Ανασκαφική έρευνα που πραγματοποιήθηκε κατά το 1955 από τον Σπ. Μαρινάτο σε υπόγειο σπήλαιο της Χώρας, μεγάλου μήκους, με αλεπάλληλους ακανόνιστους κυκλικούς θαλάμους, διαμέτρου έως και 10μ., έφερε στο φως κεραμική των νεώτερων νεολιθικών χρόνων. Το σπήλαιο, η είσοδος του οποίου έχει σήμερα καταχωσθεί, ονομάζεται Καταβόθρα και βρίσκεται στο νότιο χαμηλότερο τμήμα της Χώρας1.
Έρευνα Μαρινάτου 1955
Η πρώτη ολιγοήμερος φάσις των ανασκαφών ημών έσχεν ως αντικειμενικόν σκοπόν την προκαταρκτικήν έρευναν μιάς σπηλαιώδους καταβόθρας, κειμένης εντός της κωμοπόλεως Χώρας. Επειδή ο πέριξ χώρος ήτο πυκνώς κατοικημένος κατά την Μυκηναϊκήν εποχήν και επειδή είναι δυνατόν η Παλαίπυλος νά συνεκέντρωνε περί εαυτήν τους Μυκηναϊκούς μύθους, μεταφερθέντας είτα εις την παραλιωτέραν Πύλον του Νηλέως, θά ήτο δυνατόν τό σπήλαιον τούτο νά είναι το του μύθου, ένθα ο Ερμής απέκρυψε τάς βόας του Απόλλωνος. Το σπήλαιον του Κορυφασίου είναι απλή ευρεία κοιλότης, ένθα ουδέ ασπάλακες θα ηδύναντο να κρυβώσιν αποτελεσματικώς, και μάλιστα όταν ο διώκτης ήτο δ Απόλλων.
Το παρόν σπήλαιον είναι τυπική καταβόθρα εξ εκείνων, εντός των οποίων εξαφανίζονται τά ύδατα. Ήδη από του παρελθόντος έτους είχον επιστήσει την προσοχήν μου εις τούτο. Κατά τας διηγήσεις τών χωρικών το ορατόν, επίγειον τμήμα αυτού, συγκοίναινε διά δύσκολων πως στενωπών προς αλλεπάλληλαν υπόγεια σπήλαια («αλώνια»). Πάμπολλοι κατέβησαν εντός αυτού, παρ’ ών ως αυτοπτών επληροφορήθην αρκούντως. Θρυλείται, ότι διάφοραν αντικείμενα ευρέθησαν εντός αυτού, αλλά ταύτα είναι αφερέγγυοι μαρτυρίαι.Μέχρι προ τεσσάρων ή πέντε ετών ήτο εισέτι προσιτόν το κάτω σπήλαιον. Συνεπείω όμως οδικών τινών διαρρυθμίσεων εντός τής κωμοπόλεως διωχετεύθησαν εις αυτό τά ρείθρα καί ιλύς απέφραξε την στενήν είσοδον προς τά κάτω σπήλαια. Οπως δήποτε, επεχειρήσαμεν μίαν πρώτην έρευναν.
Η θέσις καλείται σήμερον Καταβόθρα και κείται εις το προς Ν. χαμηλότερον τμήμα της Χώρας, ένθα φυσικώς συρρέουσι τα όμβρια ύδατα. Το επίγειον κοίλωμα έχει γραφικήν είσοδον, βλέπουσαν προς ΒΑ. και πλαισιουμένην υπό οργώσης βλαστήσεως, ήτις κρεμαμένη εκ των άνω και συμπλεκομένη προς την αγρίαν συκήν, την κυπάρισσον καί την ακτέαν μεταβάλλει το σπήλαιον, αν και λίαν ευρύστομον, εις συσκιον και υγρόν ενδιαίτημα. Τροχοί και αλώπεκες διασταυρούσι τάς στοάς των εντός της παχείας επιχώσεως, ήτις κατά τούς εντοπίους είναι αποτέλεσμα τών τελευταίων μόνον ετών.
Δεξιά: Η Είσοδος του σπηλαίου "Καταβόθρα", Χώρα
Η απόπειρα, όπως αποκαλύψωμεν την είσοδον προς το κάτω σπήλαιον απέτυχε, διότι τά κάθυγρα χώματα μετεβάλλοντο βαθύτερον εις ιλύν και ανεβλήθη η προσπάθεια δι’ ευθετωτέρας καιρικάς περιστάσεις. Μετά δυσκολίας εσκάψαμεν εις άλλα μέρη του σπηλαίου, φθάσαντες ενιαχού εις μικρά τμήματα του φυσικού εδάφους του σπηλαίου, χωρίς όμως να επιτύχωμεν το τέρμα έναντι της εισόδου. Εφθάσαμεν εις 15μ. απόστασιν από του στομίου, αλλά το σπήλαιον προχωρεί εισέτι. Το πλάτος τούτου είναι 11 μέτρα, το δ’ ύψος της οροφής ευρίσκεται σήμερον 3-4 μέτρα υπέρ την επίχωσιν.
 |
| Η Είσοδος του σπηλαίου "Καταβόθρα", Χώρα |
Είς τα ανώτερα στρώματα της επιχώσεως ταύτης εύρομεν Ελληνιστικήν κεραμεικήν, ήτις όμως είναι πιθανόν ότι εισέδυσε μετά του χώματος του παρασυρομένου υπό των βροχών. Είς τά βαθύτατα όμως στρώματα, αριστερά τω εισερχομένω, ένθα τα ξηρότερα χώματα επέτρεψαν νά φθάσωμεν μέχρι του πυθμένος, ευρέθησαν δεκάδες τινές οστράκων, άτινα ασφαλώς είναι προϊστορικά.
Ακριβεστέρους χαρακτηρισμούς δεν δύναμαι να ριψοκινδυνεύσω, ως και είς άλλας ανασκαφάς πάντοτε είμαι επιφυλακτικός, μέχρις ότου ανευρεθή και μελετηθή αρκούσα ποσότης κεραμεικής εκ Μεσσηνίας. Τα όστρακα είναι χειροποιήτου καπνιστής κεραμεικής. Τα τοιχώματα είναι μελανά ή μελανά έσωθεν και υπέρυθρα έξωθεν, εύθραυστα και πηλού ακαθάρτου. Τινά έχουσι μαστοειδείς αποφύσεις, δύο δε τεμάχια, πηλού ερυθρού, φαίνονται ως πλαστικαί διακοσμήσεις. Θα ηδύναντο να ονομασθώσι νεολιθικά, αλλά προτιμότερον είναι να αναμείνωμεν την περαιτέρω έρευναν2. Οι υπόγειοι κευθμώνες, κατά τους εντοπίους πάντοτε, απέδωκαν προ ετών και τεμάχια χαλκού, ων ήτο λεπίς ξίφους ή μαχαίρας.
 |
| Η Είσοδος του σπηλαίου "Καταβόθρα" Χώρας μετά την πτώση της οροφής στην είσοδο που έγινε τον χειμώνα 1995-96 |
1. Η είσοδος της σπηλαιώδους Καταβόθρας (καταχωσμένη σήμερα) βρίσκεται μέσα στη Χώρα, σε τόπο με πυκνή βλάστηση, στην Οδό Αριστομένη Κοκκέβη, δίπλα ακριβώς στην Οικία Αρ. 8 και απέναντι από την Οικία Αρ. 13. Πρόκειται για υπόγειο, ουσιαστικά, σπήλαιο μεγάλου μήκους, με αλλεπάλληλους, ακανόνιστους κυκλικούς θαλάμους ("αλώνια"), διαμέτρου έως και 10μ. Η ανασκαφή του Σπ. Μαρινάτου στα αριστερά της εισόδου του το 1955 έφερε στο φως ποσότητα κεραμεικής της Νεώτερης Νεολιθικής εποχής. Είναι μια από τις αρχαιότερες ομάδες κεραμεικής που γνωρίζουμε από τη Νοτιοδυτική Πελοπόννησο, οπωσδήποτε η αρχαιότερη από την περιοχή της μεταγενέστερης πρωτεύουσας του Νέστορος.
2. Η μετέπειτα εξέταση της προϊστορικής κεραμεικής του σπηλαίου της Καταβόθρας την χρονολογεί στην Νεότερη Νεολιθική Περίοδο.
Για την έρευνα του σπηλαίου βλ. ΠΑΕ 1955, 246, Λώλος 1997, 24.
