Ερείπια αρχαίας πόλης εντοπίζονται στο λόφο Γαρδίκι, 200 μέτρα Α από το χωριό του Βρεστού. Η αρχαία αυτή πόλη της Τριφυλίας παραμένει ουσιαστικά ανεξερεύνητη μέχρι σήμερα ενώ από πολλούς μελετητές ταυτίζεται με την πόλη Πτελεόν ή Τυπανέαι.
Η αρχαιολογική έρευνα
Η αρχαία ακρόπολη του Γαρδικίου αναφέρεται στον χάρτη[1] που δημοσίευσε ο Ι. Σαρρής το 1934 με την ένδειξη Πτελεόν. Ωστόσο εκτός από τον χάρτη δεν δίνει άλλες πληροφορίες για τον αρχαιολογικό χώρο. Περιγραφή του αρχαιολογικού χώρου αλλά και των αρχαιοτήτων στην γύρω περιοχή δίνει ο Αγησίλαος Α. Τσέλαλης.[2]
Αναφορά στον αρχαιολογικό χώρο του Βρεστού γίνεται από τον αρχαιολόγο Ν. Γιαλούρη[3] το 1954: "Παρά το χωρίον Βρεστός, μεταξύ Ζάχας και Ανδριτσαίνης, σώζεται άγνωστος μέχρι τούδε αρχαία πόλις μετά πολλών ερειπίων κτηρίων και τειχών, πολλά δε είναι τα κατεσπαρμένα εκεί κινητά ευρήματα πήλινα και λίθινα, εξ ων τινά μετεφέρθησαν εις το Μουσείον της Ολυμπίας."
Την ίδια χρονιά, 1954, επισκέφτηκε το Βρεστό ο E. Meyer[4] και η περιγραφή που δίνει παραμένει μέχρι και σήμερα η μόνη δημοσίευση για τον αρχαιολογικό χώρο.
Η ακρόπολη του Γαρδικίου αναφέρετε στον Οδηγό Αρχαιοτήτων αρχαίας Τριφυλίας νυν Ολυμπίας του Νικ. Γιαλούρη του 1973.[5]
Την δεκαετία του 1980 το Βρεστό επισκέφτηκε ο W. Kendrick Pritchett[6] στην έρευνά του στην Τριφυλία και την προσπάθεια ταύτισης των αρχαίων πόλεων της περιοχής οι οποίες μνημονεύονται από τον Πολύβιο σε σχέση με την εισβολή του Μακεδόνα βασιλιά Φιλίππου Β΄ στην περιοχή κατά τη διάρκεια του Συμμαχικού πολέμου (-220/ -217).
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι η αρχαία αυτή πόλις διέφυγε της προσοχής των περιηγητών Leake, Gell, Dodwell, Boutan, Curtius, Philippson, Frazer κ.ά. Ο λόγος θα πρέπει να αποδοθεί στο γεγονός ότι η περιοχή αυτή μέχρι και σχετικά πρόσφατα ήταν απομονωμένη και δύσκολα προσβάσιμη, χωρίς οργανωμένο οδικό δίκτυο.
Στα πλαίσια ερευνών στην Τριφυλία το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο (DAI) επισκέφτηκε τον αρχαιολογικό χώρο στα έτη 2008- 9.
Η ακρόπολη του Γαρδικίου αναφέρετε στον Οδηγό Αρχαιοτήτων αρχαίας Τριφυλίας νυν Ολυμπίας του Νικ. Γιαλούρη του 1973.[5]
Την δεκαετία του 1980 το Βρεστό επισκέφτηκε ο W. Kendrick Pritchett[6] στην έρευνά του στην Τριφυλία και την προσπάθεια ταύτισης των αρχαίων πόλεων της περιοχής οι οποίες μνημονεύονται από τον Πολύβιο σε σχέση με την εισβολή του Μακεδόνα βασιλιά Φιλίππου Β΄ στην περιοχή κατά τη διάρκεια του Συμμαχικού πολέμου (-220/ -217).
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι η αρχαία αυτή πόλις διέφυγε της προσοχής των περιηγητών Leake, Gell, Dodwell, Boutan, Curtius, Philippson, Frazer κ.ά. Ο λόγος θα πρέπει να αποδοθεί στο γεγονός ότι η περιοχή αυτή μέχρι και σχετικά πρόσφατα ήταν απομονωμένη και δύσκολα προσβάσιμη, χωρίς οργανωμένο οδικό δίκτυο.
Στα πλαίσια ερευνών στην Τριφυλία το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο (DAI) επισκέφτηκε τον αρχαιολογικό χώρο στα έτη 2008- 9.
Tα ερείπια της αρχαίας πόλης εντοπίζονται στο λόφο Γαρδίκι, 200 μέτρα Α από το χωριό του Βρεστού. Ο μεγάλος λόφος του Γαρδικίου έχει οβάλ σχήμα και φτάνει σε ύψος το 610μ. Από Α, Β και Δ έχει απότομες πλαγιές ενώ μόνο από τα Ν υπάρχει πρόσβαση στο λόφο από ένα διάσελο, ύψους 580μ., που ενώνει το Γαρδίκι με τις Α παραφυάδες του βουνού τις Μίνθης. Φυσικά οχυρός και τοποθετημένος στην Β πλευρά των παραφυάδων τις Μίνθης το Γαρδίκι είχε στρατηγική σημασία αφού ήλεγχε την πεδιάδα του Διάγωντα ποταμού στα Β.
Η αρχαία πόλη του Βρεστού είχε οπτική επαφή με την αρχαία Αλίφειρα στα ΒΑ και την ακρόπολη της Πλατιάνας στα ΒΔ και ήλεγχε την κύρια ορεινή διάβαση από τα Δ και την περιοχή της Πλατιάνας προς Α και την περιοχή του Λεπρέου.
Στους δυτικούς πρόποδες του βουνού, Β από το χωριό, υπάρχει ένα ευρύ βαθούλωμα στο έδαφος, το οποίο είναι ιδιαίτερα πλούσιο σε νερό και έχει πλούσια βλάστηση. Σήμερα καλλιεργείται ως επί το πλείστο με κήπους και οπωροφόρα δέντρα.
Όπως ήδη αναφέραμε η περιγραφή του E. Meyer[4] παραμένει μέχρι και σήμερα η μόνη δημοσίευση για τον αρχαιολογικό χώρο και από την οποία αντλούμε τα περισσότερα στοιχεία.
Η αρχαία ακρόπολη βρίσκεται στο μεγάλο πλάτωμα του λόφου του Γαρδικίου και έχει μήκος 500μ. στο άξονα Β.- Ν. και 200μ. περίπου στον άξονα Α.-Δ . Στην περιοχή αυτή υπάρχει πλήθος κατασκευών. Σε πολλά σημεία έχει χρησιμοποιηθεί αρχαίο οικοδομικό υλικό για την κατασκευή ανδήρων ενώ σε άλλα σημεία φαίνεται να υπάρχουν αρχαίες κατασκευές και σπίτια στην αρχική τους θέση.
Το τείχος της πόλης είναι ευδιάκριτο σε αρκετά σημεία. Εντοπίζεται στο Ν υψηλό διάσελο απ΄όπου κατεβαίνει από τις πλαγιές και περικυκλώνει τον λόφο. Σε αρκετά σημεία εντοπίζονται οι αμυντική πύργοι της ακρόπολης, κάποιοι από τους οποίους σώζονται μέχρι και σήμερα σε καλή κατάσταση.
Ό E. Meyer αναφέρει ότι τείχη της πόλης είναι κατασκευασμένα με πελεκημένους δόμους σύμφωνα με την "πολυγωνική τεχνική" και θα πρέπει να θεωρούνται αρχαιότερα από αυτά της ακρόπολης της Πλατιάνας.
Ολόκληρη η ακρόπολη είναι διάσπαρτη με πλήθος κεραμικών αποτμημάτων τα οποία ο E. Meyer χρονολογεί από τους Αρχαϊκούς έως τους Αυτοκρατορικούς χρόνους.
Στην ΒΑ πλευρά τις ακρόπολης ο Meyer αναφέρει ότι υπάρχει κοίλωμα που δεν αποκλείετε να ανήκε στο θέατρο της αρχαίας πόλης. Ο Τσελάλης στην περιγραφή του αναφέρει την ύπαρξη θεάτρου ενώ η εύρεση πολλών λίθινων ειδωλίων που υπάρχουν σε δεύτερη χρήση στα χωράφια γύρω από την ακρόπολη συνηγορεί σε μια τέτοια υπόθεση.
O Meyer αναφέρει ότι λίγο πιο βόρεια, ένα μεγαλύτερο πεζούλι συγκρατείται από έναν ιδιαίτερα καλοδιατηρημένο, μεγάλο, ψηλό τοίχο από πολυγωνικούς ογκόλιθους, πάνω στον οποίο μερικοί τοίχοι από πλάκες είναι ακόμα κολλημένοι στο έδαφος. Σε αυτήν την ιδιαίτερα καλοχτισμένη βεράντα μπορεί να υπήρχε κάποιος ναός.
Στους δυτικούς πρόποδες του νότιου διάσελου, έξω από τα τείχη, πρόχειρες ανασκαφές από ντόπιους έχουν αποκαλύψει μεγάλους, χονδρικά επεξεργασμένους ασβεστολιθικούς λίθους. Αμέσως δίπλα τους βρίσκονται μερικοί ογκόλιθοι, οι οποίοι είναι βαριά κατακερματισμένοι και χτυπημένοι και αποκαλύπτουν μια ανάγλυφη επεξεργασία στην επιφάνειά τους. Στα καλύτερα διατηρημένα από αυτά τα θραύσματα μπορεί κανείς να δει μια κυκλική ανάγλυφη όψη, η οποία είναι ελαφρώς ανυψωμένη και ξεκινάει από μια οριακή γραμμή και υψώνεται αισθητά προς το εσωτερικό. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι πρόκειται για ογκόλιθους που μοιάζουν με μετόπη που παλαιότερα ήταν διακοσμημένοι με ανάγλυφα με τη μορφή στρογγυλών ασπίδων.
Δίπλα, μια βάση στήλης είναι χτισμένη σε έναν τοίχο αγρού. Από το ίδιο νότιο διάσελο προέρχεται μια επιτύμβια στήλη από λευκό ασβεστόλιθο, που έχει μόνο μία λέξη:
χαίρ[ε
Η πέτρα έχει ακόμα την παλιά της επιφάνεια στο πάνω και στο κάτω μέρος, αλλά είναι σπασμένη αριστερά και δεξιά, έτσι ώστε να υπήρχε ακόμα ένα όνομα στην πέτρα. Σύμφωνα με τον τύπο χαίρ[ε , η επιγραφή είναι των Ελληνιστικών ή Ρωμαϊκών χρόνων. Ο τύπος της γραμματοσειράς παραπέμπει στον -1ο αιώνα περίπου.
Στο χωριό ο Meyer αναφέρει ότι του έδειξαν ένα πήλινο μέτωπο ρωμαϊκών χρόνων με κεφάλι Μέδουσας, πλάτος 0,215μ., ύψος 0,13μ. Τα μαλλιά της είναι δεμένα πάνω από το μέτωπό της και πέφτουν σε χοντρές κοτσίδες και στις δύο πλευρές. Ο πηλός έχει χρώμα κόκκινο και είναι λεπτόκοκκος. Επίσης στο χωριό είδε πολυάριθμα νομίσματα, συμπεριλαμβανομένων νομισμάτων των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων, ελληνιστικών νομισμάτων της Αρκαδικής Συμμαχίας και της Μεσσήνης, και βυζαντινά νομίσματα.
20 λεπτά κάτω από το χωριό στο δρόμο για τον Λόγγο στο πεζούλι του σπιτιού του Νικολάου Αδαμόπουλου υπάρχει μια αρχαία επιγραφή. Βρέθηκε πολύ κοντά σε μια σειρά από πέτρες κολλημένες στο χωράφι ανάμεσα στο σπίτι και τα ερείπια μιας εκκλησίας του Αγίου Αποστόλου λίγα μέτρα κάτω από το σπίτι. Η πέτρα είναι αποκομμένη στο κάτω μέρος, οι πλευρικές άκρες διατηρούνται, αλλά η δεξιά πλευρά είναι πιο βαριά χτυπημένη και αποκομμένη, ύψος 0,395μ., πλάτος 0,49μ., πάχος 0,11μ.
Κάτω από το πάνω χείλος, μια επίπεδη ράβδος διατρέχει την πέτρα. Στον εμπροσθότυπο φέρει επιγραφή πέντε γραμμών με υπολείμματα έκτης γραμμής. Ύψος γραμμάτων 2 έως 5εκ.
Ελαφίνα
Δημόκριτος
Χαρίδαμος Χοιρίδιον
Π]όλλιχος
5
Είναι μια λίστα ονομάτων, όπου δυστυχώς λείπουν οι καταλήξεις εκτός από την πρώτη γραμμή. Έχουν προστεθεί όλα στην ονομαστική παραπάνω. Σύμφωνα με το σχήμα των γραμμάτων, η επιγραφή χρονολογείται γύρω στον -2ο αιώνα.[7]
Σημαντικά στοιχεία για τις αρχαιότητες του Βρεστού παραθέτη ο Αγησίλαος Α. Τσέλαλης:
Στη θέση Λαδικάκι τοῦ χωριοῦ Βρεστού, στο λόφο πού τόν διασχίζει o δρόμος Ανδριτσαίνης-Φαναρίου- Ζαχάρως, εἶναι τά ἐρείπια τῶν τειχῶν της, τοῦ ὡραίου θεάτρου της, ναῶν καί οἰκοδομημάτων. Στη θέση «Παναγιά» καί σέ ἀπόσταση 15' ἀπό τήν τελευταία οἰκία τοῦ Βρεστοῦ, καί 20' ἀπό τίς ὄχθες τοῦ Διάγοντος (κτήμα Γ. Γεωργακοπούλου) είναι καταφανῆ ἐρείπια ἀρχαίου μεγάλου ναοῦ δωρικοῦ, περίπτερου. Πολλά ἀπό τά λαξευτὰ ἀρχιτεκτονικά μέλη του είναι όρθια στις θέσεις τους καί ἄλλα στον περίγυρο. Στο σηκό τοῦ ἀρχαίου ναοῦ ἦταν κτισμένη βυζαντινή εκκλησία τῆς Παναγίας. Στήν ἴδια θέση έκτισαν οἱ Βρεστοβίτες το 1880 νέα έκκλησία. Στους τοίχους της είναι εντειχισμένοι ἀκέραιοι καί ἄθικτοι πολλοί λαξευμένοι λίθοι τοῦ ἀρχαίου ναοῦ καί στή θέση τῆς Αγίας Τραπέζης μικροί κιονίσκοι ἀπό πωρόλιθο. Στα ὑπέρθυρα εἶναι ἐντοιχισμένα κομμάτια κιονοκράνων ἀπό κογχιλιάτη, πώρινο καί γρανίτη λίθο.
Από παληά παράδοση οι κάτοικοι ἐδῶ πιστεύουν ότι στο προαύλιο τῆς ἐκκλησίας εἶναι χωμένη ἀργυρῆ καμπάνα τοῦ παληοῦ βυζαντινοῦ ναοῦ τῆς Παναγίας. Από πρόχειρη ανασκαφή ἀπεκαλύφθησαν στο προαύλιο τῆς νέας ἐκκλησίας τρεῖς συνεχόμενοι θολωτοί κτιστοί ὁμαδικοί τάφοι μέ ὀστᾶ καί κρανία τριάντα σκελετών.
Σε απόσταση 500μ. ἀπό τή θέση αὐτή, στη θέση «Αγιοθανάσης» και «Αγιοι Απόστολοι» εἶναι ἐρείπια ἀρχαίων οἰκοδομημάτων. Ἡ ἐπιμελημένη λάξευσις τῶν λίθων πού φαίνονται στο χώρο δείχνουν ὅτι ἐδῶ ἦσαν ἄλλοι ναοί.
Στο μικρό λόφο Αγιος Ηλίας, ἀπέναντι ἀπό τήν «Παναγία» εἶναι ἄλλα ἴχνη ἀρχαίου ναοῦ. Ερείπια αρχαίων κτισμάτων εἶναι καί στίς θέσεις Κλῆμα καί «Ζόρια», πρός τό χωριό Μυρώνεια (Μπάρτζελη).
Μέσα στο χωριό Βρεστό, μεταξύ τῶν σπιτιῶν τῶν Δ. Αδαμοπούλου καί Νικ. Αναστασοπούλου, είναι θαυμάσια πελεκημένοι λίθοι καί μέλη πολλά ἀρχαίου ναοῦ. Ἐδῶ ἦταν βυζαντινή εκκλησία «Αγιοι Ταξιάρχαι»
Στο λόφο Γαρδίκι ἤ Μειντάνι εἶναι ἐρείπια τῆς ἀκροπόλεως καί τῶν οἰκοδομημάτων τῆς ἀρχαίας πόλεως τῶν Τυπανέων.
Πολλά ἀρχαιολογικά αντικείμενα εὑρέθησαν στην περιοχή τοῦ Βρεστοῦ, εἰδώλια, ἀγγεῖα, όστρακα. Μερικά είναι στο μικρό τοπικό μουσείο τῆς Δημοσίας Βιβλιοθήκης Ανδριτσαίνης, (Συλλογή Αγησ. Τσέλαλη).
Το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο (DAI) επισκέφτηκε την αρχαία ακρόπολη στα έτη 2008- 9.[8] Πραγματοποίησε επιφανειακή έρευνα ενώ το σχεδόν στρογγυλό τείχος της πόλης και όλη η αρχιτεκτονική ορατή πάνω από το έδαφος στην εσωτερική περιοχή της πόλης καταγράφηκε σε κλίμακα 1:1000. Στο περιμετρικό τείχος της πόλης αναφέρουν την ύπαρξη 11 αμυντικών πύργων. Οι πύργοι είναι ορθογώνιοι με εξαίρεση έναν στρογγυλό στην Β πλευρά.
Στην περιοχή εντός των τειχών, βρέθηκαν πολλά χονδροειδή σκεύη, ελάχιστα εκλεκτά σκεύη και ένα θραύσμα πήλινης ψησταριάς.
Εις αγρόν ιδιοκτησίας Σπυρ. Κ. Θανάσουλα, κείμενον εις θέσιν Γκαρδίκι, επεσημάνθησαν όστρακα ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, καθώς και διαλελυμέναι θεμελιώσεις αρχαίου οικοδομήματος.[9]
Η ακρόπολη έχει κηρυχθεί και επίσημα αρχαιολογικός χώρος από το 1981[10], χωρίς ωστόσο να έχει γίνει μέχρι σήμερα κάποια επίσημη αρχαιολογική έρευνα.
Η ακρόπολη έχει κηρυχθεί και επίσημα αρχαιολογικός χώρος από το 1981[10], χωρίς ωστόσο να έχει γίνει μέχρι σήμερα κάποια επίσημη αρχαιολογική έρευνα.
Ταφικά μνημεία
Κατά τη διαπλάτυνση του επαρχιακού δρόμου Βρεστού- Ανδρίτσαινας, που περνά από το χωριό Κορμπά Χάνια, στη δεξιά πλευρά για τον ερχόμενο από Βρεστό και σε απόσταση 1 χλμ. περίπου από το χωριό, στη θέση Γαρδίκι, βρέθηκε μισοκατεστραμμένος κτιστός θηκοειδής τάφος, πλ. 0,45μ. και μήκ. 1,90μ., που περιείχε ακτέριστη «εκτάδην» ταφή καλά διατηρημένη και με το κρανίο προς τα νότια.
Ο τάφος βρίσκεται σε απόσταση 7μ. περίπου και ανατολικά δύο άλλων όμοιων τάφων, που είχαν ερευνηθεί από την Εφορεία Αρχαιοτήτων το 1980, και σε επίπεδο 1μ. περίπου χαμηλότερα από αυτούς. Οι μακρές πλευρές του είναι χτισμένες από τρεις σειρές πλακωτών ακατέργαστων λίθων, ενώ η βόρεια στενή πλευρά του φραζόταν από πλακοειδή ακατέργαστο πωρόλιθο. Η νότια στενή πλευρά βρέθηκε λαξευμένη στο φυσικό πορώδες πέτρωμα της περιοχής. Η οροφή του τάφου αποτελούνταν από πέντε ορθογώνιες πωροπλίνθους.[11]
Το 2011 στη θέση «Άγιοι Ταξιάρχες» αποκαλύφθηκε κατεστραμμένο και συλημένο ταφικό μνημείο. Εντός των ταφικών θηκών υπήρχε ταφή με κατεύθυνση από ανατολή προς δύση, συνοδευόμενη από χάλκινο δαχτυλίδι, του -12ου αι. Στη δυτική πλευρά του ταφικού μνημείου αποκαλύφθηκαν τρεις συλημένοι κιβωτιόσχημοι τάφοι.[12]
Η ταύτιση της αρχαίας πόλης
Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει ταύτιση για την αρχαία πόλη του Βρεστού. Αν και η σύγχρονη έρευνα συνδέει την ακρόπολη του Βρεστού αλλά και των δύο άλλων σημαντικών αρχαιολογικών χώρων στην περιοχή, την ακρόπολη της Πλατιάνας και τον αρχαιολογικό χώρο της Τρυπητής με της αρχαίες Τριφυλιακές πόλεις Έπιον, Τυπανέαι και Ύπανα, ωστόσο δεν υπάρχει αντίστοιχη ταύτιση.
Ο E. Meyer πρότεινε την ταύτιση με την Ομηρική πόλη Πτελεόν[13] στηριζόμενος στην περιγραφή του Στράβωνα[14] και στο γεγονός ότι στην περιοχή υπήρχε χωριό με την ονομασία Φτελιά[15].
Η άποψη δεν φαίνεται να υιοθετήθηκε αφού ο Hope Simpson φαίνεται να την απορρίπτει[16]. Ωστόσο η εύρεση Μυκηναϊκών τάφων στην θέση «Άγιοι Ταξιάρχες» δεν αποκλείει την ύπαρξη στην περιοχή Μυκηναϊκής εγκατάστασης ή πολίσματος.
Ο W. Kendrick Pritchett[3] ερευνώντας την τοπογραφία της περιοχής και προσπαθώντας να αναγνωρίσει το αρχαίο τοπικό οδικό δίκτυο σε συνάρτηση με την περιγραφή του Πολύβιου[17] για την εισβολή του Μακεδόνα βασιλιά Φιλίππου Β΄ στην περιοχή κατά τη διάρκεια του Συμμαχικού πολέμου (-220/ -217) προτείνει την ταύτιση: Βρεστό= Τυπανέαι, Τρυπητή= Έπιον, και Πλατιάνα= Ύπανα.
Το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο (DAI) προτείνει την ταύτιση με το Πτελεόν.
"Αριστομένης ο Μεσσήνιος"
Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει ταύτιση για την αρχαία πόλη του Βρεστού. Αν και η σύγχρονη έρευνα συνδέει την ακρόπολη του Βρεστού αλλά και των δύο άλλων σημαντικών αρχαιολογικών χώρων στην περιοχή, την ακρόπολη της Πλατιάνας και τον αρχαιολογικό χώρο της Τρυπητής με της αρχαίες Τριφυλιακές πόλεις Έπιον, Τυπανέαι και Ύπανα, ωστόσο δεν υπάρχει αντίστοιχη ταύτιση.
Ο E. Meyer πρότεινε την ταύτιση με την Ομηρική πόλη Πτελεόν[13] στηριζόμενος στην περιγραφή του Στράβωνα[14] και στο γεγονός ότι στην περιοχή υπήρχε χωριό με την ονομασία Φτελιά[15].
Η άποψη δεν φαίνεται να υιοθετήθηκε αφού ο Hope Simpson φαίνεται να την απορρίπτει[16]. Ωστόσο η εύρεση Μυκηναϊκών τάφων στην θέση «Άγιοι Ταξιάρχες» δεν αποκλείει την ύπαρξη στην περιοχή Μυκηναϊκής εγκατάστασης ή πολίσματος.
Ο W. Kendrick Pritchett[3] ερευνώντας την τοπογραφία της περιοχής και προσπαθώντας να αναγνωρίσει το αρχαίο τοπικό οδικό δίκτυο σε συνάρτηση με την περιγραφή του Πολύβιου[17] για την εισβολή του Μακεδόνα βασιλιά Φιλίππου Β΄ στην περιοχή κατά τη διάρκεια του Συμμαχικού πολέμου (-220/ -217) προτείνει την ταύτιση: Βρεστό= Τυπανέαι, Τρυπητή= Έπιον, και Πλατιάνα= Ύπανα.
Το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο (DAI) προτείνει την ταύτιση με το Πτελεόν.
Βιβλιογραφία και πηγές:
[1] Ιωάννου Σ. Σαρρή: "Τά κάστρα των Σκορτών Αράκλοβον καί Άγιος Γεώργιος". AE 1934-1935
[2] Αγησίλαος Α. Τσέλαλης: Ολυμπιακά, Ιστορία- Αρχαιολογία- Λαογραφία- Τέχνη και Ζωή της Ολυμπίας. 1952- 4
[2] Αγησίλαος Α. Τσέλαλης: Ολυμπιακά, Ιστορία- Αρχαιολογία- Λαογραφία- Τέχνη και Ζωή της Ολυμπίας. 1952- 4
[3] Νικόλαος Γιαλούρης, Πρακτικά της Αρχαιολογικής Εταιρείας 1955
[4] E. Meyer, Neue peloponnesische Wanderungen (Bern, 1957).
[5] Νικ. Γιαλούρη. Οδηγός Αρχαιοτήτων αρχαίας Τριφυλίας νυν Ολυμπίας. (online)
Βρεστός (Πτελέα;): Στις ΝΑ παραφυάδες τοῦ βουνοῦ Μίνθη. Σὲ πλάτωμα μὲ ἄφθονα νερὰ καὶ πλούσια βλάστηση, Α. τοῦ χωριοῦ Βρεστός σώζονται τὰ ἐρείπια αρχαίας πόλης: Ερείπια σπιτιῶν, δημοσίων κτιρίων καὶ θεάτρου. Τὰ τείχη τῆς πόλης μὲ τοὺς πύργους τους σώζονται σὲ πολλὰ τμήματα καὶ σὲ ἀρκετὸ ὕψος, περικλείοντας ἔκταση 500Χ 200μ. Αλλα κτίρια ἔχουν ἐπισημανθῆ ἐξωτερικὰ τοῦ τείχους σὲ πολλὰ μέρη καὶ ἀρκετή ἔκταση. Αφθονα ἐξ ἄλλου εἶναι τὰ διάσπαρτα ἀρχιτεκτονικά μέλη καὶ ἄλλα, κτισμένα σὲ ἀναλημματικούς τοίχους νεωτέρων χρόνων, καθὼς καὶ ὄστρακα καὶ ἄλλα κινητά ευρήματα Α μέχρι Ρ χρόνων. Τὰ ἐρείπια αὐτὰ ταυτίζει ὁ Ε. Meyer μὲ τὴν ἀρχαία πολίχνη Πτελέα.
Γιὰ νὰ πᾶμε στὸ χωριὸ αὐτὸ ξεκινοῦμε ἀπὸ τὴν κωμόπολη Κρεστένων καὶ στὴ δημοσία ὁδὸ Κρεστένων- Ανδριτσαίνης προχωροῦμε περὶ τὰ 30 περίπου χιλιόμετρα μέχρις ὅτου φθάσουμε στον καινούργιο οἰκισμό Λεύκη (Χάνια Κορμπᾶ). Στὸ σημεῖο τοῦ νέου οικισμοῦ θὰ στρίψουμε πρὸς τὰ κάτω καί, δεξιὰ καὶ μὲ χωματόδρο με καλά διατηρούμενο, φθάνουμε ὕστερα ἀπὸ ἓξ περίπου χιλιόμετρα στὸ προαναφερόμενο χωριό.
[6] W. Kendrick Pritchett, Studies in Ancient Greek Topography VI (U.California press 1989)
[7] Οι Επιγραφές του Βρεστού: J. and L. Robert, REG 71 1958, 249. SEG 16.281- 282.
[8] DAI. Ετήσια Έκθεση 2008 και 2009
[9]ΑΔ 23 1968, σελ. 162
[10]ΥΑ ΥΠΠΕ/ΑΡΧ/Α1/Φ07/50669/1686/4-9-1981 - ΦΕΚ 781/Β/29-12-1981, Τίτλος ΦΕΚ Χαρακτηρισμός αρχαίας Ακροπόλεως στην Kοινότητα Bρεστού του Nομού Hλείας, ως αρχαιολογικού χώρου. Κείμενο ''Kηρύσσουμε ως αρχαιολογικό χώρο την Aκρόπολη με τα τείχη ανατολικά της Kοινότητας Bρεστού και στο λόφο Γαρδίκι, του Nομού Hλείας, όπως αυτός σημειώνεται στο τοπογραφικό διάγραμμα που δημοσιεύεται, και με ζώνη προστασίας 1.000 μέτρων, προκειμένου να προστατευθούν τα ερείπια και τα νεκροταφεία της αρχαίας πόλεως''.
[11]ΑΔ 39 1984 σελ. 78
[11]ΑΔ 39 1984 σελ. 78
[12]Ενημερωτικό φυλλάδιο για το έργον της Ζ΄ ΕΠΚΑ για τα έτη 2010 και 2011.
[13]" Όσοι εκαρπούντο την Πύλο και την ποθητή Αρήνη και το Θρύον, κοντά στου ποταμιού του Αλφειού το πέρασμα και το καλόχτιστο Αιπύ, και τον Κυπαρισσήεντα και την Αμφιγένεια κατοικούσαν, και την Πτελεόν και το Έλος και το Δώριον... Αρχηγός αυτών ήταν ο Γερήνειος Νέστωρ ο αρματομάχος. Στις διαταγές του αρμένιζαν στην γραμμή ενενήντα βαθουλά καράβια." Ιλιάδα Β΄ στιχ. 591- 602 (μεταφρ. εκδόσεις Πάπυρος)
[13]" Όσοι εκαρπούντο την Πύλο και την ποθητή Αρήνη και το Θρύον, κοντά στου ποταμιού του Αλφειού το πέρασμα και το καλόχτιστο Αιπύ, και τον Κυπαρισσήεντα και την Αμφιγένεια κατοικούσαν, και την Πτελεόν και το Έλος και το Δώριον... Αρχηγός αυτών ήταν ο Γερήνειος Νέστωρ ο αρματομάχος. Στις διαταγές του αρμένιζαν στην γραμμή ενενήντα βαθουλά καράβια." Ιλιάδα Β΄ στιχ. 591- 602 (μεταφρ. εκδόσεις Πάπυρος)
[14]Ο Στράβων στα Γεωγραφικά του (C 350, 25) αναφέρει ότι ο Πτελεός κτίστηκε από εποίκους που ήρθαν από τη Θεσσαλία, τους Λαπίθες με αρχηγό τον Νηλέα, και ονομάστηκε έτσι από την ομώνυμη πόλη Πτελεό της Θεσσαλίας. Στα χρόνια του Στράβωνα το Πτελεόν είχε ήδη ερημωθεί. Στην εποχή του γράφει υπήρχε δρυμώδες χωρίον ακατοίκητον, Πτελεάσιον καλούμενον.
[15]Η Πτελέα είναι οικισμός που βρίσκεται 4 χλμ στα Β.Α.
[16]R. Hope Simpson and J.F. Lazenby, The Catalogue of the Ships in Homer's Iliad (Oxford 1970)
[17]Πολύβιου Ιστορίαι Δ, 77.
[15]Η Πτελέα είναι οικισμός που βρίσκεται 4 χλμ στα Β.Α.
[16]R. Hope Simpson and J.F. Lazenby, The Catalogue of the Ships in Homer's Iliad (Oxford 1970)
[17]Πολύβιου Ιστορίαι Δ, 77.
