Η προϊστορική ακρόπολη του αγίου Χριστόφορου βρίσκεται 2,7 χλμ. ΝΑ από την πόλη των Φιλιατρών. Από τα Φιλιατρά ξεκινάει ο δρόμος προς τους Χριστιάνους ο οποίος έχει κατεύθυνση Α και μετά ΝΑ. Ο δρόμος ανεβαίνει τις πλαγιές από τους ψηλούς λόφους στα Α των Φιλιατρών και στα 2,7 χλμ. φτάνει σε υψόμετρο 200μ. Στο σημείο αυτό διασχίζει ένα διάσελο και μετά συνεχίζει στο οροπέδιο της Μώραινας.[1] Στα αριστερά του δρόμου υπάρχει μνημείο εκτελεσθέντων από τις δυνάμεις κατοχής ενώ στα δεξιά ένας χωματόδρομος οδηγεί προς Ν. όπου στα 30μ. και στην πλαγιά του γκρεμού υπάρχει ο ημισπηλαιώδης ναός του Αγίου Χριστόφορου.[1]
Την θέση πρώτοι εντόπισαν και ερεύνησαν οι Αμερικανοί αρχαιολόγοι William A. McDonald και Richard Hope Simpson οι οποίοι διενήργησαν επιφανειακές αρχαιολογικές έρευνες στην Μεσσηνία στην περίοδο 1961- 68.[2][3]
Η προϊστορική τοποθεσία καταλάμβανε μια μεγάλη περιοχή κοντά στην άκρη του γκρεμού με τρομερή θέα προς την πλατιά και εύφορη παράκτια πεδιάδα των Φιλιατρών. Η περιοχή κατοίκησης είναι περίπου. 300μ.Χ 150μ. με κατεύθυνση Β.- Ν. και αρχίζει περίπου 100μ. πίσω από την άκρη του γκρεμού.
Στα Β. του δρόμου υπάρχει πλαγιά με άνδηρα, όπου εντοπίζονται άφθονα κεραμικά αποτμήματα ενώ στο σημείο αυτό υπάρχουν μαντριά προβάτων. Στα 100μ. Ν. του δρόμου υπάρχει λοφίσκος που ονομάζεται "Μισόλακκα" όπου επίσης παρατηρείτε μεγάλη συγκέντρωση οστράκων. Η κεραμική συνεχίζει για 150μ. ΝΔ προς την άκρη του γκρεμού. Σχετικά με την κεραμική οι αμερικανοί αρχαιολόγοι αναφέρουν: "Sherding conditions are particularly favorable, since the fields are mostly ploughed but not intensively cultivated at present. Quality is generally good to excellent. There are many fragments of bases of kylikes and stemmed bowls, hollowed beneath and mainly LHIIIB, as well as long LHIII kylix stems, short-stemmed bowls, and a krater handle in white fabric. One large piece is the lower part of a fine deep LHIII bowl with streaky black monochrome paint. Coarse ware includes many pithos fragments in "oatmeal" fabric (one with raised band decorated with finger impressions) and jar handles, bases and rims in red and "oatmeal" fabrics. MH is represented by jar handles and carinated sides of bowls."
Η προϊστορική τοποθεσία καταλάμβανε μια μεγάλη περιοχή κοντά στην άκρη του γκρεμού με τρομερή θέα προς την πλατιά και εύφορη παράκτια πεδιάδα των Φιλιατρών. Η περιοχή κατοίκησης είναι περίπου. 300μ.Χ 150μ. με κατεύθυνση Β.- Ν. και αρχίζει περίπου 100μ. πίσω από την άκρη του γκρεμού.
Στα Β. του δρόμου υπάρχει πλαγιά με άνδηρα, όπου εντοπίζονται άφθονα κεραμικά αποτμήματα ενώ στο σημείο αυτό υπάρχουν μαντριά προβάτων. Στα 100μ. Ν. του δρόμου υπάρχει λοφίσκος που ονομάζεται "Μισόλακκα" όπου επίσης παρατηρείτε μεγάλη συγκέντρωση οστράκων. Η κεραμική συνεχίζει για 150μ. ΝΔ προς την άκρη του γκρεμού. Σχετικά με την κεραμική οι αμερικανοί αρχαιολόγοι αναφέρουν: "Sherding conditions are particularly favorable, since the fields are mostly ploughed but not intensively cultivated at present. Quality is generally good to excellent. There are many fragments of bases of kylikes and stemmed bowls, hollowed beneath and mainly LHIIIB, as well as long LHIII kylix stems, short-stemmed bowls, and a krater handle in white fabric. One large piece is the lower part of a fine deep LHIII bowl with streaky black monochrome paint. Coarse ware includes many pithos fragments in "oatmeal" fabric (one with raised band decorated with finger impressions) and jar handles, bases and rims in red and "oatmeal" fabrics. MH is represented by jar handles and carinated sides of bowls."
Οι William A. McDonald και Richard Hope Simpson καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι στην θέση αυτή υπήρχε πολύ σημαντική Προϊστορική εγκατάσταση που ήλεγχε την εύφορη παράκτια πεδιάδα αλλά και την συγκοινωνία με την ενδοχώρα και την περιοχή της Βάλτας.
Σημαντικά στοιχεία που αποδεικνύουν την σπουδαιότητα της Προϊστορικής θέσης του Αγίου Χριστόφορου παραθέτει ο Michael John Boyd.[4] Ο Βρετανός αρχαιολόγος στην θητεία του στο British School at Athens (1997-2005) βρήκε στα αρχεία της σχολής απόκομμα της εφημερίδας "Ριζοσπάστης" με ημερομηνία 11Οκτωβρίου 1984 που αναφέρει: "Σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα του -14ου και του -15ου αιώνα ήρθαν στο φως κατά τη διάρκεια εργασιών για τη διάνοιξη επαρχιακού δρόμου στην περιοχή του Αγίου Χριστόφορου κοντά στο Φιλιατρά. Η μελέτη που ακολούθησε τα πρώτα ευρήματα αποκάλυψε τμήμα κυκλώπειου τείχους και κυκλική κατασκευή που κατά πάσα πιθανότητα είναι θολωτός τάφος. Πιθανότατα έχει ανακαλυφθεί ολόκληρος οικισμός της μυκηναϊκής περιόδου." Όπως αναφέρει ο Boyd το ρεπορτάζ της εφημερίδας δεν μεταφέρει περαιτέρω πληροφορίες, ενώ άλλες αναφορές για τον αρχαιολογικό χώρο δεν υπάρχουν. Καταλήγει ότι ο Μυκηναϊκός οικισμός που αναφέρετε στο δημοσίευμα είναι πιθανότατα αυτός που επισκέφθηκαν οι McDonald και Simpson.
Ο Μυκηναϊκός οικισμός του Αγίου Χριστόφορου κηρύχθηκε επίσημα αρχαιολογικός χώρος το 1985.[5]
Δυστυχώς σήμερα δεν έχει απομείνει σχεδόν τίποτα από το Προϊστορικό πόλισμα του Αγίου Χριστόφορου αφού εργασίες με βαριά μηχανήματα στα χωράφια τον έχουν καταστρέψει σχεδόν ολοκληρωτικά. Μόνον στην Β πλευρά του δρόμου όπου αναφέρετε ότι συνεχίζει ο αρχαιολογικός χώρος δεν φαίνεται να υπάρχει έντονη ανθρώπινη παρέμβαση. Ωστόσο δεν ήταν δυνατή η επίσκεψη σ΄αυτό το σημείο.
"Αριστομένης ο Μεσσήνιος"
[1] Iωάννης Κακούρος: Βυζαντινά μνημεία της Μεσσηνίας. Άγιος Χριστόφορος Φιλιατρών: Σε απόσταση περίπου μίας ώρας ΝΑ της πόλεως των Φιλιατρών βρίσκεται ο ημισπηλαιώδης ναός του Αγίου Χριστόφορου. Πρόκειται για μονόκλιτο καμαροσκέπαστο ναό, του οποίου η καμάρα της στέγης και οι μακριές πλευρές είναι κατασκευασμένες πάνω στον βράχο. Εξωτερικά ο ναός είναι επιχρισμένος και δεν διασώζεται κεραμοπλαστικός διάκοσμος. Στο εσωτερικό του ναού, το τέμπλο, η Αγία Τράπεζα και το σύνθρονο είναι λαξευμένα πάνω στον βράχο, ενώ στους τοίχους δεν διατηρούνται τοιχογραφίες αλλά μόνοδιάφορα χαράγματα, που χρονολογούνται από τον 8ο έως τον 16ο αιώνα. Ο ναός χρονολογείται στο τέλος του 8ου ή στις αρχές του 9ου αιώνα. Βιβλιογραφία: Λαμπροπούλου 1994:49. Αναγνωστάκης 2007:116-117. Ματσούκα 2007:127-128
[2] William A. McDonald και Richard Hope Simpson: Further Explorations in Southwestern Peloponnese: 1964-1968. Σελ.:135
[3] Η ακριβής θέση της ακρόπολης είναι 37.139319, 21.610157 όπως αναφέρεται στον ιστότοπο helladic.info
[4] Michael John Boyd [2001]: Boyd, Michael John. Middle Helladic And Early Mycenaean Mortuary Practices In The Southern And Western Peloponnese. 2001, ''41: Filiatrá Stómion'', pg. 183. Online here
"The newspaper Rizospastis, on 11 October 1984, under the heading Archaeological finds at Filiaträ', reportst he following: Important archaeological finds of the 14 and 15 centuries BC came to light during work to open a country road in the region of Ayos Hristoföros near Filiaträ. The study that followed the first finds uncovered part of a Cyclopaean wall and a circular construction that Is In all probability a tholos tomb. A whole settlement of the Mycenaean period has probably been discovered'.
The newspaper report conveys no further information, and to my knowledge no other report of
this site has appeared. The settlement is presumably that visited by McDonald and Simpson. This cutting is preservedin the Library of the British School at Athens. Appendix One 40: Filiatri Ayos Hristoföros 671. McDonald and Simpson reported a large middle helladic and LHIII site. The dates reported in the news pape srhould presumably be translated to LHII-III."
[5] listedmonuments.culture.gr ΥΑ ΥΠΠΕ/Α1/Φ07/51977/1966/23-10-1985/ ΦΕΚ 746/Β/12-12-1985. Τίτλος ΦΕΚ Κήρυξη των θέσεων "Αγ. Χριστόφορος" και "Καστράκι" περιοχής Φιλιατρών Τριφυλίας σαν αρχαιολογικού χώρου. "Κηρύσσουμε σαν αρχαιολογικούς χώρους τις θέσεις " Άγιο Χριστόφορο" και "Καστράκι", περιοχής Φιλιατρών, Επαρχίας Τριφυλίας Νομού Μεσσηνίας, για λόγους προστασίας του Μυκηναϊκού Οικισμού και του εκτεταμένου προϊστορικού νεκροταφείου των Τύμβων που βρίσκονται σ' αυτές, με όρια που ορίζονται ως εξής και σύμφωνα με το συνημμένο τοπογραφικό διάγραμμα : α) Περιοχή Ανατολικά Φιλιατρών, θέση Άγιος Χριστόφορος: Από βορρά ο δρόμος προς Χριστιανούς από το σημείο Γ, μέχρι την κορυφογραμμή Δ, ύψους 106,50μ. Από δυτικά η κορυφογραμμή Δ μέχρι την κορυφογραμμή Α, ύψους 81,90μ. Από νότο η κορυφή Α μέχρι το σημείο Β του υψώματος 52,80 μ. και Από ανατολικά το σημείο Β στη νοητή ευθεία του, μέχρι τη συνάντηση με τον δρόμο προς Χριστιανούς στο σημείο Γ.
