Αναγνώστης Παπαγεωργίου: Αναγνωσταράς

Ο Αναγνωσταράς εγεννήθη περί το έτος 1760 στον οικισμό Άγριλο, που υπαγόταν τότε στην σημερινή κοινότητα Πολιανής του νομού Μεσσηνίας. Ο πατέρας του ήταν ο ιερεύς Παπαγεώργιος, γι' αυτό και ο ίδιος απεκλήθη Παπαγεωργίου. Εγνώριζε αρκετά γράμματα και εχειροτονήθη στην εκκλησία Αναγνώστης, όνομα που αντικατέστησε το βαπτιστικό του Χρήστος. Με την πάροδο των ετών, επειδή ήτο σωματώδης και ρωμαλέος, επωνομάζετο Αναγνωσταράς. Με το όνομα αυτό και το πατρικό του έμεινε στην ιστορία ως Αναγνώστης Παπαγεωργίου, ο Αναγνωσταράς1.

Ο Αναγνωσταράς, αντιδικήσας με τον προεστόν Κων. Αικαίον τον εφόνευσε και εβγήκε κλέφτης στο βουνό, συνεργασθείς κατά διαστήματα με τους Ζαχαριά, Κολοκοτρώνη κ.ά. Μετά από πολλά έτη κλέφτικου βίου, κατά τις αρχές του 19ου αιώνος, μετέβη στην Επτάνησο, όπου υπηρέτησε ως μαγγιόρος σε ρωσικά τάγματα και μετά στα τάγματα των Γάλλων. 
Μετά την κατάληψι της Επτανήσου υπό των Αγγλων το 1814 έμεινε άνεργος. Το έτος 1817 Αναγνωσταράς με τον Παναγιώτη Δημητρόπουλο και Ηλία Χρυσοσπάθη μεταβαίνουν στη Ρωσία για να ζητήσουν ενίσχυσι, ως αντάλαγμα τών υπηρεσιών που προσέφεραν στην Επτάνησο2. Οταν έφθασαν την Οδησσό εμυήθησαν και οι τρείς στη Φιλική Εταιρεία. Παραθέτομε το Αφιερωτικόν του Αναγνωσταρά: "Αναγνώστης Παπαγεωργίου (ο Aναγνωσταράς) - Πελοποννήσιος. Μαγκιόρος. Διά Παναγιώτη Αναγνωστοπούλου. Φλ. 5. 25 Οκτωβρίου 1817. Οδέσσα3."
Από τη Ρωσία ο Αναγνωσταράς επανέρχεται στην Ελλάδα και συμβάλλει αποφασιστικά στην προπαρασκευή και έκρηξι της Επαναστάσεως4. Την 23 Μαρτίου 1821 εισέρχονται στην Καλαμάτα ο Πετρόμπεης, ο Κολοκοτρώνης και άλλοι αρχηγοί μεταξύ των οποίων και ο Αναγνωσταράς, με 2.000 Μανιάτες και άλλους πολεμιστές. Οι εισβολείς καταλύουν τις Τουρκικές Αρχές και κηρύσσουν την Επανάστασι5.
Έκτοτε ο Αναγνωσταράς συμμετέχει ενεργώς στον Αγώνα. Τον Μάιο του 1821 μετέχει ως μέλος στη Συνέλευσι. Καλτεζών6. Τον Σεπτέμβριο είναι εκ των αρχηγών στην πολιορκία και άλωσι της Τριπολιτσάς, τα δε επόμενα έτη ευρίσκεται πάντοτε μεταξύ των ηγετών του αγωνιζομένου Έθνους. Τον Μάρτιον Απρίλιον 1823 λαμβάνει μέρος στην Β' Εθνικήν Συνέλευσιν εν Αστρει7.
Την 5 Μαΐου 1823 το Εκτελεστικόν Σώμα διορίζει τον Αναγνωσταρά Υπουργόν του Πολέμου (Πολεμικών)8. Το επόμενον έτος 1824 το Εκτελεστικόν Σώμα επίσης διορίζει τον Αναγνωσταρά «Αρχηγόν εις το κατά την Γαστούνην συγκροτούμεναν στρατόπεδον».9

«Ο Αναγνωσταράς νικά τους Τούρκους στο Βαλτέτσι». Έργο του ζωγράφου Πέτερ φον Χες.

Το επόμενον έτος όμως 1825, 10-12 Φεβρουαρίου, γίνεται απόβασις του πρώτου τμήματος της αιγυπτιακής στρατιάς του Ιμπραήμ στη Μεθώνη10. Η αδρανούσα μέχρι τότε Κυβέρνησις συνειδητοποιεί τον μέγαν κίνδυνον και την 25 Φεβρουαρίου ορίζει τον Υπουργόν του Πολέμου να μεταβή προς αντιμετώπισιν των εισβολέων: 

«Η Σεβαστή Διοίκησις..., διά την περιτά πολεμικά εμπειρίαν σας, και πολιτικήν σας φρόνησιν, σας διώρισε προσωρινόν αρχηγόν του κατά τον Μεσσηνιακόν κόλπον συγκροτουμένου στρατοπέδου... να διοικής τα στρατεύματα κατά τας ανάγκας και περιστάσεις, συντείνοντα όλα εις αντίκρουσιν των εκείσε αποβάντων εχθρών...».11

Πράγματι ο Αναγνωσταράς, αρχάς Μαρτίου 1825, φθάνει στον κόλπο του Ναυαρίνου με το πλοίον του Λαζ. Λαλεχού12. Επί δύο μήνες καταβάλλει ανεπιτυχείς προσπάθειες για την αντιμετώπισιν των εισβολέων.

Κατά τα μέσα Απριλίου 1825 ο Αναγνωσταράς ευρίσκεται στη Σφακτηρία, συντονίζοντας δύναμιν 1.000 περίπου ανδρών για την άμυναν της νήσου. Την 26 Απριλίου όμως, ημέραν Κυριακήν, ισχυρές αιγυπτιακές δυνάμεις καταλαμβάνουν τη Σφακτηρία με αποβατική ενέργεια, προξενώντας τρομακτικές απώλειες στους αμυνομένους. Μεταξύ των ηρωικών νεκρών είναι και οι αρχηγοί Αναστ. Τσαμαδός, Σταύρος Σαχίνης, ο Ιταλός τ. Υπουργός Πεδεμοντίου Φιλέλλην Santa Rosa και ο Υπουργός Πολέμου Αναγνώστης Παπαγεωργίου, ο Αναγνωσταράς 13.

Κων. Λ. Κοτστώνης: "Αναγνωσταράς και Παπαφλέσσας. Βίοι παράλληλοι."

Σημειώσεις:

1. Αναστ. Γούδα ένθα αν. σ. 249-251.

2. Iωάννου Φιλήμονος, Φιλική Εταιρεία, εν Ναυπλία 1834, ανατύπωσις Α. Καραβία, σσ. 184-185, όπου αναφέρεται για τον Αναγνωσταρα: «Κατήγετο από την Παλιανήν του Αεονταρίου (επαρχίας της Πελοποννήσου). Ητον γέρων πολύπειρας. Υπήρξεν ένας τών σημαντικών Καπετανέων Κλεπτών της Χερσονήσου, σύντροφος του γνωστου Ζαχαριά». Κων, Α. Κοτσώνη, «Ηλία Π. Χρυσοσπάθη Εκστρατείαι και διατριβαι, Λακωνικα Σπουδαί, 1 (1983) 362-364.

3. Βαλερίου Γ. Μέξα, Οι Φιλικοί, Αθήνα, 1937, σ.5. α.α.23. Εκ παραδρομής αναφέρεται ώς Παναγιώτης. Στην υποσημ. 3 της σελίδος 4, αναφέρεται: «Η μύησις των καπετανέων (Ηλ. Χρυσοσπάθη, Α. Παπαγεωργίου, Π. Δημητροπούλου και Ι. Φαρμάκη) υπήρξε μία από τις πρώτες θετικές επιτυχίες της Εταιρείας». Ι.Α.Mελετόπουλου, HΦιλική Εταιρεία, Αθήνα,1967,σ.151,α.α. 409.

4. Αποστόλου Ε. Βακαλοπούλου, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τ.E., Θεσ/νικη 1980 σ.311.

5. Ιωαννου Φιλήμονος, Δοκίμιον ιστορικόν περί της Ελληνικής Επανστάσεως τ.Γ.,Αθήνα1860,σ.24-33.

6. Tάσου Αθ. Γριτσοπούλου: «Η εκ της Συνελεύσεως τών Καλτεζών προελθούσα Πελοποννησιακή Γερουσία», Δελτίον Ιστορικής Εθνολογικής Εταιρείας Ελλάδος, τ. ΙΖ ́ (1963-1964), σ. 221.

7. Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, τ.3, Αθήναι 1971, σ.69.

8. Αναστ. Γούδα, ένθ' ανωτ., σσ.270-271. Γεωργίου Α. Δημακοπούλου. Η Διοικητική Οργάνωσις κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν 1821-1827, εν Αθήναις 1966, σ. 240. Πρέπει να σημειωθη ότι κατά την περίοδον του διχασμού μεταξύ Κυβερνήσεως Κουντουριώτη και ομάδος Κολοκοτρώνη-Πετρόμπεη (1823/1825), ο Αναγνωσταράς είχε συνταχθή με την πλευράν Κουντουριώτη.

9. Αναστ. Γούδα σ.278-279

10. Κων. Λ. Κοτσώνη, Ο Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, Επιστημονική Βιβλιοθήκη Εταιρείας Πελοποννησιακών Σπουδών αρ.8 Αθήναι 1999, σσ. 21 κ.εξ.

11. Αναστ. Γούδα έν.α. σ.279-280,

12. Νικολάου Σπηλιάδου. Απομνημονεύματα, τ.Β, Αθήνησιν 1852, σ. 221.

13. Αμβροσίου Φρατζή Επιτομής της Ιστορία της Αναγεννηθείσης Ελλάδος, τ.Β, εν Αθήναις 1839, σσ.334-336. Σπυρίδωνος Τρικούπη, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, τ.Γ, εν Αθήναις 1888, σσ.152-156. Κρίνεται ότι ο Τρικούπης θα είχε αντλήσει ακριβείς πληροφορίες για τα συμβάντα στη Σφακτηρία από τον παρόντα και κινδυνεύσαν τα στη νήσο γυναικάδελφόν του Αλέξ. Μαυροκορδάτου. Αποστ. Βακαλόπουλου  ενθα αν. σ.70-75 όπου και η λοιπή βιβλιογραφία.