Οι βενετικοί ανεμόμυλοι του κάστρου Μεθώνης

Περνώντας από τη Μεθώνη περίπου το +170, ο Παυσανίας μας δίνει την ενδιαφέρουσα πληροφορία ότι υπήρχε εκεί ναός της Αθηνάς Ανεμώτιδας. Η αφιέρωση αυτή δεν ήταν σπάνια στα αρχαία χρόνια («Ανέμων Ιέρειες» μνημονεύονται ήδη σε πινακίδες της Γραμμικής Β΄, όπως και το «δέσιμο= θάψιμο του ανέμου» σε λάκκους βωμών) και επιβίωσε παραλλαγμένα στα βυζαντινά χρόνια και στη λαογραφία (ναός «Αγίας Ανέμης» στη Σαμοθράκη, «ανεμοτάφια» Ικαρίας), καθώς αντικατόπτριζε την προσπάθεια του ανθρώπου να κατευναστούν τα ακραία καιρικά φαινόμενα όπως οι βίαιοι, θυελλώδεις άνεμοι που προκαλούσαν καταστροφές.

Πράγματι, ΝΔ. της Μεσσηνίας, εκεί όπου βρίσκεται το κάστρο Μεθώνης, έχει τεκμηριωθεί από τη σύγχρονη μετεωρολογία ότι η ένταση των ανέμων είναι η ισχυρότερη από όλο τον νομό. Η θέση όπου μάλλον θα βρισκόταν ο ναός δυτικά του περιβόλου, συμπίπτει με την περιοχή όπου ανέκαθεν και πρόσφατα έχουν καταγραφεί μεγάλες ζημιές.
Ένα τέτοιο φυσικό μειονέκτημα οι Βενετοί, πολυπράγμονες, δαιμόνιοι εμπορικά και τεχνολογικά προχωρημένοι,το μετέτρεψαν σε πλεονέκτημα, καθώς είχε ήδη διαπιστωθεί απουσία πηγαίου νερού σε όλη την έκταση της οχύρωσης: Βασιζόμενοι στις λακωνικές μεν περιγραφές, εύγλωττες δε απεικονίσεις σε γκραβούρες παρατηρούμε ότι επάνω στη γραμμή του δυτικού επιθαλάσσιου τείχους υπήρχαν 4 ή 5 ανεμόμυλοι, ήδη από το 1480 (Ανώνυμος, Γάλλος ιερέας Pierre Barbatre).

Το 1485 η αναφορά του Φλαμανδού ευγενή Joos van Ghistele παρέχει περισσότερα στοιχεία: …Πέντε ανεμόμυλοι, ο καθένας με έξι πανιά. Εδώ και στη Ρόδο είναι οι πρώτοι που βλέπει κάποιος σ’ αυτές τις χώρες…
Για τελευταία φορά, ένας ανεμόμυλος στα τείχη φαίνεται σε χαλκογραφίες του 17ου αι.

Πράγματι, σύμφωνα με τις απεικονίσεις, οι ανεμόμυλοι της Μεθώνης παρουσίαζαν ομοιότητα με αυτούς της Ρόδου χωροταξικά (στην είσοδο λιμανιού κάστρου), χρονολογικά (από τους πρώιμους στον ελλαδικό χώρο), λειτουργικά (ήταν μάλλον πύργοι ανεμόμυλοι, διπλής χρήσης, αμυντικής και αλεστικής), τυπολογικά (κυλινδρικοί, με έξι πανιά πτερύγια και όχι τριγωνικά όπως σε νησιά)
Η ύπαρξη των ανεμόμυλων τεκμηριωμένα από την εποχή της Α΄ Βενετοκρατίας στο κάστρο Μεθώνης (ίσως από αρχές 15ου αι.) καταδεικνύει το ενδιαφέρον των Βενετών αφενός για εφαρμογές μοντέρνων για την εποχή μηχανισμών και δαπανηρών επενδύσεων αφετέρου για τη μετατροπή της πόλης σε κέντρο πολυάνθρωπο, ικανό όχι μόνο να συντηρήσει τους κατοίκους του αλλά και να επεξεργαστεί μεταποιήσει, ενδεχομένως και να εμπορευτεί βασικά αγαθά, όπως τα δημητριακά.

Kατά την κυριαρχία των Οθωμανών η λειτουργία των ανεμόμυλων ατόνησε και τελικά διακόπηκε μάλλον μετά τον 17ο αι.

Σοφία Γερμανίδου
Οι βενετικοί ανεμόμυλοι του κάστρου Μεθώνης