Θαλαμωτός τάφος Πύλας

Ύστερα από υπόδειξη του Β. Κυριακόπουλου, κατοίκου Πύλας, ο οποίος μάλιστα παρέδωσε στην Εφορεία γραπτό φευδόστομο αμφορέα της YEIII περιόδου, διενεργήσαμε ανασκαφή στο αγρόκτημα του Ν. Καστόρα στην περιοχή της Πύλας, όπου υπάρχει θαλαμωτός μυκηναϊκός τάφος. 
Ο τάφος έχει προσανατολισμό Β- Ν, με είσοδο προς Ν. Το μεγαλύτερο μέρος της νότιας πλευράς του μαζί με τη θύρα και την πρόσοψη έχει καταστραφεί κατά τη διάρκεια διαμορφώσεων που έγιναν προ 25ετίας στο αγρόκτημα.

Ο ταφικός θάλαμος έχει κάτοψη ελλειψοειδή ακανόνιστη με μεγίστη διάμετρο 3 και ελάχιστη 2μ,, ενώ το ύψος του τάφου είναι 1,72μ. Η ξερολιθιά που έφραζε τη θύρα του τάφου είναι χτισμένη με άμορφους λίθους και σώζεται σε ύψος 0,90, μέγιστο πλάτος 0,75 και πάχος 0,60μ. Η επίχωση στο θάλαμο είχε ύψος 1μ. περίπου και ήταν διαταραγμένη. 
Στη νοτιοανατολική πλευρά του θαλάμου βρέθηκαν τρία αλάβαστρα, τρεις κύλικες ακόσμητες, ένα φλασκί με γραπτή διακόσμηση, μία υδρία και ένα σφονδύλι από στεατίτη. 
Στη βόρεια πλευρά του βρέθηκαν τρία κρανία, θραύσματα οστών και ένα αμφοροειδές αγγείο, ενώ στη νοτιοδυτική πλευρά του υπήρχε μία μόνωτη κύλικα με γωνιώδες περίγραμμα και άλλη μία κύλικα ανεστραμμένη. 
Στο δυτικό τοίχωμα του θαλάμου βρέθηκε μικρό ψευδόστομο αγγείο. Εντοπίστηκαν επίσης όστρακα, αποσαθρωμένα οστά και λείψανα δύο κρανίων. Στο δάπεδο του θαλάμου υπήρχαν δύο λάκκοι. 
Ο μεγαλύτερος στη νοτιοδυτική πλευρά (διαστ. 0,80Χ 0,60 και βάθ. 0,10μ.), έχει σχήμα ωοειδές και προσανατολισμό Α- Δ. Κατά τον καθαρισμό του συνελέγησαν λείψανα οστών, δύο κρανία, ένα κωνικό σφονδύλι από στεατίτη και αρκετές ψήφοι από φαγεντιανή και υαλόμαζα διαφόρων σχημάτων. 
Ο δεύτερος λάκκος (διαστ. 0,30Χ 0,35 και βάθ. 0,13μ.) βρέθηκε στη βόρεια-βορειοανατολική πλευρά του θαλάμου και περιείχε μόνο μηριαία οστά και ένα κρανίο.
Ο θαλαμωτός τάφος πιθανούς ανήκει σε μια συστάδα μυκηναϊκών τάφων ανοιγμένων κατά μήκος της βόρειας πλευράς του ίδιου αγροκτήματος.

Τα ταφικά έθιμα της περιοχής της Πύλας, όπως διαφαίνεται από το ανασκαφικό υλικό του ομώνυμου θαλαμωτού τάφου, ακολουθούσαν σε γενικές γραμμές τα έθιμα των νεκροταφείων της Πυλίας και των Ελληνικών. 
Ανακομιδές αποτελούμενες κυρίως από μηριαία οστά και αγγεία της ΥΕ ΙΙΙΑ περιόδου είχαν διεξαχθεί στην περιφέρεια του τάφου. Τα οστά ήταν αμελώς σαρωμένα προς τα τοιχώματα του θαλάμου, εκτός από τα οστά της ανακομιδής στη ΒΑ πλευρά του ταφικού θαλάμου τα οποία είχαν τοποθετηθεί με επιμέλεια και τάξη. 
Ανακομιδή είχε επίσης διεξαχθεί σε λάκκο ελλειψοειδούς σχήματος ανοιγμένο στην αριστερή πλευρά της εισόδου και παράλληλα προς τον κατά πλάτος άξονα του τάφου. Ο λάκκος περιείχε δύο κρανία μαζί με μεγάλο αριθμό οστών, κυρίως μηριαίων, καθώς και ψήφους φαγεντιανής.
Τους νεκρούς του τάφου συνόδευαν αγγεία επαλείψεως (αλάβαστρα, ψευδόστομοι αμφορίσκοι, φλασκί), αγγεία σερβιρίσματος και πόσεως (υδρία, ανοικτό αμφοροειδές αγγείο, κύλικες) καθώς και κοσμήματα.

Βιβλιογραφία:
Α.Δ. 56-59 (2001-2004) σελ 435

Τα ευρήματα του Θαλαμωτού τάφου Πύλας

Ακέραιο κυλινδρικό αλάβαστρο (ΑΕ 6703). Κυλινδρικό σώμα με επικλινή ώμο (FS 94). Λαιμός κοντός με απεστρογγυλευμένο χείλος. Λαβές οριζόντιες κυκλικής διατομής. Βάση ελαφρώς κυρτή. Ο λαιμός, το χείλος και οι λαβές ολόβαφες. Στο ύψος των ώμων κάθετα γραμμίδια (FM 64), διπλή ταινία στο κάτω μέρος του σώματος. Στην κάτω επιφάνεια της βάσης ομόκεντροι κύκλοι. Ελαφρές αποκρούσεις στο χείλος. Οι δύο λαβές αποκεκρουμένες. Munsell πηλού 7.5ΥR 7/4, βαφής 7.5ΥR 3/1 και με χρωματική διαβάθμιση 2.5 ΥR 6/8, 5/8. Ύψος 0.049μ., διάμ. χείλους 0.038μ., διάμ. βάσης. 0.068μ., ΥΕ ΙΙΙΑ2 (βλ.Mountjoy 1994, 79, FS 94).

Kυλινδρικό αλάβαστρο (FS 94), ακέραιο (ΜΚ 6704). Αποκρούσεις στο χείλος και στη μια λαβή. Σώμα κυλινδρικό με επικλινή ώμο. Στον ώμο τρεις οριζόντιες κυλινδρικής διατομής λαβές. Βάση ελαφρώς κυρτή. Λαιμός και λαβές ολόβαφοι. Στο ύψος των ώμων τριπλή κυματοειδή γραμμή. Στο κάτω μέρος του σώματος εννέα παράλληλες γραπτές ταινίες. Κάτω επιφάνεια βάσης ακόσμητη. Munsell πηλού 10YR 7/4, βαφής 5YR 3/3 και στο πιο ανοικτό 2.5YR 5/8. Ύψος 0.07μ., διάμ. βάσης 0.088μ., ΥΕ ΙΙΙΑ2 (βλ.Mountjoy 1994, 79, FS 94).

Kυλινδρικό αλάβαστρο (FS 94), ακέραιο (ΑΕ 6705). Σώμα κυλινδρικό με επικλινή ώμο. Λαιμός κοντός, ολόβαφος, χείλος επικλινές. Στον ώμο τρεις οριζόντιες, ολόβαφες, κυλινδρικής διατομής λαβές. Βάση ελαφρώς κοίλη. Στο ύψος του ώμου δικτυωτό (FM 57). Διπλή γραπτή ταινία μεταξύ λαιμού και γραπτής ζώνης του ώμου. Στο κατώτερο μέρος του σώματος διπλή γραπτή ταινία. Η κάτω επιφάνεια της βάσης ακόσμητη. Munsell πηλού 10ΥR 7/3, βαφής 7.5YR 2.5/1 και 5YR 5/6 με χρωματικές διαβαθμίσεις. Ύψος 0.085μ., διάμ. βάσης 0.107μ., ΥΕ ΙΙΙΑ2 (Mountjoy 1994, 79, FS 94)-ΥΕ ΙΙΙΒ1 (βλ.Mountjoy 1994, 106, FS 94).

Φλασκί ‘‘κάθετου τύπου’’ (FS 189) συγκολλημένο (ΑΕ 6708). Σώμα σφαιρικό, αποτελούμενο από δύο φιάλες. Λαιμός στενός, σχετικά υψηλός με επικλινές χείλος, λαβές επίπεδες, ολόβαφες με εξηρημένο τρίγωνο στην κορυφή τους. Βάση δακτυλιόσχημη. Ολόβαφα το χείλος και το άνω τμήμα του λαιμού. Στη βάση του λαιμού πλατιά ταινία. Στην κοιλιά κάθετοι ομόκεντροι κύκλοι, ενώ στις πλαϊνές μετόπες U-σχημο (FM 45). Munsell πηλού 5YR 6/6, επιφάνειας 7.5 ΥR 8/3, βαφής 7.5YR 3/2 (σκούρα απόχρωση) και 2.5YR 5/8 (ανοικτή απόχρωση). Ύψος 0.131μ., διάμ. βάσης 0.033μ., ΥΕ ΙΙΙΑ2 (βλ.Mountjoy 1994, 86, εικ. 95).

Ακέραιος ψευδόστομος αμφορέας μικρού μεγέθους (ΑΕ 6706). Αποκεκρουμένος ως προς το στόμιο, συγκολλημένος από πολλά τμήματα. Σώμα σφαιρικό. Ψεύτικος λαιμός κοίλος με πλαστική ταινία στη βάση του. Λαβές ολόβαφες μ’ ένα εξηρημένο τρίγωνο στην κορυφή τους. Πλήρης ολόβαφος κύκλος περιβαλλόμενος από γραπτή ταινία στο δίσκο των λαβών. Πλατιά ταινία στη βάση του λαιμού καθώς και στο χείλος και τη βάση της προχοής. Βάση δακτυλιόσχημη. Στο ύψος του ώμου ενάλληλα γραμμίδια αγκιστροειδή (FM 19). Στο σώμα ομάδες λεπτών γραμμών πλαισιωμένες από μονές πλατιές ταινίες. Munsell πηλού 5ΥR 6/6, βαφής 5ΥR 3/2 (σκούρα απόχρωση) και 2.5ΥR 5/8 ανοικτή απόχρωση. Ύψος 0.105μ., διάμ. βάσης 0.035μ., διάμ. σώματος 0.104μ., ΥΕ ΙΙΙΑ2 (Mountjoy 1994, 84, εικ. 93, FS 171).

Ακέραιο αμφοροειδές αγγείο. Τμήμα του χείλους αποκεκρουμένο και συγκολλημένο (ΑΕ 6714). Σώμα σφαιρικό, ελαφρώς απιόσχημο. Χείλος έξω νεύον, απεστρογγυλευμένο. Χείλος και λαιμός ελλειψοειδούς διατομής και ελαφρώς στρεβλωμένοι ως προς την κανονική διάμετρο. Η μία από τις δύο κάθετες λαβές τοποθετημένη σε ελαφρώς χαμηλότερο επίπεδο από την άλλη. Βάση επίπεδη. Στην εξωτερική επιφάνεια, στις λαβές και στο εσωτερικό του λαιμού ίχνη μελανής βαφής. Πηλός κιτρινόφαιος με σκουρόχρωμα εγκλείσματα. Munsell πηλού 5Υ 7/2, βαφής 10ΥR 3/1. Ύψος 0.145μ., μέγ. διάμ. χείλους 0.08μ., διάμ. βάσης 0.056μ., ΥΕ ΙΙΙΑ.

 Υδρία, συγκολλημένη και συμπληρωμένη (ΑΕ 6723). Σώμα σφαιρικό με ψηλό λαιμό, χείλος επικλινές. Στη βάση του λαιμού ελαφρώς έξεργος δακτύλιος. Χείλος επικλινές. Λαβή κάθετη πλαισιωμένη από δύο οριζόντιες κυκλικής διατομής λαβές στην κοιλιά. Βάση επίπεδη, με διαμπερής οπή έκκεντρα τοποθετημένη. Βαφή καστανή. Πλατιά ταινία στο λαιμό πλαισιώνεται από λεπτότερες. Λαιμός ολόβαφος εσωτερικά και εξωτερικά. Στο σώμα εννέα κάθετα παράλληλα πλαίσια πληρούμενα από γωνιώδη ενάλληλα γραμμίδια. Μεταξύ των πλαισίων στη βάση του λαιμού και του αγγείου ενάλληλα τόξα, εκ των οποίων το εξωτερικό φέρει στιγμές. Στις λαβές αντικρυστές ταινίες με κάθετα γραμμίδια. Στη βάση τρεις στενές γραπτές ταινίες. Munsell αλειφώματος 2.5 Υ 8/2, βαφής 10YR 3/1 (στο πιο σκούρο) και 10YR 5/4. Ύψος 0.174μ., διάμετρος χείλους 0.075μ., διάμετρος σώματος 0.148μ., διάμετρος βάσης 0.035μ., διάμετρος οπής βάσης 0.007μ. ΥΕ ΙΙΙΑ2/Β1.

Αβαφη μόνωτη κύλικα (FS 267). Σώμα τροπιδωτό, χείλος έξω νεύον, αποστρογγυλευμένο, λαβή επίπεδη, ελαφρώς υπερυψωμένη (ΑΕ 6709). Στέλεχος σχετικά χαμηλό, βάση επίπεδη με ελαφρά κοίλανση στο κέντρο της κάτω επιφάνειάς της. Munsell πηλού 2.5ΥR 6/2. Ύψος 0.111μ., διάμετρος χείλους 0.113μ., διάμετρος βάσης 0.068μ. ΥΕ ΙΙΙΑ2/Β1.

Δίωτη άβαφη κύλικα (FS 264), ελλιπής ως προς τη μια λαβή (ΑΕ 6710). Χείλος έξω νεύον, ελαφρώς απεστρογγυλευμένο. Σώμα βαθύ ημισφαιρικό. Λαβές κάθετες ταινιωτές. Βάση επίπεδη, με ελαφρά κοιλότητα στο κέντρο της κάτω επιφάνειας της. Απολεπίσεις στο χείλος, στη λαβή, στο σώμα και τη βάση. Το αγγείο στρεβλωμένο ελαφρώς ως προς την κανονική διάμετρο του χείλους του και ως προς τον κάθετο άξονά του. Munsell πηλού 10ΥR 7/3. Ύψος 0.152μ., μέγ. διάμ. χείλους 0.128μ., μέγ. διάμ. βάσης 0.077μ., ΥΕ ΙΙΙΑ2.

Ακέραιη, ακόσμητη, κυαθόμορφη κύλικα (goblet, FS 268), (ΑΕ 6712). Στο χείλος και σε τμήματα της βάσης αποκρούσεις. Χείλος ελαφρώς έξω νεύον, απεστρογγυλευμένο. Σώμα βαθύ, ημισφαιρικό. Στέλεχος πολύ χαμηλό. Λαβές κάθετες ταινιωτές. Βάση ελαφρώς κοίλη. Στην εξωτερική επιφάνεια εγχαράξεις από τον κεραμικό τροχό. Munsell πηλού 10R 6/8. Ύψος 0.115μ., διάμ. χείλους 0.125μ., διάμετρος βάσης 0.062μ., ΥΕ ΙΙΒ/ΙΙΙΑ1.

Έξι χάντρες από φαγεντιανή (ΑΕ 6715 α-στ), α) Χάνδρα από φαγεντιανή, χρώματος υπόλευκου, αμφικωνικού σχήματος (μήκων). Εγχαράξεις στην επιφάνεια από το ένα ως το άλλο άκρο της οπής ανάρτησης, διάμ. 0.017μ., πάχ. 0.009μ., διάμ. οπής ανάρτησης 0.003μ., β) Χάνδρα από φαγεντιανή υπόλευκου χρώματος, σχήμα μήκωνος αμφικωνικό. Στην επιφάνεια εγχαράξεις από το ένα ως το άλλο άκρο της οπής ανάρτησης. διάμετρος 0.011μ., πάχος 0.009 μ., διάμ. οπής ανάρτησης 0.003μ., γ) χάνδρα από φαγεντιανή υπόλευκου χρώματος και σφαιρικού σχήματος. Διάμ. 0.014μ., διάμ. οπής ανάρτησης 0,003μ., δ)Χάνδρα από φαγεντιανή, χρώματος υπόλευκου, σφαιρικού σχήματος. Διάμ. 0.017μ., πάχος 0.012μ., διάμ. οπής ανάρτησης 0.003μ., ε) Χάνδρα από φαγεντιανή, υπόλευκου χρώματος, σφαιρικού πεπιεσμένου σχήματος. Διάμ. 0.014μ., πάχ. 0.012μ., διάμ. οπής ανάρτησης 0.003μ. στ) Χάνδρα από φαγεντιανή, χρώματος υπόλευκου, κυλινδρικού σχήματος. Επιφάνεια με ιζήματα. Διάμ. 0.011μ., μήκ. 0.022 μ., διάμ. οπής ανάρτησης 0.003μ. ΥΕ ΙΙΙΑ-ΙΙΙΒ
107. Έξι χάνδρες από φαγεντιανή (ΜΚ 6716 α-στ), (Εικ. 596) α) Χάνδρα από φαγεντιανή, χρώματος κυανού του κοβαλτίου. Σχήμα κυλινδρικό. Η διάμετρος μειώνεται προς τα άκρα της οπής ανάρτησης. Εγχαράξεις στην επιφάνεια ως προς τον άξονά της. Μήκ. 0.015μ., μέγ. διάμ. 0.007μ., ελάχ. διάμ. 0.004μ., διάμ. οπής ανάρτησης 0.002μ., β) χάνδρα από φαγεντιανή, χρώματος κυανού του κοβαλτίου, ατρακτοειδούς σχήματος. Στις πλευρές εγχαράξεις, που δημιουργούν δύο ισοσκελή αντικριστά τρίγωνα, χωρίς σημείο επαφής ως προς τη βάση τους. Μήκ. 0.016μ., μέγ. πλάτ. 0.009μ., διάμ. οπής ανάρτησης 0.002μ., γ) χάνδρα από φαγεντιανή, χρώματος κυανού του κοβαλτίου, ατρακτοειδούς σχήματος. Στις πλευρές εγχαράξεις, που δημιουργούν δύο ισοσκελή αντικριστά τρίγωνα, χωρίς σημείο επαφής ως προς τη βάση τους. Μήκ. 0.017μ., μέγ. πλάτ. 0.009μ., διάμ. οπής ανάρτησης 0.002μ., δ) Χάνδρα από φαγεντιανή, χρώματος κυανού του κοβαλτίου, ατρακτοειδούς σχήματος (Εικ. 596). Στις πλευρές εγχαράξεις, που δημιουργούν δύο ισοσκελή αντικριστά τρίγωνα, χωρίς σημείο επαφής ως προς τη βάση τους. Μήκ. 0.017μ., μέγ. πλάτ. 0.011μ., διάμ. οπής ανάρτησης 0.002μ., ε) χάνδρα από φαγεντιανή, χρώματος κυανού του κοβαλτίου, ατρακτοειδούς σχήματος. Στις πλευρές εγχαράξεις, που δημιουργούν δύο ισοσκελή αντικριστά τρίγωνα, χωρίς σημείο επαφής ως προς τη βάση τους. Μήκος 0.016μ., μέγ. πλάτ. 0.009μ., διάμ. οπής ανάρτησης 0.002μ., στ) Χάνδρα από φαγεντιανή, χρώματος κυανού του κοβαλτίου, ατρακτοειδούς σχήματος. Στις πλευρές εγχαράξεις, που δημιουργούν δύο ισοσκελή αντικριστά τρίγωνα, χωρίς σημείο επαφής ως προς τη βάση τους. Μήκ. 0.016μ., μέγ. πλάτ. 0.009μ., διάμ. οπής ανάρτησης 0.002μ. ΥΕ ΙΙΙΑ-Β.
108. Χάνδρα από φαγεντιανή, χρώματος υπόλευκου (ΑΕ 6717). Σχήμα δισκοειδές (Εικ. 596). Στην περιφέρεια κάθετες εγχαράξεις. Επιφάνεια αποκεκρουμένη σε ένα σημείο. Διάμ. 0.022μ., πάχ. 0.006μ., διάμ. οπής ανάρτησης 0.003μ. ΥΕ ΙΙΙΑ-Β.