Χαλβάτσου (Κεφαλόβρυσο): Η Προϊστορική ακρόπολη

Η Προϊστορική Ακρόπολη

Η προϊστορική ακρόπολη εντοπίζεται στον υψηλό λόφο Κάστρο, κωνικού σχήματος,  (608μ. υψ.). Ο λόφος απέχει 1.5χλμ περίπου Ν από το Κεφαλόβρυσο (πρώην Χαλβάτσου) και βρίσκεται αμέσως στα Α του δημόσιου επαρχιακού δρόμου Πλατανόβρυσης- Κεφαλόβρυσου.

Την Προϊστορική ακρόπολη εντόπισαν και περιέγραψαν[1] οι Αμερικανοί αρχαιολόγοι William A. McDonald και Richard Hope Simpson οι οποίοι διενήργησαν επιφανειακές αρχαιολογικές έρευνες στην Μεσσηνία στην περίοδο 1961- 68.
Στο πλάτωμα κορυφής του Κάστρου εντοπίζονται τα λείψανα μεσαιωνικού κάστρου και οικισμού.[2]
Στα μεσαία και χαμηλότερα Δ και ΝΔ πλατώματα του λόφου εντοπίζεται πλήθος Προϊστορικής κεραμικής σε μια συνολική έκταση 300μ. Β- Ν επί 150μ. Α- Δ. Στην πλευρά αυτή επίσης εντοπίζονται πλήθος κτισμάτων και τειχών. Σχετικά με την κεραμική οι Αμερικανοί αρχαιολόγοι αναφέρουν: "The pottery includes handles of coarse Bronze Age (late) jars and goblets. The general impression is very similar to #34. Two sherds from handles of softer fabric may be imitation Mycenaean." 

Η θέση του Κάστρου έχει πολλές ομοιότητες με την θέση Κουτσοβέρι[3], κοντά στο χωριό Μαργέλι, όπου η κεραμική χρονολογείται στο τέλος της Μεσοελλαδικής και αρχές της Υστεροελλαδικής εποχής.

Η πηγή του Αγίου Στεφάνου εντοπίζεται χαμηλά στην Δ πλευρά του λόφου ενώ η μεγάλη πηγή του Κεφαλόβρυσου βρίσκεται στην Ν πλευρά του χωριού. Το ποτάμι του Βαρτιγού ρέει προς τα Ν στην αρκετά εύφορη πεδιάδα του Κεφαλόβρυσου.
Ο αρκετά μεγάλος προϊστορικός οικισμός (περίπου 45 στρέμματα) θα πρέπει να είχε αγροτικό χαρακτήρα. Βρισκόμενος σε ένα αρκετά απομονωμένο σημείο ήλεγχε τις αρκετά εύφορες εκτάσεις της κοιλάδας με τις πολλές πηγές και άφθονα νερά.

Ο Θολωτός τάφος [4]
Ο θολωτός τάφος βρίσκεται 550μ. περίπου Δ. του Προϊστορικού οικισμού και σε απόσταση 400μ. περίπου δυτικά του δημόσιου επαρχιακού δρόμου Πλατανόβρυσης- Κεφαλόβρυσου και 1χλμ. περίπου νοτιοδυτικά του Κεφαλόβρυσου.

Ο τάφος είναι χτισμένος από ασβεστολιθικές, μικρές κατά το πλείστον αλλά και μεγαλύτερες πλακωτές πέτρες και ανήκει στην κατηγορία των μικρών θολωτών της Μεσσηνίας. Το μέγιστο σωζόμενο ύψος του είναι 2,52 και η διάμετρος του ταφικού θαλάμου του 3,20- 3,25μ.

Ο θολωτός τάφος είχε χρησιμοποιηθεί για τις ταφές μιας οικογένειας, το πιθανότερο, ή ενός γένους. Στο ταφικό στρώμα βρέθηκαν αποθέσεις ανακατεμένων οστών, σπασμένων αγγείων και άλλων μικροαντικειμένων μυκηναϊκής και μεταμυκηναϊκής εποχής στο βόρειο, ανατολικό και δυτικό σημείο του θόλου. Το σύνολο των μυκηναϊκών ευρημάτων μπορεί να χρονολογηθεί βάσει της γραπτής κεραμικής στην YEΙΙΑ.

Ο θολωτός τάφος με την ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική μορφή, επιβεβαιώνει αυτό που είναι ήδη γνωστό από την αρχαιολογική έρευνα: Οτι αυτός ο τύπος ταφικού μνημείου της Μυκηναϊκής εποχής, παρουσιάζει εξαιρετική ποικιλία στη Μεσσηνία ως προς τη σύλληψη, δομή και εξέλιξη με πρόγονο τον τύμβο των Μεσοελλαδικών χρόνων.

*Οι φωτογραφίες της ακρόπολης του Κάστρου είναι από τον Βασίλειο Χάντζο τον οποίο ευχαριστώ θερμά για την ευγενή παραχώρησή τους.

Σημειώσεις:

[1] William A. McDonald και Richard Hope Simpson. "Prehistoric Habitation in Southwestern Peloponnese". 1961. Σελ: 235

[2] Δημήτριος Γρηγ. Μουγγός: Κάστρο Χαλβάτσου, Μεσσηνία (online)

[3] "Αριστομένης ο Μεσσήνιος": Μαργέλι Μεσσηνίας: Οι αρχαιολογικές θέσεις (online)

[4] Γεωργία Χατζή Σπηλιοπούλου. Αρχαιολογικό  Δελτίο 53 (1998) (online)