Μάνεσι: Τα αρχαιολογικά ευρήματα

Το 1992[1] σύμφωνα με υπόδειξη του Παν. Ν. Νικολόπουλου, κατοίκου Μάνεσι, εντοπίστηκε στην ιδιοκτησία του, στη θέση «Μαυρολόγγος», 1 χλμ. περίπου προς Β. της κοινότητας και σε απόσταση 6,50μ. περίπου προς Α. του αμαξιτού επαρχιακού δρόμου από Μάνεσι προς Τρίκορφο, κυκλικό κτίσμα, ορατό κυρίως στο βόρειο του.
Η μεγίστη φαινόμενη διάμετρός του υπολογίστηκε σε 3,50μ. Το καλύτερα σωζόμενο ορατό τόξο του κτίσματος παρακολουθείται σε μήκος 4,50μ. με χορδή μήκ. 3,45μ., ενώ σε σημεία όπου διακρίνονται δύο σειρές πλακωτών ψαμμιτικών ή κροκαλοπαγών λίθων το μέγιστο φαινόμενο ύψος του είναι 0,25μ. Ο χώρος χρησιμοποιούνταν σαν αλώνι σταφίδας και ο ιδιοκτήτης είχε απομακρύνει κατά καιρούς αρκετές πέτρες για να διευκολυνθεί, όπως δήλωσε.
Γενικώς δεν παρατηρήθηκε έντονη παρουσία λίθων στην ευρύτερη περιοχή. Παρ’ όλο που η διάσπαρτη κεραμική στο περιβάλλον του κτίσματος δεν κρίνεται ιδιαιτέρως διαγνωστική και υπάρχει αφθονία κεραμίδων, το κτίσμα δίνει με πρώτη ματιά την εντύπωση ενός μικρών διαστάσεων θολωτού η θολοειδούς τάφου, το πιθανότερο μυκηναϊκών χρόνων και ενδεχομένως του τύπου των θολωτών τάφων της Καρποφόρας Πυλίας[2].
Η Εφορεία περιέλαβε την περίπτωση του Μάνεσι στο ανασκαφικό πρόγραμμα του επόμενου έτους.
Στην ίδια περιοχή, 250μ. περίπου Δ. της προηγουμένης τοποθεσίας, σε αμπέλι σταφίδας του ίδιου ιδιοκτήτη, παρατηρήθηκε η ύπαρξη τοιχίου, που ίσως έχει αναλημματικό χαρακτήρα. Το τοιχίο αυτό είναι ορατό σε μήκος 2μ. τουλάχιστον και αποτελείται από πλακοειδείς λίθους τοποθετημένους κατακόρυφα.
Τέλος, από τον υποδείξαντα παραδόθηκαν στην Εφορεία όστρακα κατά το πλείστον της εποχής του Χαλκού, καθώς και πήλινη πυραμιδόσχημη αγνύθα (ΒΕ 562). Όλα είχαν περισυλλέγει κατά καιρούς από διάφορα σημεία της ίδιας περιοχής.

Το 1995 πραγματοποιήθηκε πενθήμερη ανασκαφική έρευνα[3] στο κυκλικό κτίσμα που είχε υποδειχθεί από τον Παν. Ν. Νικολόπουλο το 1992 στην ιδιοκτησία του, στη θέση Μαυρολόγγος, 1 χλμ. περίπου βόρεια της κοινότητας16.

Το κτίσμα βρίσκεται σε απόσταση 7,20μ. δεξιά του επαρχιακού δρόμου από Μάνεση προς Τρίκορφο, σε χαμηλό έξαρμα του εδάφους, το οποίο έχει έντονη κλίση κυρίως προς Α., ενώ δυτικά του δρόμου είναι ισόπεδο.
Πριν από την ανασκαφή ήταν ορατό μεγάλο τόξο από πλακαρές και ακανόνιστες πέτρες, μήκ. 5,55μ., ακολουθούμενο και από δεύτερη σειρά λίθων. Το όλο κτίσμα αποκαλύφθηκε σε μέγιστο σωζόμενο ύψος 1,37μ., από την επιφάνεια του σταφιδάλωνου έως το στέρεο (Σχέδ.1). Έχει μέγιστη διάμετρο 3,75μ. (εξωτερικά) και ελάχιστη 3,60μ. (εσωτερικά). Το αρχικό ορατό ύψος του ήταν 0,30μ.
Κατά την ανασκαφή παρατηρήθηκε συσσώρευση λίθων στο εσωτερικό του κτίσματος (κεντρικά σημεία), καθώς και ένα κενό στο νότιο-νοτιοανατολικό τμήμα του σωζόμενου τόξου της τοιχοδομίας του, προφανώς από τη συχνή αφαίρεση λίθων, που κατά καιρούς προκλήθηκε από τον ιδιοκτήτη. Ανάμεσα στις πέτρες βρέθηκαν κομμάτια στερεοποιημένου πηλού και γύρω από αυτές ελάχιστα όστρακα. Στο τοίχωμα δεν υπάρχει έντονη κλίση προς τα μέσα, εφόσον πρόκειται για τους κατώτατους δόμους του κτίσματος.
Κατά τον καθαρισμό του δαπέδου φάνηκε ότι δεν υπήρξε ή είχε σαρωθεί κάθε ίχνος ταφικής χρήσης του μνημείου. Ορισμένα μικρότατα οστά βρέθηκαν στα κεντρικά σημεία και σε ένα της περιφέρειας.
Η επίχωση του κτίσματος παρουσίασε τρία στρώματα από κάτω προς τα επάνω: ένα γλινώδες, ένα αμμώδες και το ανώτερο, την «κιμιλιά» της περιοχής. Ο καθαρισμός προχώρησε και κάτω από το θεμέλιο 0,20μ. περίπου. Το μνημείο, αν και παρουσιάζει τη μορφή ενός θολωτού τάφου μικρής διαμέτρου, χωρίς όμως στόμιο και δρόμο, είναι αδύνατο να χαρακτηριστεί και να χρονολογηθεί, τόσο από το περιεχόμενο όσο και από τη μορφή του.

Κατά τη διάρκεια της σύντομης ανασκαφής εντοπίστηκαν και οι ακόλουθες αρχαιολογικές θέσεις στην ευρύτερη περιοχή:
α) Χίλια Σπίτια: 600μ. βόρεια του Μαυρολόγγου, δεξιά του αγροτικού δρόμου από Μάνεση προς Τρίκορφο, σε ανάλημμα αγροκτήματος ιδιοκτησίας Αν. Κατσιπόδη, υπάρχουν πολλές πλακαρές πέτρες (αλώνι). Από τους κατοίκους της περιοχής αναφέρεται πως, όταν κατασκεύαζαν το αλώνι, φαίνονταν πέτρες σε έκταση 500 τ.μ. και πως εκεί υπήρχε, παλαιότερα, οικισμός. Σήμερα, βλέπει κανείς θεμέλια οικιών, πιθανότατα της εποχής της τουρκοκρατίας τουλάχιστον.
β) Τουρλίτσα: Ύψωμα αριστερά της επαρχιακής οδού από Μάνεση προς Τρίκορφο, 100μ. από την προηγούμενη θέση, χωρίς κεραμικές ενδείξεις. Ελάχιστες πέτρες υπάρχουν στη βόρεια πλευρά του τριγωνομετρικού της ΓΥΣ.
γ) Στη θέση Άι- Γιάννης, όπου το εκκλησάκι του Αγίου Δημητρίου, δεξιά του επαρχιακού δρόμου προς Διόδια, και 1 χλμ. δυτικά του Μάνεση, διαπιστώθηκε ύπαρξη πολλών κεραμίδων, η οποία ίσως δικαιολογεί τις φήμες για ύπαρξη κεραμοσκεπών τάφων.
δ) Μνημονεύεται ανεύρεση αρχαίων νομισμάτων σε θέση 100μ. νότια της πηγής Καμάρι, 1 χλμ. νοτιοδυτικά της κοινότητας Μάνεση.
ε) Ανεύρεση κλασικών αγγείων φημολογείται και στις θέσεις Παλιόλακκες, βορειοδυτικά του λόφου Βίγκλες, ο οποίος βρίσκεται νοτιοδυτικά της προηγούμενης θέσης, καθώς και στο λόφο Κουβέλια, 700 μ. ανατολικά της κοινότητας Μάνεση.

Σημειώσεις- πηγές:[1]Α.Δ.47 (1992) σελ.125
[2]Βλ. ΑΕ 1973, σ.25-74, πίν.11, 20.
[3]Α.Δ.50 (1995) σελ.179-180
-Οι έγχρωμες φωτογραφίες αναδημοσιεύονται από τον ιστότοπο squinchpix.blogspot.gr