταία χρόνια στην αρχαία Μεσσήνη το Ωδείο αλλα και το Θέατρο και το Στάδιο της πόλης μπορούν να δέχονται κόσμο και να φιλοξενούν πολιτιστικά δρώμενα. ΄Εστι το τρίπτυχο μουσική, χορός και θέατρο συνεχίζει το ταξίδι του στους αιώνες από την αρχαία στην σύγχρονη Ελλάδα. |
Αρχαίες "παρτιτούρες"
Ελάχιστες είναι οι περιπτώσεις που έχουν διασωθεί μουσικά σημεία (νότες) από τον αρχαίο Ελληνικό κόσμο. Η αρχαιότερη "παρτιτούρα- λιμπρέτο" είναι ύμνοι για τον Απόλλωνα, χαραγμένοι στον νότιο τοίχο του θησαυρού των Αθηναίων στους Δελφούς. Χρονολογείται στο -128.
Κατά τις ανασκαφές στην αρχαία Μεσσήνη ήρθε στο φως ασβεστολιθική στήλη με μουσικό κείμενο σε δύο στίχους. Βρέθηκε νότια του ναού του Ασκληπιού, στο "Ιεροθύσιο" και χρονολογείται πιθανότατα στον -1ο αιώνα. Πρόκειται για γράμματα του Ιωνικού αλφαβήτου που χρησιμοποιούνται ως μουσικά σύμβολα. Έχουν μεταφερθεί στο πεντάγραμμο και δίνουν την παρακάτω μελωδία:
Η θέση εύρεσης της στήλης στο "Ιεροθύσιο", δηλαδή στον χώρο των τελετουργικών γευμάτων μετά τις θυσίες, συνδέει πιθανότατα την μουσική αυτή επιγραφή με την τέλεση της λατρείας Θεών ή ηρώων.
Η θέση εύρεσης της στήλης στο "Ιεροθύσιο", δηλαδή στον χώρο των τελετουργικών γευμάτων μετά τις θυσίες, συνδέει πιθανότατα την μουσική αυτή επιγραφή με την τέλεση της λατρείας Θεών ή ηρώων.
Πολύ συχνά χορωδίες από νεαρά άτομα έψαλλαν ύμνους κατά την διάρκεια θυσιών με την συνοδεία λυρών και αυλών.
Η χρήση της στήλης παραμένει αινιγματική. Ωστόσο οι δύο ορθογώνιοι τόρμοι που φέρει στο άνω μέρος της, ίσως συνδέονται με την ανάρτηση αντικειμένων που σχετίζονται με το μουσικό δίστιχο.
Δεξιά: Αρχαία Μεσήνη
Θέση: Ιεροθύσιο, νότια του Ασκληπείου
Ασβεστολιθική στήλη με επιγραφή μουσικών συμβόλων
Χρονολόγηση, -1ος αιώνας
Μουσείο Καλαμάτας
Τα μυστήρια της Ανδανίας
Στην Μεσσηνία διασώζονται μαρτυρίες για την τέλεση μυστηριακής λατρείας, γνωστής ως "Μυστήρια της Ανδανίας". Αναβίωσαν μετά την απελευθέρωση της Μεσσηνίας από τους Σπαρτιάτες (-369). Συνδέονται με την λατρεία της Δήμητρας, του Κάρνειου Απόλλωνα και άλλων θεοτήτων. Σε αυτά αναφέρεται ο περιηγητής Παυσανίας (+2ος αι.) αλλά και σχετική επιγραφή (-1ος/ +1ος αι.). Εκμαγείο της επιγραφής εκτίθεται στο αρχαιολογικό μουσείο Μεσσηνίας ( εικόνα κάτωθεν). Σε αυτήν καταγράφονται λεπτομερειακά οι διατάξεις σχετικά με την τέλεση των Μυστηρίων.
Κάθε τέσσερα χρόνια, η τελετουργική πομπή ξεκινά από την αρχαία Μεσσήνη και καταλήγει στο Καρνάσιο άλσος, στην περιοχή της Ανδανίας. Διασχίζει το ποτάμι του Βαλύρα μέσω της αρχαίας γέφυρας της Μαυροζούμενας. Ο αρχιερέας οδηγεί την πομπή. Θρησκευτικοί αξιωματούχοι και επιφανείς πολίτες της Μεσσήνης (που ορίζονται κάθε φορά με κλήρο) ακολουθούν. Στο τέλος της πομπής ακολουθούν τα ζώα που θα θυσιαστούν. αυλητές και κιθαριστές συνοδεύουν την πομπή και τις θυσίες. Μουσικά και θεατρικά δρώμενα εκτελούνται στην γιορτή που ακολουθεί.Το περιεχόμενο των Μυστηρίων ήταν και παραμένει άγνωστο. Ο Παυσανίας τα θεωρεί ως " τα σεβαστότερα μετά τα Ελευσίνια".
Η Καλαμάτα έχει συνδέσει το όνομά της με τον παραδοσιακό, συρτό χορό, τον καλαματιανό. Έναν κύκλιο χορό, πανελλήνιας εμβέλειας με αρχαίες καταβολές. Η ελληνική αρχαιότητα και η παράδοση άλλωστε αποτέλεσαν πηγές έμπνευσης για το σύγχρονο χορό στην Ελλάδα.
Αριστομένης ο Μεσσήνιος
Δεξιά: Αρχαία Μεσήνη
Θέση: Ιεροθύσιο, νότια του Ασκληπείου
Ασβεστολιθική στήλη με επιγραφή μουσικών συμβόλων
Χρονολόγηση, -1ος αιώνας
Μουσείο Καλαμάτας
Τα μυστήρια της Ανδανίας
Στην Μεσσηνία διασώζονται μαρτυρίες για την τέλεση μυστηριακής λατρείας, γνωστής ως "Μυστήρια της Ανδανίας". Αναβίωσαν μετά την απελευθέρωση της Μεσσηνίας από τους Σπαρτιάτες (-369). Συνδέονται με την λατρεία της Δήμητρας, του Κάρνειου Απόλλωνα και άλλων θεοτήτων. Σε αυτά αναφέρεται ο περιηγητής Παυσανίας (+2ος αι.) αλλά και σχετική επιγραφή (-1ος/ +1ος αι.). Εκμαγείο της επιγραφής εκτίθεται στο αρχαιολογικό μουσείο Μεσσηνίας ( εικόνα κάτωθεν). Σε αυτήν καταγράφονται λεπτομερειακά οι διατάξεις σχετικά με την τέλεση των Μυστηρίων.
Κάθε τέσσερα χρόνια, η τελετουργική πομπή ξεκινά από την αρχαία Μεσσήνη και καταλήγει στο Καρνάσιο άλσος, στην περιοχή της Ανδανίας. Διασχίζει το ποτάμι του Βαλύρα μέσω της αρχαίας γέφυρας της Μαυροζούμενας. Ο αρχιερέας οδηγεί την πομπή. Θρησκευτικοί αξιωματούχοι και επιφανείς πολίτες της Μεσσήνης (που ορίζονται κάθε φορά με κλήρο) ακολουθούν. Στο τέλος της πομπής ακολουθούν τα ζώα που θα θυσιαστούν. αυλητές και κιθαριστές συνοδεύουν την πομπή και τις θυσίες. Μουσικά και θεατρικά δρώμενα εκτελούνται στην γιορτή που ακολουθεί.Το περιεχόμενο των Μυστηρίων ήταν και παραμένει άγνωστο. Ο Παυσανίας τα θεωρεί ως " τα σεβαστότερα μετά τα Ελευσίνια".
Η Καλαμάτα έχει συνδέσει το όνομά της με τον παραδοσιακό, συρτό χορό, τον καλαματιανό. Έναν κύκλιο χορό, πανελλήνιας εμβέλειας με αρχαίες καταβολές. Η ελληνική αρχαιότητα και η παράδοση άλλωστε αποτέλεσαν πηγές έμπνευσης για το σύγχρονο χορό στην Ελλάδα.
Αριστομένης ο Μεσσήνιος
