Πρωτογεωμετρικός Θολωτός τάφος, Καρποφόρα Μεσσηνία

 Τον Οκτώβριον του 1967 εγένετο εις το χωρίον Καρποφόρα της Μεσσηνίας ανασκαφή ενός θολωτού τάφου, εις τον αγρόν του Χρ. Λαμπροπούλου, εις θέσιν Λακκούλες. Η ύπαρξις του ως άνω τάφου διεπιστώθη εν έτει 1965 υπό του ιδιοκτήτου του αγρού1. Σύντομον παρουσίασιν της ανασκαφής ταύτης2 θα επιχειρήσωμεν κατωτέρω:
 Πρόκειται περί ενός μικρού θολωτού τάφου, εκτισμένου κατά το εκφορικόν σύστημα (εικ.1). Ο θάλαμος3 είναι ολίγον ωοειδής, έχων την μεγαλυτέραν των διαμέτρων κάθετον προς τον κεντρικόν άξονα του δρόμου.

Αριστερά: Εικ. 1. Καρποφόρα. Ο θολωτός τάφος εκ των άνω. Δεξιά: Εικ. 2. Καρποφόρα. Η είσοδος του θολωτού τάφου

 Εις το ΒΑ. τμήμα το τοίχωμα του θαλάμου παρουσιάζει ισχυράν θλάσιν προς τα έσω (βλ. σχέδ.1), εις δε την κορυφήν έχει υποστή ελαφράν βύθισιν λόγω πιέσεως, την οποίαν προφανώς υπέστη, διότι η κορυφή ευρίσκετο, 0,30 μ. μόνον κάτωθεν της επιφανείας του εδάφους. Το δάπεδον φέρει πλακόστρωσιν εκ σχιστολιθικών ακατεργάστων πλακών, αίτινες δεν αρμολογούνται με μεγάλην ακρίβειαν μεταξύ των.Ο δρόμος ευρίσκεται εις το δυτικόν μέρος του θαλάμου, το δε μήκος του ισούται προς τα 2/3 της μικράς διαμέτρου του4. Είναι στενότερος πλησίον της εισόδου και πλατύτερος εις το εσωτερικόν. 

 Είναι εσκαμμένος εις τον φυσικόν αμμόβραχον, προχωρεί δε κατωφερικώς προς τον θάλαμον μέχρι του πλακοστρώτου δαπέδου. Είναι εστεγασμένος καθ’ όλον το μήκος του διά δύο μεγάλων καλυπτηρίων πλακών, εις το δυτικώτατον δε άκρον του ευρίσκεται η είσοδος. Αύτη εφράσσετο υπό συσσωρευμένων και ουχί εκτισμένων λίθων. Η κυρίως είσοδος του θαλάμου εις το έτερον άκρον του δρόμου δεν ήτο πεφραγμένη. Η δυτική εκ των καλυπτήριων πλακών είναι συγχρόνως και υπέρθυρον. Είναι τοποθετημένη λοξά και αφήνει ακάλυπτον το δυτικόν άκρον του βορείου τοίχου του δρόμου. Εις το άνω μέρος του ακαλύπτου αυτού άκρου εξέχει μία σχιστολιθική πλάξ. Δημιουργείται ούτω, αριστερά της εισόδου, εις επίπεδος χώρος, δίκην πεζουλιού, επί του οποίου ευρέθησαν κεκαυμένα οστά πτηνού και ολίγα όστρακα.
 Άνωθεν της εισόδου, επί του υπερθύρου, είναι εκτισμένον χαμηλόν τοιχίον (στηθαίον), ύψους 0,25 μ. περίπου, το οποίον προφανώς εχρησίμευεν ως ανάλημμα και συνεκράτει το χώμα πού εκάλυπτε τον τάφον, ώστε να μη πέση και φράξη την είσοδον. Δυνάμεθα όθεν να υποθέσωμεν, ότι αυτή ήτο ορατή τούλάχιστον μέχρις ότου γίνη η τελευταία ταφή. Η ως άνω κατασκευή δίδει επίσης μνημειακόν τινα χαρακτήρα εις την είσοδον (εικ.2).
Ο τάφος ήρχισε να ερευνάται, αφού ηνοίχθη η είσοδος, οπότε εκ πρώτης όψεως εδημιουργήθη η εντύπωσις, ότι ήτο κενός. Λεπτόν στρώμα χώματος, το οποίον είχεν εισχωρήσει από τα τοιχώματα του τάφου, είχε καλύψει τα οστά και τα κτερίσματα, των όποιων όμως οι όγκοι διεγράφοντο κάτωθεν αυτού.

Πρωτογεωμετρικός θολωτός τάφος Νιχωρίων (Καρποφόρα). Χρον: -1050/ -900

 Κατά πρώτον εκαθαρίσθη ο δρόμος, εις τον οποίον ουδέν ευρέθη, κατόπιν δε ήρχισεν ο καθαρισμός και η έρευνα του θαλάμου. Εντός αυτού ευρέθησαν τρεις συσσωρευμέναι ταφαί και μία εκτάδην. Επί ολοκλήρου του δαπέδου υπήρχον διάσπαρτα λεπτά, τεθραυσμένα και κεκαυμένα οστά. Αι τρεις συσσωρευμέναι ταφαί ευρίσκοντο πλησίον των τοιχωμάτων του θαλάμου, ενώ η εκτάδην κατελάμβανε το κέντρον αυτού. Εκ του σκελετού του εκτάδην νεκρού εσώζοντο κατά χώραν οι πόδες, αι χείρες και το κρανίον τεθραυσμένον εις δύο τεμάχια. Αξιοσημείωτος ήτο η θέσις των χειρών, οι βραχίονες εκάμπτοντο εις τους αγκώνας, ως να ευρίσκετο ο νεκρός εις στάσιν μεσολαβής.

Ευρήματα 

Εντός του τάφου ευρέθησαν 10 αγγεία (ακεραία ή πλήρως συγκολλούμενα), δύο σιδηρά μαχαιρίδια, σίδηρους δακτύλιος και σιδηρά περόνη (βλ. σχέδ.1), κατανεμόμενα ως εξής κατά τας ταφάς:
Ταφή Α' (δεξιά της εισόδου). Εις αυτήν ανήκον τα αγγεία 1 και 2.
Αγγείον 1: Κρατηρίσκος, ύψους 0,114 μ. και διαμέτρου στομίου 0,10 μ. Μελαμβαφής εσωτερικώς και εξωτερικώς, πλήν διακοσμητικής ζώνης εις το ύψος των λαβών με ομάδας κατακορύφων γραμμών.
Άγγελον 2: Σκύφος, ύψους 0,167 μ. και διαμέτρου στομίου 0,160 μ. Μελαμβαφής εσωτερικώς και εξωτερικώς πλήν διακοσμητικής ζώνης εις το ύψος των λαβών με κόσμημα δύο επαλλήλων σειρών ακανονίστου τεθλασμένης γραμμής. Αξιοσημείωτον είναι, ότι το αγγείον σώζει οπάς προσαρμογής συνδέσμων διά συγκόλλησιν κατά την αρχαιότητα (εικ. 3).

Ταφή Β' (εκτάδην). Εις αυτήν ανήκον τα αγγεία 3, 4, 5, ευρισκόμενα πλησίον της κεφαλής, το αγγείον 11 παρά τας κνήμας και η περόνη 6 επί του τεθραυσμένου κρανίου.
Αγγείον 3: Σκύφος, ύψους 0,145 μ. και διαμέτρου στομίου 0,158 μ. Μελαμβαφής εσωτερικώς και εξωτερικώς πλήν πλατείας διακοσμητικής ζώνης εις το ύψος των λαβών με κόσμημα δύο επαλλήλων τεθλασμένων γραμμών.
Αγγείον 4: Μικρά πρόχους, ύψους 0,104 μ. Διακοσμητική ζώνη επί του ώμου, περιλαμβάνουσα πέντε όμάδας ομοκέντρων ημικυκλίων γεγραμμένων διά διαβήτου.
Αγγείον 5: Πρόχους, ύψους 0,238 μ. με τριφυλλόσχημον στόμιον και σχοινοειδή λαβήν. Διακοσμητική ζώνη επί των ώμων με πέντε αμάδας ομοκέντρων ημικυκλίων γεγραμμένων διά διαβήτου και μεταξύ αυτών ανά εν κόσμημα τεθλασμένης γραμμής. Παρά την βάσιν της λαβής ομάς εξ κατακορύφων τεθλασμένων γραμμών. Κάτωθεν της διακοσμητικής ζώνης δύο επάλληλοι γραμμαί, ταινία και έτεραι πέντε επάλληλοι γραμμαί. Η λοιπή επιφάνεια του αγγείου καλύπτεται υπό καστανομέλανος χρώματος. Τμήμα του στομίου είχε θραυσθή και συγκολληθή κατά την αρχαιότητα, ως δηλούν αι οπαί προσαρμογής συνδέσμων (εικ.4).
Αγγείον 11 : Σκύφος, ύψους 0,076 μ. και διαμέτρου στομίου 0,085 μ. Ολόκληρον το αγγείον καλύπτεται υπό καστανερύθρου χρώματος πλήν στενής ακανονίστου λωρίδος εις το ύψος των λαβών.
Ταφή Γ'. Εις αυτήν ανήκε το αγγείον 7 και το σιδηρούν μαχαιρίδιον 8.
Αγγείον 7: Πρόχους, ύψους 0,228 μ. Διακοσμητική ζώνη επί των ώμων με τρεις ομάδας ομοκέντρων ημικυκλίων. Το κάτω ήμισυ της κοιλίας καλύπτεται υπό καστανομέλανος χρώματος.
Ταφή Δ'. Εις αυτήν ανήκον τα αγγεία 9 και 12, ως και το μαχαιρίδιον 10.
Αγγείον 9: Πρόχους, ύψους 0,143 μ., τελείως ακόσμητος.
Αγγείον 12: Σκύφος, ύψους 0,079 μ. και διαμέτρου στομίου 0,082 μ. Μελαμβαφής πλήν στενής λωρίδος εις το ύψος των λαβών.
Το αγγείον 13 ευρέθη μεταξύ των ταφών Γ΄ και Δ' εις το σημείον που υπάρχει η θλάσις του τοιχώματος του τάφου. Δεν φαίνεται πιθανόν να ανήκη εις οιανδήποτε των προαναφερθεισών ταφών. Πιθανώτερον είναι, ότι ανήκει εις μίαν των καύσεων, αίτινες, ως ανεφέρθη, εκάλυπτον ανάμικτοι με το χώμα το δάπεδον του τάφου. Ισχυραί αποκρούσεις και ίχνη καύσεως επί της επιφανείας του δικαιώνουν την άποψιν ταύτην. Το αγγείον είναι πρόχους, ύψους 0,114 μ., και κοσμείται εις τους ώμους με πέντε τριγωνικά κοσμήματα, περιέχοντα λοξάς γραμμάς. Η λοιπή επιφάνεια του αγγείου είναι καστανομέ λαινα.

Επίμετρον

Σημαντικόν είναι, ότι ο ως άνω τάφος σημειώνει την μετάβασιν από τον Μυκηναϊκόν εις τον Πρωτογεωμετρικόν κόσμον. Είναι θολωτός με πρωτογεωμετρικά ευρήματα, συνυπάρχουν δε εις αυτόν τα δύο ταφικά έθιμα, ήτοι η μυκηναϊκή ταφή και η γεωμετρική καύσις. Τα ευρήματα έχουν μυκηναϊκά σχήματα με πρωτογεωμετρικήν διακόσμησιν.


Αγγ. Χωρέμης

Θολωτός τάφος εις Καρποφόραν Μεσσηνίας
Αρχαιολογικά Ανάλεκτα εξ Αθηνών, Ετος Α Τεύχος 2 1968

1. Ευχαριστίαι οφείλονται προς τον κ. Χρ. Λαμπρόπουλον, διότι, αφού εύρε τον τάφον, αφ’ ενός μεν ειδοποίησε πάραυτα την Ζ' Εφορείαν Αρχαιοτήτων, αφ’ ετέρου δε διεφύλαξε τούτον μέχρι της διενεργείας ανασκαφής μη καλλιεργήσας επί διετίαν τμήμα του αγρού του.
2. Ευχαριστώ τον Έφορον κ. Ν. Γιαλούρην
διά την ανάθεσιν εις εμέ της ανασκαφής ταύτης. Επίσης ευχαριστώ τον τεχνίτην του Μουσείου Πύλου κ. Γ. Αλεξάκην, όστις συνειργάσθη λίαν ευσυνειδήτως εις την ανασκαφήν και εν συνεχεία συνεκόλλησε τα εξ αυτής προελθόντα ευρήματα.
3. Διαστάσεις θαλάμου: Μεγ. διάμετρος 1,90 μ. Ελαχίστη διάμετρος 1,70 μ. ΄Υψος 1,22 μ,
4. Διαστάσεις δρόμου: Μήκος 1,30 μ. Πλάτος εις το δυτικόν άκρον 0,73 μ. Πλάτος εις το ανατολικόν άκρον 0,84 μ. Ύψος εις το δυτικόν άκρον (είσοδον) 0,75 μ. ΄Υψος εις το ανατολικόν άκρον (είσοδον θαλάμου) 0,96 μ.