Ο Σουηδός αρχαιολόγος Ματίας Ν. Βαλμίν ανακάλυψε τρεις θολωτούς τάφους (Α, Β, Γ) το καλοκαίρι του 1927 στην περιοχή Αχούρθι που βρίσκεται περίπου 1,4 χλμ. δυτικά του σιδηροδρομικού σταθμού του Κοπανακίου. Οι τάφοι βρίσκονται σε ακτίνα περίπου 50μ.
Από τους τρεις αυτούς τάφους ο Βαλμίν ανέσκαψε μόνον τον Β. Μεταξύ του Τάφου A και του Β ο Βαλμίν ανακάλυψε ένα τοίχο από κατεργασμένες πέτρες, το οποίο υπέθεσε ότι ανήκαν σε κατεστραμμένη βυζαντινή εκκλησία.[1]
Ελληνιστικά όστρακα, καθώς τέφρα και κάρβουνα, καταδεικνύουν τη λατρεία των προγόνων ή των ηρώων στη θόλο. Ο Γ.Σ. Κορρές, από την άλλη πλευρά, υποθέτει ότι μετά την κατάρρευσή της η Θόλος είχε χρησιμοποιηθεί ως αποθέτης κατά την Ελληνιστική περίοδο.[2]
Η Θόλος Β βρίσκεται εντός τύμβου 5μ. σε ύψος και 20μ. σε πλάτος. Ο δρόμος του τάφου έχει μήκος 4,5μ., 1,7μ. πλάτος και είναι βορειοανατολικό προσανατολισμό.[3]
Ο θολωτός τάφος Β
Αρχιτεκτονική:
Ο Valmin αναφέρει το ύψος του Τύμβου Β ήταν ως 5 μέτρα και η διάμετρος του πρέπει να ήταν τουλάχιστον 20 μέτρα. Η διάμετρος της θόλου ήταν 5.35μ., με μεγαλύτερο σωζόμενο ύψος τα 2.5μ.
Ένα είδος πάγκου υπήρχε περιμετρικά της θόλου, πλάτος 30εκ. και ύψος 12εκ. έως 18εκ., χτισμένο από επίπεδες πέτρες στο εξωτερικό και άμμο στο εσωτερικό (ίσως χώρος για τελετουργική χρήση).
Η είσοδος ήταν από τα βορειοανατολικά, το στόμιο είχε τριγωνικό σχήμα, μήκος 3,5μ., πλάτος 1,2μ. εξωτερικά, και 1,1μ. εσωτερικά. Σωζόταν σε ύψος περίπου 1,8μ., και στην κορυφή είχε 30εκ. πλάτος. Δεν υπήρχε ίχνος τοίχου που να έφραζε την είσοδο του τάφου, και η επίχωση της θόλου περιείχε όστρακα μυκηναϊκών και ελληνιστικών χρόνων μέχρι το πάτωμα, προφανώς το στόμιο είχε ανοιχτεί στην Ελληνιστική περίοδο.
Το δάπεδο του στομίου είχε μια πέτρινη αποχέτευση, μήκους 6,5μ. (εξέχοντας έτσι 3μ. μέσα στον δρόμο) και με κλίση 75εκ. από το εσωτερικό προς το εξωτερικό. Είχε 50εκ. βάθος και τριγωνικό σχήμα. Ήταν κατασκευασμένος από επίπεδες πέτρες στο πάτωμα που στηρίζονταν σε δύο άλλες επίπεδες πέτρες από κάτω γιά να σχηματίσουν το τρίγωνο. Ο δρόμος ήταν κατασκευασμένος από μικρές πέτρες και διατηρήθηκε σε 4,5μ. μήκος ενώ είχε πλάτος 1,7μ. Ο δρόμος ήταν αρχικά πολύ μεγαλύτερος.
Ευρήματα:
Πολύ λίγα όστρακα βρέθηκαν στον δρόμο. Ένα νόμισμα του -5 αιώνα βρέθηκε κάτω από την πρώτη πέτρα της αποχέτευσης. Όπως αναφέρθηκε, το στόμιο ήταν γεμάτο με αναμειγμένα ελληνιστικά και μυκηναϊκά όστρακα.
Φαίνεται ότι στην θόλο υπήρχε ένα πάτωμα 85cm πάνω από το αρχικό επίπεδο του δαπέδου με αρκετό μετα-μυκηναϊκό υλικό.
Το αρχικό πάτωμα δεν περιείχε λάκκους και απέδωσε λίγα ευρήματα. Ο Βαλμίν σημειώνει την εύρεση οστράκων που χρονολογούνται στη ΥΕΙΙ και ΥΕΙΙΙ περίοδο. Επίσης βρέθηκε ένα χρυσό και ένα χάλκινο δακτυλίδι και κάποια χάλκινα αποτμήματα. Πολλά από αυτά τα ευρήματα προέρχονται από τον πάγκο.
Συλλέχθηκε και διασκορπισμένο σκελετικό υλικό από τον πάγκο, που ανήκε σε τουλάχιστον τέσσερα άτομα. Ο Βαλμίν υπέθεσε ότι η θόλος είχε ανοιχθεί πριν την κατάρρευση της στα ελληνιστικά χρόνια.
Χρονολόγηση:
Η χρονολόγηση του θολωτού τάφου Β είναι αρκετά δύσκολη αφού ο τάφος είχε αναμοχλευτεί στους ιστορικούς χρόνους. Τα μοτίβα των γραπτών κεραμεικών οστράκων (Valmin 1928, figure 7) δείχνουν χρονολόγηση στην ΥΕΙΙ, ίσως ΥΕΙΙΑ, όπου και θα πρέπει να τοποθετείτε η κατασκευή του τάφου. Για τους άλλους δύο Τύμβους δεν έχουμε πληροφορίες.
Φαίνεται ότι στην θόλο υπήρχε ένα πάτωμα 85cm πάνω από το αρχικό επίπεδο του δαπέδου με αρκετό μετα-μυκηναϊκό υλικό.
Το αρχικό πάτωμα δεν περιείχε λάκκους και απέδωσε λίγα ευρήματα. Ο Βαλμίν σημειώνει την εύρεση οστράκων που χρονολογούνται στη ΥΕΙΙ και ΥΕΙΙΙ περίοδο. Επίσης βρέθηκε ένα χρυσό και ένα χάλκινο δακτυλίδι και κάποια χάλκινα αποτμήματα. Πολλά από αυτά τα ευρήματα προέρχονται από τον πάγκο.
Συλλέχθηκε και διασκορπισμένο σκελετικό υλικό από τον πάγκο, που ανήκε σε τουλάχιστον τέσσερα άτομα. Ο Βαλμίν υπέθεσε ότι η θόλος είχε ανοιχθεί πριν την κατάρρευση της στα ελληνιστικά χρόνια.
Χρονολόγηση:
Η χρονολόγηση του θολωτού τάφου Β είναι αρκετά δύσκολη αφού ο τάφος είχε αναμοχλευτεί στους ιστορικούς χρόνους. Τα μοτίβα των γραπτών κεραμεικών οστράκων (Valmin 1928, figure 7) δείχνουν χρονολόγηση στην ΥΕΙΙ, ίσως ΥΕΙΙΑ, όπου και θα πρέπει να τοποθετείτε η κατασκευή του τάφου. Για τους άλλους δύο Τύμβους δεν έχουμε πληροφορίες.
Σχόλια:
Το σύστημα αποστράγγισης στην θόλο Β παρουσιάζει αρκετό ενδιαφέρον. Εάν ο σκοπός του ήταν να κρατήσει τη θόλο ελεύθερη από το νερό, τότε το έκανε οδηγώντας το νερό προς τον δρόμο, από το οποίο πιθανότατα θα μπορούσε να αποστραγγιστεί. Αυτό υποδηλώνει, ωστόσο, ότι η θόλος χτίστηκε σε ένα υψηλό επίπεδο μέσα στον τύμβο, και το τέλος του δρόμου θα πρέπει να ήταν στο επίπεδο του εδάφους. Αυτό επιβεβαιώνεται από τα σχέδια και τις φωτογραφίες της ανασκαφής. Αν η θόλος χτίστηκε μέσα στο Τύμβο πάνω από το αρχικό επίπεδο του εδάφους, είναι πολύ παράξενο να χρειαζόταν η αποστράγγιση του νερού από μια θόλο που έχει κατασκευαστεί έτσι.
Το σύστημα αποστράγγισης στην θόλο Β παρουσιάζει αρκετό ενδιαφέρον. Εάν ο σκοπός του ήταν να κρατήσει τη θόλο ελεύθερη από το νερό, τότε το έκανε οδηγώντας το νερό προς τον δρόμο, από το οποίο πιθανότατα θα μπορούσε να αποστραγγιστεί. Αυτό υποδηλώνει, ωστόσο, ότι η θόλος χτίστηκε σε ένα υψηλό επίπεδο μέσα στον τύμβο, και το τέλος του δρόμου θα πρέπει να ήταν στο επίπεδο του εδάφους. Αυτό επιβεβαιώνεται από τα σχέδια και τις φωτογραφίες της ανασκαφής. Αν η θόλος χτίστηκε μέσα στο Τύμβο πάνω από το αρχικό επίπεδο του εδάφους, είναι πολύ παράξενο να χρειαζόταν η αποστράγγιση του νερού από μια θόλο που έχει κατασκευαστεί έτσι.
Μιά εναλλακτική υπόθεση είναι ότι η αποχέτευση δεν προοριζόταν για την απορροή ομβρίων υδάτων. Είναι πιθανόν η αποχέτευση να εξυπηρετούσε τελετουργικούς σκοπούς. Είναι ακόμη πιθανόν αίμα από θυσίες να αποστραγγίζονταν από την θόλο με αυτό τον τρόπο.
Οι θολωτοί τάφοι Α και Γ
Σχετικά με τους τύμβους και θολωτούς τάφους αυτούς ελάχιστα πληροφορίες υπάρχουν.
Ο Βαλμίν άνοιξε μια τάφρο στον Τύμβο Α και ανέφερε «έναν τοίχο από μικρές πέτρες», αλλά δεν μπόρεσε να συνεχίσει τις ανασκαφές. Όλοι οι Τύμβοι ήταν αρκετά χαμηλοί (εκτός από το Β αρχικά). Ο Τύμβος Α δεν είναι ψηλότερος από 2 μέτρα, αν και η διάμετρος μπορεί να έφτανε τα 17 μέτρα. Σήμερα, ωστόσο, στην κορυφή του Τύμβου υπάρχει μια κυκλική οπή μικρότερη από 1m σε διάμετρο και καλυμμένη με σιδεριά.
Σημειώσεις:
1. Zavadil [2012], 261, 'Ano Kopanaki/Akourthi (Ep. Triphylias)'. "Drei Tholosgräber (A, B, C) entdeckte N. Valmin im Sommer 1927 in einem in der Flur Akourthi gelegenen Acker ca. 1,4 km westlich der Bahnstation von Ano Kopanaki. 1 Die Gräber finden sich innerhalb eines Radius von ca. 50 m. Zwischen den Tholoi A und B entdeckte Valmin eine Mauer aus bearbeiteten Steinblöcken, die er als Ruine einer byzantinischen Kirche ansah."2. Zavadil [2012], 261, 'Tholos B' "Korinthische und hellenistische Scherben sowie Asche und Holzkohle weisen vielleicht auf die Ausübung eines Ahnen oder Heroenkultes in der Tholos hin. 5 G. S. Korres hingegen vermutete, daß die eingestürzte Tholos in hellenistischer Zeit als Abfallgrube verwendet worden sei. 6"3. Zavadil [2012], 261, Under 'Maße'. And see additional remarks in Boyd [1999], 637 ff. Boyd supplies more recent photographs of Tholos B on pp. 640-1
Βιβλιογραφία:
Valmin (1928)
McDonald & Hope Simpson (1961,233)
Hope Simpson & Dickinson (1979,177)
Boyd [1999]: Boyd, Michael John. Middle Helladic and Early Mycenaean Mortuary Customs in the Southern and Western Peloponnese. University of Edinborough. Scotland. 1999. '36 Kopanaki', 636.
Simpson [1981]: Simpson, Richard Hope. Mycenaean Greece. Park Ridge, New Jersey: Noyes Press, 1981. 'F 206 Ano Kopanaki: Akourthi', 135.
Simpson and Dickinson [1979]: Simpson, Richard Hope and O.T.P.K. Dickinson, A Gazetteer of Aegean Civilization in the Bronze Age, Vol.I: The Mainland and the Islands, Paul Åströms Förlag, Goteborg. 1979. 'D 234 Ano Kopanaki: Akourthi',177.
Zavadil [2012]: Zavadil, Michaela. Monumenta: Studien zu mittel- und späthelladischen Gräbern in Messenien. Wien:Osterreichische Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse Denkschriften. 2012. 'Tholos B', 261.
Πηγές:
-Michael John Boyd:" Middle helladic and early Mycenaean mortuary customs in the southern and western Peloponnese"
McDonald & Hope Simpson (1961,233)
Hope Simpson & Dickinson (1979,177)
Boyd [1999]: Boyd, Michael John. Middle Helladic and Early Mycenaean Mortuary Customs in the Southern and Western Peloponnese. University of Edinborough. Scotland. 1999. '36 Kopanaki', 636.
Simpson [1981]: Simpson, Richard Hope. Mycenaean Greece. Park Ridge, New Jersey: Noyes Press, 1981. 'F 206 Ano Kopanaki: Akourthi', 135.
Simpson and Dickinson [1979]: Simpson, Richard Hope and O.T.P.K. Dickinson, A Gazetteer of Aegean Civilization in the Bronze Age, Vol.I: The Mainland and the Islands, Paul Åströms Förlag, Goteborg. 1979. 'D 234 Ano Kopanaki: Akourthi',177.
Zavadil [2012]: Zavadil, Michaela. Monumenta: Studien zu mittel- und späthelladischen Gräbern in Messenien. Wien:Osterreichische Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse Denkschriften. 2012. 'Tholos B', 261.
Πηγές:
-Michael John Boyd:" Middle helladic and early Mycenaean mortuary customs in the southern and western Peloponnese"
-Ιστότοπος squinchpix.blogspot.gr, (Θολωτός τάφος Α, Θολωτός τάφος Β, Θολωτός τάφος Γ)
-Ιστότοπος Mycenaean Atlas Project
-Ιστότοπος Mycenaean Atlas Project
